طی روزهای گذشته گمانه‌ زنی درباره پیامدهای سیاست نوین دولت ترامپ دربرابر ایران و فرجام برجام هسته ایی، جایگاه ایران در سطح بین المللی و نگرانی‌ها از پیامد های آن بر اقتصاد ایران، نرخ ارز را با جهش ناگهانی مواجه کرد.

گرچه بنا براعلام کاخ سفید، قرار نیست آمریکا از برجام خارج شود، اما رئیس‌جمهور آمریکا وظیفه ارزیابی میزان پایبندی ایران را به کنگره واگذار کرده است که احتمال دارد کنگره فشار خود را بر ایران افزایش دهد.

طی روزهای اخیر بازار داغ گمانه‌زنی درباره تصمیم ترامپ در قبال برجام، نرخ ارزهای خارجی در ایران را افزایش داد، تا جایی‌که نرخ دلار از مرز ۴۰۰۰ تومان گذشت.
روز پنجشنبه ۲۰مهر، قیمت دلار پس از چند روز افزایش، بدون تغییر نسبت به روز قبل،  ۴۰۱۶ تومان معامله شد. نرخ یورو هم با ۲۲ تومان افزایش به ۴۸۱۵ تومان، پوند با ۲ تومان افزایش به ۵۳۶۰ تومان رسید.

منابع خبری داخل ایران گزارش دادند با افزایش ناگهانی نرخ ارز طی روزهای گذشته، برخی از صرافی‌ها اقدام به حذف قیمت دلار از روی تابلوهای خود کرده‌اند. همچنین برخی صرافی‌ها از فروش دلار امتناع کرده و می‌گفتند که دلار برای فروش نداریم. برخی نیز فقط تا ساعت یک بعد از ظهر دلار می‌فروشند. همچنین در مقابل برخی از صرافی‌ها صف‌هایی برای خرید دلار ۴ هزار و ۹ تومانی توسط مردم تشکیل شده است که با نام‌نویسی‌هایی که قبل از ظهر توسط صرافی‌ها صورت گرفته، منتظر دریافت دلار بودند‌. البته این دریافتی‌ها تا سقف خاصی محدود شده بود. در برخی صرافی‌ها تا سقف ۲ هزار دلار و برخی تا سقف ۱۰ هزار دلار فروش صورت می گرفت.

محمد باقر نوبخت، سخنگوی دولت، روز سه‌شنبه ۱۸مهر، در نشست خبری با تاکید بر مخالفت دولت با تضعیف پول ملی به صورت غیر منطقی گفت: "سیاست دولت مدیریت نرخ ارز شناور است."

نوبخت درباره تعادل دوباره بازار ارز تصریح کرد: "سیاست دولت این نیست که پول ملی تضعیف شود، اما به نظر می‌رسد، برخی گروه‌ها و رسانه‌های داخلی تلاش می‌کنند تا بی‌محابا مشکلات و حاشیه‌سازی‌هایی که رییس‌جمهور امریکا می‌سازد را به داخل کشور منتقل کنند. مطالبه دولت و ملت از ساختار قضایی این است که بدون اینکه شائبه سیاسی‌کاری و برخورد جناحی به وجود آید با زمینه‌های واقعی فساد مقابله کنند."

هم‌زمان ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی نیز با توجه به مواضع اخیر آمریکا در قبال برجام گفته بود: "اوج تاثیر حرف‌ها‌ی ترامپ در امور بانکی آثار هیجانی است که امکان دارد در بازار ارز ایجاد شود ولی این اثرات بلندمدت نخواهد بود".
او تاکید کرده بود که بانک مرکزی نسبت به نوسانات نرخ ارز بی‌تفاوت نیست و وظیفه دارد از نوسانات هیجانی بازار ارز جلوگیری کند. اگر بانک مرکزی مداخله کند، امکان دارد به شکل موقت بتوان بازار را کنترل کرد، اما شرایط دوباره مانند قبل می‌شود و این امر بازار را از پیش‌بینی پذیری خارج می کند.

محمد نهاوندیان، معاون اقتصادی حسن روحانی نیز روز چهارشنبه ۱۹مهر در حاشیه جلسه هیات دولت  درباره خروج احتمالی آمریکا از توافق برجام و تاثیر آن بر اقتصاد ایران گفت: "طبعا فعالان اقتصادی سابقه‌دار نیز به این موضوع نگاه بلند مدت دارند. بعضی از شتابزدگی‌ها‌ی کوتاه‌مدت ممکن است به ضرر سوداگران منجر شود و بانک مرکزی نیز با توجه به گشایش‌های بعد از برجام در شرایط بسیار خوبی قرار دارد، لذا می‌توان با اطمینان پیش بینی کرد که آرامش بازار ارز ادامه پیدا می‌کند."

وی تصریح‌کرد: "بعضی نوسانات از عوامل اقتصادی و روانی ایجاد می‌شود اما همچنان که در سال ۹۵ هم دیدیم، ما حرکت رو به بالایی داشتیم اما بعد این موضوع جبران شد و کسانی که سوداگرانه وارد بازار شده بودند، متحمل زیان‌هایی شدند." نهاوندیان با بیان این‌که سیاست ارزی دولت تغییری نکرده است، افزود: "این سیاست شناور مدیریت شده و حفظ ثبات به صلاح اقتصاد کشور است."

• تراز تجاری کشور منفی ۴ میلیارد دلار شد

هم‌زمان خبرگزاری تسنیم گزارش داد که جزییات آمارهای تجارت خارجی کشور در نیمه نخست سال نشان می‌دهد، با رشد ۱۵ درصدی واردات و افت ۳درصدی صادرات، تراز تجاری کشور حدود ۴ میلیارد دلار منفی شده است.
براساس این گزارش که روز جمعه ۲۱مهر منتشر شده، در شش‌ماهه نخست سال جاری، در حالی ۱۷ میلیون تن کالا به ارزش ۲۳/۶میلیارد دلار به کشور وارد شد که در مدت مشابه سال قبل، تنها ۱۵/۹ میلیون تن کالا به ارزش ۲۰/۴ میلیارد دلار کالا وارد ایران شده بود. به این ترتیب واردات به لحاظ وزنی ۷/۹ درصد و به لحاظ ارزش دلاری بیش از ۱۵ درصد رشد داشته است.

این گزارش درباره میزان صادرات کشور در شش ماهه نخست سال‌جاری می‌افزاید: "در نیمه نخست سال جاری بیش از ۵۸ هزار تن کالا به ارزش ۲۰/۵میلیارد دلار صادرشد. در حالی که در مدت مشابه سال ۹۵، رقم صادرات کشور بیش از ۶۱ میلیون تن کالا و  به ارزش ۲۱/۲ میلیارد دلاربوده است.

به این ترتیب، تراز تجاری کشور با رقم منفی ۳/۹ میلیارد دلاری در آستانه منفی ۴میلیارد دلار قرار گرفته و این تراز تجاری یک رکورد بسیار نامناسب در طی دو سال اخیر به حساب می‌آید."

این گزارش در ادامه می افزاید: "در حال حاضر نیز تراز تجاری کشور، اعم از ارزش کالاهای صادراتی و حجم و ارزش واردات وضعیت نامناسبی داشته  و این شاخص مهم اقتصادی در آستانه رکورد جدید منفی شدن با رقم ۴ میلیارد دلار قرار دارد."

به نظر می‌رسد موضع سخت دولت ترامپ درقبال برجام و احتمال تشدید مجموعه ایی جدید از اقدامات آمریکا در برابر ایران، از همین حالا تاثیر خود را بر اقتصاد شکننده‌ی ایران گذاشته است. رویکرد دولت دونالد ترامپ و سخت‌گیری بیشتر جمهوریخواهان برایران و برجام، می‌تواند فشار بیشتر آمریکا بر بازار های پولی علیه ایران را شدت بخشد.  موضوعی که عده ای از تحلیلگران آن را منجر به تضعیف موضعدولت اعتدالگرای حسن روحانی دانسته و در عین حال، تقویت موضع تندروها در ایران. در برار این دیدگاه، عده دیگری نیز این سخت گیری دولت ترامپ علیه ایران را تنها راه واداشتن رژیم ایران از رفتار ضد آمریکایی و مفید برای امنیت منطقه و جهان تلقی می کنند.