اروپا نمیتواند ناجی ایران از رنج تحریم نفتی باشد
نشریه اکونومیست در مقالهای باعنوان «آمریکا فشارها بر ایران را افزایش داد»، نوشته است که اروپا نمیتواند ایران را از رنج تحریمهای نفتی نجات دهد.
مقاله اکونومیست با اشاره به حضور «کشتیهای ارواح» در آبهای اطراف چین آغاز میشود؛ نفتکشهایی که با رادار خاموش در آبهای بینالمللی شناور میشوند و دنبال مشتری میگردند. «دینو (The Dino I) نفتکشی است با پرچم پاناما که ۲۱ مهرماه (سیزدهم اکتبر) در یک ترمینال نفتی خارج از دالیان چین ناپدید شد و چند روز بعد، زمانی که فرستندهاش را روشن کرد، در نزدیکی تایوان شناور بود. بار کشتی که میلیونها تن نفت ایران بود، مخفیانه تخلیه شده و حالا در حال حرکت بهسمت جزیره خارگ است؛ مکانی که شرکت دولتی نفت ایران یک پایانه نفتی در آن دارد. دستکم «شش کشتی ارواح»، پاییز امسال در این مسیر تردد کردهاند.»
اکونومیست در ادامه مینویسد که ایران پس از امضای توافق هستهای با شش قدرت جهان در سال ۲۰۱۵، فکر میکرد که دیگر به «تقلب»هایی از این دست نیاز نخواهد داشت. در این مقاله آمده است: «روحانی به مردمش وعده سرمایهگذاری و اشتغالزایی داد، اما آنچه که نصیب مردم ایران شد، دونالد ترامپ بود. او قرارداد هستهای را «بدترین قرارداد تاریخ» خواند و آمریکا را از توافق هستهای خارج کرد.»
مقاله با اشاره به آغاز تحریمهای نفتی ایران از ۱۳ آبان (چهارم نوامبر،)، مینویسد «آخرینبار که آمریکا تحریمهایی علیه ایران اعمال کرد، صادرات نفت این کشور در عرض ۳ سال، از ۲/۵ میلیون بشکه در روز (در سال ۲۰۱۱ ) به ۱/۱ میلیون بشکه در روز رسید. اما هیچکس نمیداند صادرات نفت ایران، اینبار چهاندازه سقوط خواهد کرد».
به گفته نویسنده، درحال حاضر صادرات نفت ایران نسبتبه ماه آوریل (فروردینماه) با یکسوم کاهش مواجه شده است: «کرهجنوبی و ژاپن خرید نفت از ایران را متوقف کردهاند و هند واردات خود را کاهش داده است. این محاسبه درباره چین اما بهدلیل حضور «کشتی ارواح»، دشوار است. نفتکشهایی که با پیشنهاد ایران برای تخفیف در معامله بارشان، ممکن است چینیها را وسوسه کنند.»
مقاله در ادامه وضعیت حال حاضر اقتصاد ایران را «ضعیف» توصیف میکند: «تورم در ماه گذشته به ۱۵/۹ درصد افزایش پیدا کرده و ارزش ریال، بهصورت غیررسمی از ۴۰هزار ریال در ازای یک دلار در سال گذشته، به ۱۵۰هزار ریال رسیده است. اعتراضها و اعتصابهایی نیز در کشور شکل گرفته است: رانندههای کامیون در ماه سپتامبر، در اعتراض به افزایش هزینهها فعالیت خود را متوقف کردند و معلمها نیز چند هفته بعد، دست به اعتصاب زدند.»
به نوشته اکونومیست، باوجود این، «آشفتگیهای اقتصادی» موجب نشده که ایران فعالیت هستهای خود را ازسر بگیرد و به تلاشهای اتحادیه اروپا برای همکاری با ایران و دور زدن تحریمهای آمریکا امیدوار است.
تلاشهایی که به عقیده نویسنده مقاله، در تئوری خوب بهنظر میرسد، اما ایران نباید از آنها انتظار تاثیرگذاری داشته باشد؛ چرا که شرکتهای اروپایی، «قوانین مسدود کننده» اتحادیه اروپا را نادیده خواهند گرفت: «توتال همین حالا هم از قراردادش با ایران بر سر توسعه میادین اصلی نفتی این کشور، خارج شده و ایرباس از تحویل تعدادی جت مسافرتی خودداری کرده است. تهدید عدم دسترسی به بازارهای امریکا و سیستم مالی این کشور، بسیار بزرگ است...»
اما با قطع دسترسی ایران به سوئیفت، سرنوشت خریداران نفتی ایران چه خواهد شد؟ نویسنده مقاله با طرح این پرسش، مینویسد: «در این صورت، خریداران نفتی ایران مجبور میشوند نفت این کشور را بهشکل نقدی یا در ازای کالا و خدمات خریداری کنند. چین، بزرگترین مشتری ایران، از انجام این معامله خوشحال است. آنها در طول تحریمهای سال ۲۰۱۳، خودروهای چینی و سایر کالاهای مصرفی را وارد معامله نفتی با ایران کردند. قطع دسترسی ایران به سوئیفت، بیشتر به مردم عادی و کسبوکار قانونی آنها آسیب خواهد رساند.»
اما ترامپ امیدوار است با اعمال این تحریمها به چه هدفی دست پیدا کند؟ نویسنده مقاله اعتقاد دارد که «تحریمها ابزارند، نه یک استراتژی... پمپئو، وزیر خارجه ترامپ، برای هر توافقی در آینده، فهرستی از درخواستها دارد. این درخواستها نهتنها شامل توقف برنامه هستهای ایران میشود، بلکه توقف آزمایش موشکهای بالستیک، خروج نیروهای ایرانی از سوریه و توقف حمایت از گروههایی مانند حزبالله لبنان را نیز دربرمیگیرد. مجموع این خواستهها بهمعنای درخواست از ایران برای تغییر دکترین امنیتی خود در حمایت از شبهنظامیان شیعه است. دکترینی که جمهوری اسلامی با وجود دههها رنج اقتصادی، بر آن پافشاری کرده است...»
به نوشته اکونومیست، مقامات حاضر در نشست امنیتی «گفتوگوی منامه» از این رویکرد حداکثری ترامپ و دولت آمریکا بهشدت استقبال کردند. عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان سعودی در این کنفرانس گفت: «ایران مهار شده است.» اما خارج از سالن محل برگزاری این کنفرانس، تصویر متفاوت بهنظر میرسد: «نیروهای ایرانی درحال کمک به بشار اسد برای پیروزی در جنگ داخلی سوریهاند. شورشیان حوثی تحت حمایت ایران، به آزار عربستان و متحدانش در یمن ادامه میدهند و حزبالله نیز آماده نفوذ در دولت بعدی لبنان است.»
مقاله در انتها با تاکید بر این مساله که ترامپ اعتقاد دارد، میتواند به توافقی بهتر از توافق اوباما با ایران دست پیدا کند، میپرسد: «اما با چه کسی؟ او باعث بیاعتبار شدن آقای روحانی شده است که در سال ۲۰۲۱ دفتر ریاست جمهوری ایران را ترک خواهد کرد. چنانچه تحریمها علیه ایران ادامه پیدا کند، احتمال میرود یک چهره تندرو جانشین او شود و اگر پمپهای نفتی خاموش باشند، ممکن است سانتریفیوژها دوباره مشغول بهکار شوند.»