سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) به‌تازگی ده‌ها پرونده درباره آزمایش‌ و آموزش گربه‌ها، سگ‌ها، دلفین‌ها و پرندگان برای ماموریت‌های سری در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی را منتشر کرده است. به گزارش خبرگزاری فرانسه (AFP)، این پرونده‌های قدیمی، که روز پنجشنبه ۱۲ سپتامبر (۲۱ شهریور) در دسترس عموم قرار گرفت، از تلاش سازمان سیا در دوران جنگ سرد برای استفاده از انواع گونه‌های جانوری در ماموریت‌های جاسوسی و جمع‌آوری اطلاعات پرده بر‌می‌دارد.

سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا زمانی تلاش کرده بود از گربه‌ها به‌عنوان ابزار شنود متحرک استفاده کند و در مغز سگ‌ها تراشه‌های الکتریکی قرار داده بود تا امکان کنترل از راه دور آن‌ها را مطالعه و بررسی کنند.

هرچند هیچ‌یک از این طرح‌های آزمایشی به سرانجام نرسید. پژوهشگرهای سیا تلاش کردند روی آموزش دلفین‌ها متمرکز شوند تا با استفاده از آن‌ها بتوانند به اهداف خرابکارانه‌شان برسند و درباره میزان پیشرفت زیردریایی هسته‌ای شوروی اطلاعات جمع‌آوری کنند، که شاید بزرگ‌ترین چالش و مانع در برابر نفوذ و قدرت آمریکا در میانه دهه ۱۹۶۰ بود.

در اوایل سال ۱۹۷۴، کلاغ باهوشی به نام «دو دا» (Do Da) در کلاس جاسوسی پیشتاز بود و رفته‌رفته داشت تبدیل می‌شد به یکی از مامورهای بلندپرواز سازمان سیا. برای مثال، از پس شرایط سخت برمی‌آمد، قادر بود محموله‌های سنگین‌تر از معمول را حمل کند و می‌توانست مهاجم‌ها را از سر باز کند. اما در دشوارترین آزمون مدرسه جاسوسی، ناگهان ناپدید شد. ظاهرا همنوعان خودش سربه‌نیستش کردند: کلاغ‌های دیگر.

این پرنده در واقع، عنصری کلیدی در برنامه ده ساله سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده آمریکا برای آموزش حیوان‌ها به‌عنوان مامور مخفی بود تا در جنگ سرد با اتحاد جماهیر شوروی، به واشینگتن کمک کنند.

تمرکز دو پروژه «اکسی‌گس» (Oxygas) و «کایریلوژی» (Chirilogy) روی بررسی و آزمایش قابلیت دلفین‌ها بود. پژوهشگرهای سیا سعی داشتند بفهمند آیا می‌توانند دلفین‌ها را طوری آموزش دهند که جای غواص‌ها را بگیرند و مواد منفجره را در کشتی‌های پهلو‌گرفته یا در حال حرکت جاسازی کنند، به بندرگاه‌های شوروی سرک بکشند و شناورهای صوتی و ردیاب‌های موشک کار بگذارند و پهلو به پهلوی زیردریایی‌ها شنا کنند و داده‌های صوتی را جمع‌آوری و شنود کنند.

این دو برنامه هم عملی نشد و ماند برای نیروی دریایی آمریکا که تا امروز همچنان از دلفین‌ها و فوک‌ها استفاده می‌کند.

علاوه بر این، سازمان سیا تلاش کرده بود از کبوترها برای جاسوسی بر فراز لنینگراد (سن‌پترزبورگ امروز) استفاده کند. استفاده از کبوتر برای پیام‌رسانی سابقه‌ای دو هزار ساله دارد، اما بزرگ‌ترین چالش آموزش کبوترها این بود که آن‌ها از مرغدانی‌ها و لانه‌های خانگی، مسیرها و محل‌هایی آشنا، پرواز و تردد می‌کنند.

سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا کبوترها را برای عملیات در خاک شوروی می‌خواست تا بین آشیانه‌‌های نا‌آشنا پرواز کنند و از اهداف مورد‌نظر عکس بگیرند. سیا صدها کبوترِ مجهز به دوربین را در مناطقی از آمریکا آزمایش کرد تا ببیند آیا می‌تواند آن‌ها را در مسیرهای شبیه‌سازی‌شده آموزش بدهد یا نه.

طولی نکشید که آمریکایی‌ها اهداف را شناسایی کردند: کارگاه‌های کشتی‌سازی در لنینگراد، جایی که شوروی داشت زیردریایی‌های هسته‌ای می‌ساخت.

بعد از آموزش‌ فراوان، کبوترها را برای آزمایش به واشینگتن بازگرداندند، اما نتایج ناهمگون بود. بعضی کبوترها عکس‌های عالی و بی‌‌نقص گرفته بودند، اما بقیه با همان دوربین‌های گرانقیمت از مسیر پرواز خارج شدند و دیگر از آن‌ها خبری نشد. 

در این اسناد مشخص نیست طرح لنینگراد بالاخره عملیاتی شد یا نه. اما گزارشی از سال ۱۹۷۸ که سازمان سیا آن را به‌تازگی منتشر کرده است، به‌روشنی می‌گوید که اتکا به قابلیت پرندگان در عملیات‌های اطلاعاتی هنوز جای سوال بسیار دارد.