اختلاف بر سر کشمیر از مهم‌ترین مسائلی است که از پایان حکومت استعماری بریتانیا در شبه قاره هند در سال ۱۹۴۷ تا‌کنون در جریان بوده و کماکان حل‌نشده باقی مانده است. هر دو کشور هند و پاکستان در سال‌های ۱۹۶۵ و ۱۹۹۹ دو بار بر سر کشمیر وارد جنگ با یکدیگر شدند. دو کشور در سال ۲۰۱۸ نیز تا مرز آغاز یک درگیری نظامی جدی دیگر پیش رفتند. اما در نتیجه فشارهای وارده از سوی جامعه بین‌الملل، دو طرف از رویارویی با یکدیگر خودداری کردند. مجهز بودن هر دو کشور به سلاح‌های هسته‌ای خطر بروز جنگ هسته‌ای را در اذهان عمومی تقویت کرده و اختلاف میان دو کشور هند و پاکستان بر سر کشمیر همواره محل توجه و نگرانی دیگر کشورهای جهان بوده است.

از لحاظ سیاسی، کشمیر را که حدود ۹۰ در‌صد جمعیتش مسلمان‌اند سه کشور چین، هند و پاکستان اداره می‌کنند. در حال حاضر، حدود ۳۵ درصد از قلمرو کشمیر تحت کنترل پاکستان، ۴۵ درصد تحت کنترل هند و ۲۰ درصد آن تحت کنترل چین قرار دارد. اما واقعیت امر این است که اکثریت مردم کشمیر تمایل به خودمختاری تحت حاکمیت پاکستان دارند. در همین رابطه، شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۸، قطعنامه‌ای درباره ضرورت پاکسازی کشمیر از نیروهای نظامی صادر کرد و اذعان داشت وضعیت سیاسی کشمیر می‌بایست با انتخابات آزاد و رای مستقیم مردم مشخص گردد. جامو کشمیر در هیمالیای غربی و تحت حاکمیت هند است و از سال ۱۹۴۹ تا‌کنون، به‌صورت خودمختار اداره می‌شود. این منطقه به جز امور خارجه، امور دفاعی و ارتباطات، قوانین موضوعی خاص خود را اجرایی کرده است و پرچم و قانون اساسی مستقل دارد.

تنش اخیر در منطقه جامو کشمیر زمانی شعله‌ور شد که اکثریت اعضای حزب حاکم ملی‌گرای خلق هند به رهبری نارندرا مودی، نخست‌وزیر فعلی هند، در روز ۵ اوت تصمیم گرفتند وضعیت خودمختاری ویژه این منطقه را لغو کنند. این تصمیم علاوه بر لغو خودمختاری جامو کشمیر، نقض فاحش قطعنامه‌های شورای امنیت ملل متحد در رابطه با وضعیت این منطقه نیز محسوب می‌شود. این تصمیم حزب حاکم خشم مردم پاکستان و منطقه را برانگیخت. علاوه بر این، در سال‌های اخیر، حزب حاکم فشار و در برخی موارد حملات نیروهای امنیتی در جامو کشمیر را افزایش داده‌ است و با به خدمت گرفتن نیروهای شبه‌نظامی، در منطقه تنش ایجاد کرده و زمینه‌های درگیری را فراهم ساخته است. در این میان اما، ملی‌گراهای هندی حزب حاکم از این وضعیت سوء‌استفاده کردند و باعث تشدید دوباره تنش‌ها در کشمیر شدند.

اما مساله مهم‌تری محرک هند بوده است تا برای به دست گرفتن کنترل کشمیر تلاش کند. کنترل مستقیم هند بر کشمیر یکی از مهم‌ترین وعده‌های انتخاباتی نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، بوده است. مودی و ملی‌گراهای افراطی هند این اقدام‌ها را برای تبدیل هند به قدرت مطلق ضروری می‌دانند. از سوی دیگر، درگیری‌های شبه‌نظامی‌های مورد حمایت پاکستان با نیروهای امنیتی هند و شبه‌نظامی‌های هندی در روزهای اخیر تشدید شده است. نا‌آرامی‌ها در این منطقه، از آغاز تا‌کنون، به کشته شدن بیش از ۷۰ هزار نفر در جامو کشمیر منجر شده و این درگیری‌ها تمایل ملی‌گراهای افراطی هند به قبضه کامل قدرت در این منطقه را تقویت کرده است. البته هند از این اقدام استقبال می‌کند.

ملی‌گراهای افراطی مورد حمایت حزب بهاراتیا جاناتا در عین این‌که از مخالفان سرسخت تکثرگرایی دینی‌اند، با تحریک گروه‌های نژادپرست منطقه، در مناطق مسلمان‌نشین دست به خشونت می‌زنند. به‌عبارتی، حزب حاکم ملی‌گرای هند سیاست‌های اعمال فشار را از طریق حمله‌های منظم گروه‌های نژادپرست به محل کار و عبادت مسلمانان اجرایی می‌کند. پلیس هند معمولا به این اقدام‌های خشونت‌آمیز بی‌‌اعتناست و به‌نوعی از اعمال فشار علیه مسلمانان این منطقه حمایت می‌کند. اما نباید فراموش کرد که ریشه اصلی این خشونت‌ها صرفا در عقاید دینی مردم این منطقه نهفته نیست. مسلمانان در بخش اعظمی از اقتصاد و فرهنگ شبه‌قاره هند نقش و تاثیر بسزایی دارند. این مساله بیش از همه نتیجه یک پروسه تاریخی است. ملی‌گراهای پوپولیست هندی همواره با حمایت‌های همه‌جانبه از گروه‌های نژادپرست هندی، مسلمانان منطقه را تصفیه و آن‌ها را مجبور به مهاجرت به مناطق دیگر کرده‌اند.

بنابراین، با توجه به آنچه اخیرا در کشمیر و دیگر مناطق هند در جریان است، به‌وضوح می‌توان مشاهده کرد که هدف اصلی این اقدام‌های نژادپرستانه و ملی‌گرایانه افراطی صرفا مسلمانان‌اند. ناتوانی جامعه بین‌الملل و به‌خصوص کشورهای درگیر در یافتن راه‌حلی کارساز برای مشکلات مناطقی چون فلسطین و کشمیر، بی‌اعتمادی بیش از یک میلیارد مسلمان جهان به سیستم حقوقی بین‌المللی را در پی داشته است. چنانچه بحران جاری در کشمیر مهار نشود، موجب تشدید دوباره ترور و خشونت در منطقه خواهد شد. ادامه این وضعیت همچنین به تضعیف روابط اقتصادی چین و پاکستان منجر می‌شود و روی منافع اقتصادی چین به‌شدت تاثیرگذار خواهد بود. ملی‌گراهای هندی در عین این‌که اصلی‌ترین عامل تشدید بحران کشمیر در نتیجه نفرت‌پراکنی‌اند، زمینه‌ساز بروز خطاهای ژئوپلتیک منطقه‌ای و جهانی خواهند بود که در هر صورت، به ضرر هر سه کشور هند، پاکستان و چین تمام می‌شود.