ریس ارلیچ،  ۲۹ ژانویه (۹ بهمن‌ماه) در نشریه‌ی فارین‌پالیسی، درگزارشی از تهران درمورد مصرف دخانیات می‌نویسد که تلاش نافرجام حکومت جمهوری اسلامی ایران در مبارزه با مصرف سیگار و قلیان در کشور، یکی دیگر از نمونه‌های آشکار کنترل نداشتن حکومت بر مردم است.

این گزارش که شامل گفت‌وگویی با یکی از روحانی‌های فعال در زمینه‌ی مبارزه با دخانیات است، با این جملات آغاز می‌شود: «آیت‌الله سیدحسن معین شیرازی با عبای قهوه‌ای و عمامه‌ی سیاه...و ریش بلندش... در نگاه اول ممکن است با آخوند کلیشه‌ای فیلمهای اکشن هالیوودی اشتباه شود؛ اما در واقع، او یکی از مهم‌ترین چهره‌ها در میان روحانیانی است که از نیمه‌ی دهه‌ی ۸۰ میلادی، در ارشاد ایرانیان علیه دخانیات فعال بوده است» و می گوید که با ارشادهایش، بسیاری از افراد سیگاری را متقاعد به ترک سیگار کرده است.  

طبق این گزارش، بیش‌از یک دهه است که ایران، یکی‌از جامع‌ترین قوانین را در مبارزه با سیگار کشیدن تصویب کرده است. بر اساس قانون موجود در ایران، کشیدن سیگار در اماکن بسته همچون ساختمان‌ها، هتل‌ها، رستوران‌ها و ماشین‌های سواری ممنوع است.

طبق ارزیابی سازمان بهداشت جهانی، در میان کشورهای جهان، ایران یکی از سخت‌گیرانه‌ترین مقررات و نظارت‌ها را درمورد مصرف دخانیات، تصویب و اعمال کرده است؛ با این حال، هنوز پس از گذشت ۱۱ سال از تصویب این قانون، مصرف توتون و تنباکو در کشور، تقریباً به‌همان میزانی است که در زمان تصویب قانون بود. یعنی موضوع ترک دخانیات، اکنون به یک معضل برای دولت جمهوری اسلامی ایران بدل شده است.

در سال ۲۰۰۵، حدود ۱۵ درصد ایرانیان معتاد به سیگار بودند. دو سال بعد، این مقدار حتی به ۱۱ درصد هم کاهش یافت؛ ولی امروز، طبق آمار وزارت بهداشت ایران، این رقم دوباره به ۱۴درصد رسیده است.

طبق تحلیل‌ها، جایگزینی قلیان به‌جای سیگار، نقش مهمی در این ثابت ماندن میزان مصرف دخانیات دارد. بسیاری از رستوران‌هایی که کشیدن سیگار در آنها ممنوع است، درعوض به مشتریانشان قلیان می‌دهند. گرچه بسیاری‌از مصرف‌کنندگان قلیان در ایران، آن‌را کم‌ضررتر از سیگار می‌دانند. محمدرضا مسجدی، متخصص بیماری‌های ریه و رئیس انجمن ضدتنباکوی ایران، که گزارش فارین‌پالیسی شامل گفت‌وگو با او نیز هست، این نظر را فاقد مبنای علمی و نادرست میداند.  

آیتالله معین شیرازی، درمورد مصرف دخانیات از منظر فقهی، تحقیق کرده است. او می‌گوید گرچه در قرآن صریحاً نیامده که توتون و تنباکو مصرف نکنید، اما طبق قاعده‌ی لاضرار، مسلمانان نباید کارهایی انجام دهند که به ایشان ضرر می‌زند و مصرف دخانیات، از مصادیق اصلی چنین اعمالی است.

متخصصانی چون مسجدی در عوض معتقدند که استدلال‌های دینی به‌تنهایی قادر نیستند مردم را به ترک دخانیات متقاعد کنند و باید آموزش عمومی را در این زمینه بالا برد. مسجدی و سایر فعالان مبارزه علیه دخانیات، وزارت صنعت ایران را نیز در ناکام‌ماندن مبارزه با دخانیات سهیم می‌دانند؛ چون این وزارت‌خانه با افزایش مالیات توتون و تنباکو مخالفت کرده است؛ با این استدلال که افزایش مالیات، فقط میزان قاچاق دخانیات به ایران را افزایش خواهد داد.

طبق این گزارش، واردات انبوه تنباکو از آمریکا نیز سهمی در مشکل دارد. برخی شرکت‌های واسط در ایران، توتون و تنباکوی آمریکایی را به این کشور وارد می‌کنند و در داخل، آن‌ها را تحت برند شرکت‌هایی چون وینستون، کنت و پال‌مال، را در کاغذ می‌پیچند و به‌فروش می‌رسانند. دولت آمریکا فروش دخانیات به ایران را مشمول تحریم‌های خویش قرار نداده است، گرچه در مواردی دارو را مشمول تحریم‌ها کرده بود.

آیت‌الله معین شیرازی، اکنون کلکسیونی از بسته‌های سیگاری دارد که آن‌ها را کسانی که مصرف سیگار را ترک کرده‌اند، همراه با شماره تلفنشان، با پست برای او فرستاده‌اند. او می‌گوید: «من چند ماه بعد با آن‌ها تماس می‌گیرم تا مطمئن شوم مصرف سیگار را ترک کرده‌اند» و با خنده اضافه می‌کند: «بسیاریشان ترک کرده اند».

مبارزه‌ی دینی با مصرف توتون و تنباکو در ایران، دست‌کم از دوران قاجار و فتوای معروف میرزای شیرازی، سابقه دارد.