مرگ آنیِس واردا، مادر موج نوی سینمای فرانسه
آنیِس واردا، فیلمساز مطرح و از آخرین بازماندگان نسل درخشان فیلمسازان موج نوی سینمای فرانسه، در ۹۰ سالگی در اثر سرطان درگذشت. او نخستین فیلمساز موج نوی فرانسه بود که محبوبیت و اقبال عامه سینمادوستان را به دست آورد و بهنوعی راه را برای دیگر سینماگران جوان این جریان، افرادی چون ژان لوک گدار و فرانسوا تروفو، هموار کرد تا وارد جریان اصلی سینمای آن دوران شوند. به همین دلیل بسیاری به او لقب مادر موج نوی سینمای فرانسه را دادند.
«کلئو از ۵ تا ۷» فیلمی بود که توانست این جایگاه را برای واردا دستوپا کند. داستان فیلم درباره خوانندهای جوان و زیبا به نام کلئو است که متوجه میشود به بیماری مهلکی مبتلاست و احتمالا بهزودی خواهد مرد. فیلم تجربه دو ساعت از زندگی کلئو در شهر پاریس پس از شنیدن این خبر است. فیلمی جسورانه و پرشور و منحصربهفرد که شخصیت زن و فراز و فرودهای عاطفی و فیزیکی او را، همچون دیگر آثار سینمای موج نوی فرانسه، در فضای شهری پاریس دهه ۶۰ به تصویر میکشد. از نکات جالب و ماندگار این فیلم میتوان به بازی و خوانندگی میشل لوگران، آهنگسازِ مطرح فیلم فرانسوی، در یکی از سکانسهای موزیکال و همچنین حضور کوتاه و طنزآمیز ژان لوک گدار و همسرش آنا کارینا در صحنهای از فیلم اشاره کرد.
از مهمترین عناصر و ویژگیهای آثار واردا که او را نسبت به همنسلهایش متمایز میکرد نگاه زنانهای بود که در فیلمهایش تقریبا حضور دائمی داشت. گرچه او در زمره فمنیستهای افراطی و بهنوعی مد روز فرانسه در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی نبود، راه را برای بسیاری از فیلمسازهای زن پس از خود باز و هموار نمود تا بیان سینمایی زنانه (فمنیستی) شکل و نمودی تازه بگیرد. در این میان، میتوان به شانتال آکرمن اشاره کرد. در آثار واردا اغلب مرز میان سینمای مستند و داستانی در هم میشکست یا در هم ادغام میشد، اتفاقی که طی سالها فعالیت هنریاش به مشخصه سبکی فیلمهایش تبدیل شد.
آنیس واردا در سال ۱۹۶۲ با ژاک دمی، کارگردان مطرح سینمای فرانسه و خالق فیلم موزیکال کلاسیک چترهای شربورگ، ازدواج کرد و این ازدواج تا زمان مرگ دمی در سال ۱۹۹۰ پایدار ماند.
از دیگر آثار مهم او میتوان به فیلمهای شادی (۱۹۶۵)، خانهبهدوش (۱۹۸۵)، ژاکوی ناتنی (۱۹۹۱) که فیلمی درباره زندگی همسرش ژاک دمی بود و صد و یک شب (۱۹۹۵) اشاره کرد. واردا در سال ۲۰۰۸ فیلم مستند سواحل آنیِس را بر اساس زندگی شخصی خودش کارگردانی کرد و در سال ۲۰۱۷ با فیلم «چهرهها، روستاها» نامزد جایزه بهترین مستند آکادمی اسکار شد.
فستیوال کن در سال ۲۰۱۵، جایزه نخل طلای افتخاری را به پاس یک عمر فعالیت هنری به او اعطا کرد. در متن اهدای جایزه کن به او چنین نوشتند: «آثار و زندگی او مملو از روح آزادی، شکستن مرزها، عزم سرسختانه و تعهدی است که به هیچ مانعی گردن ننهاد. خیلی ساده میتوان گفت که آنیس واردا قادر بوده است به هر آنچه خواسته برسد.» واردا همچنین در سال ۲۰۱۷، جایزه افتخاری اسکار را دریافت کرد و نخستین زنی بود که موفق شد این جایزه را دریافت کند.
در کنار تجربههای بصری بسیاری که واردا تا آخرین سالهای عمر در آثارش حفظ کرد، میتوان به ایدههای خلاقانه و تجربههای بکر و پرشوری اشاره کرد که در سینمایش نمود داشت و حتی تا ۹۰ سالگی همچون جوانی پرهیجان و عاشق سینما بود و جستوجوی نشانههای سالخوردگی و بازنشستگی در زندگی هنریاش را تقریبا ناممکن میکرد.