آیا درگیری ایران با اسرائیل اجتنابناپذیر است؟
در پی تصمیم اخیر دولت آمریکا مبنی بر به رسمیت شناختن بیتالمقدس به عنوان پایتخت اسرائیل، برخی مقامات حکومتی ایران و شبه نظامیان نزدیک به این کشور در منطقه، اسرائیل را به حمله نظامی تهدید کردند. اگر چه با توجه به موازنه قوا در منطقه احتمال حمله مستقیم ایران به اسرائیل پایین است، اما احتمال تشدید درگیریهای غیر مستقیم بین دو کشور در منطقه در حال افزایش است.
احمد خاتمی در خطبههای نمازجمعه تهران، روز هفدهم آذرماه اسرائیل را تهدید به حمله موشکی کرد. وی همچنین، تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران، برد موشکهایش را تا جاییکه خواب از چشم آمریکا بگیرد، افزایش میدهد و با این توان موشکی، اگر روزی اسرائیل هم هوس کاری کند، تلآویو و حیفا را با خاک یکسان خواهد کرد.
توان موشکی، تنها عاملی نیست که ایران با آن اسرائیل را تهدید میکند، گروههای مختلف نزدیک به ایران نیز اسرائیل را تهدید به حمله نظامی کردند.
احمد الاسدی از فرماندهان حشد الشعبی عراق و سخنگوی پیشین این نیرو، در همان روز هفدهم آذر در مصاحبه با تلویزیون ان آر تی عراق گفت: "ما آمادهایم تا تحت امر مرجعیت دینی جهت آزادی بیتالمقدس اقدام کنیم". از سوی دیگر، قیس الخزعلی فرمانده گروه شبهنظامی "عصائب اهل الحق" که در سه سال گذشته تحت فرماندهی سپاه قدس ایران در سوریه و عراق با داعش جنگیده است نیز روز جمعه ۱۸ آذر ویدئویی از دیدار خود از آخرین نقطه مرزی لبنان با اسرائیل منتشر کرد. این در حالی بود که الخزعلی که معمولاً لباس روحانیت به تن میکند، در این ویدئو با لباس نظامی ظاهر شد.
همچنین، مقتدی الصدر، روحانی عراقی نیز در بیانیهای که روز جمعه قرائت کرد، اسرائیل را تهدید کرد و گفت: "بهتر است اسرائیل مواظب رفتار خود باشد، چرا که ما میتوانیم از طریق خاک سوریه به اسرئیل برسیم". ساعتی پس از قرائت این بیانیه، معاون جهادی مقتدی صدر از تشکیل گردان "قدسیان صدر" خبر داد.
پیش از این نیز، جنبش مقاومت اسلامی در عراق (النجباء) که یک گروه شبهنظامی نزدیک به ایران است، در فروردینماه سال جاری، از تشکیل گردان آزادسازی جولان خبر داده بود.
از سوی دیگر، سرلشگر قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران، روز دوشنبه ۲۰ آذر، طی تماس تلفنی با فرماندهان گردانهای عزالدین قسام و جهاد اسلامی در غزه، آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای پشتیبانی همه جانبه از آنها اعلام کرد.
او همچنین، بر آمادگی دیگر گروه های جبهه مقاومت در منطقه برای دفاع از مسجدالاقصی تأکید کرد.
- تهدید موشکی علیه اسرائیل
ایران در سالهای اخیر اقدام به توسعه توان موشکی خود کرده است. برخی از موشکهای ایران، این قابلیت را دارند که خاک اسرائیل را هدف قرار دهند. موشکهای، شهاب۳، عماد، قدر، سجیل و خرمشهر با برد ۲هزار کیلومتر و موشک سومار با برد ۲۵۰۰ کیلومتر، توانایی رسیدن به خاک اسرائیل را دارند.
ایران تاکنون یک بار توان موشکهای ساخت خود را برای انهدام هدفی در خارج از خاک خود استفاده کرده است. در خرداد سال جاری، نیروی موشکی سپاه پاسداران، با شلیک ۶ موشک، پایگاههای داعش را در دیرالزور هدف قرار داد. ایران ادعا کرد که همه موشکها به اهداف تعیین شده اصابت کردند.
این در حالیاست که، برخی کارشناسان بینالمللی، در صحت این ادعا شک کردند. به عنوان مثال "مؤسسه واشینگتن برای خاور نزدیک"، در گزارشی ادعا کرد که شواهد موجود حاکی از آن است که تنها دو موشک به نزدیکی مقرهای داعش، برخورد کرده و دیگر موشکها، با فاصله از پایگاههای داعش به زمین خوردهاند. این گزارش ادعا میکند که برخی از این موشکها در خاک عراق فرود آمدهاند.
نمیتوان به آسانی این ادعاها را تائید یا رد کرد، ولی آنچه واضح است، این است که موشکهای ایران توانایی رسیدن به خاک اسرائیل را دارند.
از سوی دیگر، گروههای شبهنظامی نزدیک به ایران نیز برای اسرائیل یک تهدید موشکی به حساب میآیند. در روزهای پس از اعلام به رسمیت شناختن بیتالمقدس به عنوان پایتخت اسرائیل توسط ایالات متحده، گروه حماس چندین راکت به سوی مناطق اسرائیلی شلیک کرد. اسرائیل ایران را متهم میکند که به حماس در زمینه تولید راکتهایش کمک میکند.
موشکهای حزبالله در جنوب لبنان همچنین تهدیدی برای اسرائیل است. اسرائیل تعداد موشکهای حزبالله را ۱۲۰ هزار فروند، تخمین میزند و ادعا میکند که برخی از این موشکها، دوربرد هستند. حزبالله نیز اعلام کرده که ایران موشکهای نقطهزن در اختیارش گذاشته است.
مهدی طائب، از فرماندهان بسیج و فرمانده قرارگاه عمار، در سخنرانیای که ویدئوی آن اخیراً در شبکههای اجتماعی منتشر شده، با اشاره به قدرت موشکها و راکتهای شبه نظامیان نزدیک به ایران میگوید: " [فاصله] موشک شما تا دیمونا چقدر است، اگر حزبالله بزند ۱۵۰ کیلومتر، اگر حماس بزند ۶۵ کیلومتر، اگر از کرانه باختری بزنند ۲۲ کیلومتر. هر سه جا هم موشک هست". دیمونا، مرکز تحقیقات هستهای اسرائیلی است که درصحرای نقب واقع شده است.
اسرائیل به نوبه خود با توسعه سیستم دفاع ضد موشکی، سعی کرده خود را در مقابل اینچنین حملاتی، ایمن کند.
- سیستم دفاع ضد موشکی اسرائیل
در جریان جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱، رژیم صدام حسین در عراق با پرتاب ۳۹ موشک اسکاد به سوی اسرائیل، این کشور را در رعب و وحشت فرو برد. اگر چه در آن زمان مقامات اسرائیلی ادعا کردند که سیستم دفاع ضد موشکی، ۴۰ درصد از موشکهای عراق را منهدم کردند، ناظران معتقدند که در اغلب قریب به اتفاق موارد، موشکهای عراقی در خاک اسرائیل فرود آمدند.
از آن زمان، اسرائیل برنامههای مختلفی جهت تقویت سیستم دفاع ضد موشکی خود به اجرا درآورده است. در حال حاضر سیستمهای چند لایه دفاعی آسمان اسرائیل را پوشش میدهد.
سیستم "گنبد آهنین"، با راکتها و گلولههای توپخانه با برد کوتاه تا ۷۰ کیلومتر، مقابله میکند. در نبرد اسرائیل با حماس در سال ۲۰۱۴، این سیستم تا حدود زیادی در مقابل راکتهای حماس فعال عمل کرد.
سیستم دفاع ضد موشکی "عصای جادویی"، جهت مقابله با موشکهای کروز با برد ۴۰ تا ۳۰۰ کیلومتر طراحی شده است.
برای مقابله با موشکهای بالستیک دوربرد نیز، اسرائیل سیستم "پیکان" را مستقر کرده است.
نظام دفاعی اسرائیل اما به سیستمهای دفاع ضد موشکی محدود نمیشود. کلاهکهای هستهای این کشور از مهمترین عوامل بازدارنده دفاعی اسرائیل به حساب میآیند. اگر چه اسرائیل هیچگاه به داشتن این کلاهکها اعتراف نکرده است، اما ناظران براین باورند که این کشور از سالها پیش موفق به توسعه سلاحهای اتمی شده است.
عامل اتمی، برتری نیروی هوایی اسرائیل و همپیمانی این کشور با آمریکا که کشورهای حمله کننده به اسرائیل را در مقابل قویترین نیروی نظامی جهان قرار خواهد داد، احتمال حمله مستقیم ایران به اسرائیل را پایین میآورد. ایران اما میتواند از طریق گروهای شبهنظامی نزدیک به خود که در لبنان و سرزمینهای فلسطینی حضور دارند، برای اسرائیل دردسرساز شود. از سوی دیگر، در سالهای اخیر و در پی وقوع جنگ داخلی در سوریه، شبهنظامیان طرفدار ایران توانستهاند خود را به نزدیکی مرز سوریه با اسرائیل برسانند.
سیاستمداران اسرائیلی نگرانی خود را از افزایش حضور نیروهای نزدیک به ایران در نزدیکی مرزهایش، پنهان نمی کنند. ران درمر، سفیر اسرائیل در ایالت متحده، روز ۱۴ آذر در مصاحبه با مجله "پولیتیکو" تاکید کرد که احتمال درگیری نظامی بین اسرائیل و شبهنظامیان نزدیک به ایران در سوریه در حال افزایش است. او تاکید کرد: "اگر حضور ایران در سوریه کاهش نیابد، احتمال درگیری نظامی بالا میرود. من در مورد یک سال یا ماه صحبت نمیکنم. این اتفاق ممکن است در یک هفته اتفاق بیفتد".
اسرائیل در سالهای گذشته بارها نیروهای نزدیک به ایران در سوریه را هدف قرار دادهاست. در آخرین مورد از این حملهها، روز ۱۱ آذر، جنگندههای اسرائیلی، یک پایگاه را در جنوب دمشق و در ۵۰ کیلومتری مرز اسرائیل بمباران کردند. ارتش اسرائیل ادعا کرد که هدف مورد نظر، یک پایگاه نظامی ایرانی بوده است.
حضور هر چه بیشتر شبهنظامیان نزدیک به ایران در نزدیکی مرزهای اسرائیل و ادامه تسلیح این گروه ها با نیروی موشکی، احتمال تشدید درگیری غیر مستقیم ایران با اسرائیل را در منطقه افزایش داده است.