از بروس لی تارانتینو تا بروس لی واقعی
کوئنتین تارانتینو، کارگردان صاحبنام آمریکایی در فیلم تازهاش «روزی روزگاری هالیوود»، به دهه ۶۰ میلادی بازمیگردد و هالیوود آن دوران را ترسیم میکند. در این فیلم که اکران جهانی بسیار موفقی داشته، تنها در یک سکانس بروس لی، بازیگر پرآوازه هنگکنگی-آمریکایی سینمای ژانر رزمی را میبینیم که آن سالها در اوج موفقیت و شهرت بود. این سکانس کوتاه دوباره بروس لی را به سرخط نشریات و رسانههای آمریکایی آورده است. بروس لی آن سالها اولین و تنها ستاره سینمای آمریکا بود که تباری آسیایی داشت. با وجود شهرت افسانهای بروس لی در آن سالها تنها تصویری که تارانتینو از او نشان میدهد، در سکانسی طنز و در حال شرطبندی است. با این حال این کارگردان پیش از این بارها گفته که از طرفداران پروپاقرص بروس لی و سبک سینمایی اوست؛ سبکی که میتوان دنبالهاش را در سری فیلمهای «بیل را بکش» تارانتینو دید.
پس از گذشت ۴۶ سال از مرگ ناگهانی بروس لی در سن ۳۲ سالگی، همچنان این قهرمان هنرهای رزمی، اسطورهای برای آمریکاییهای آسیاییتبار است و همچنان از او بهعنوان بزرگترین رزمیکار تاریخ یاد میشود. در فیلم روزی روزگاری هالیوود، مایک موی ۳۵ ساله که خود یکی از ستایشگران بروس لی و همینطور رزمیکار است، در نقش او بازی میکند. مایک مو میگوید: «من در حومه مینهسوتا بزرگ شدم؛ جایی که در مدرسه هیچ آسیایی به جز من وجود نداشت و من برای اینکه جایم را میان بچههای مدرسه باز کنم، خودم را شکل دلقک میکردم و آنها را میخنداندم. همان زمان بود که با بروس لی آشنا شدم و با خودم گفتم خدای من او چگونه میتواند از پس رقیبان خود بر بیاید، دختران را شیفته خود کند و قوی و با اعتماد به نفس باشد؟ من هرگز کسی مانند او را قبلا ندیده بودم.»
هیچ آسیاییتباری تا آن زمان به اندازه بروس لی در آمریکا به ستایش عمومی دست نیافته بود. در آمریکای دهه ۶۰ که سفیدپوستان تمام جامعه را کنترل میکردند، بروس لی تبدیل به نماد نیرومندی و مردانگی شده بود. به باور عموم او کسی بود که میتوانست از عهده مبارزه با هر دشمنی بر بیاید. بروس لی از معدود بازیگران غیر سفیدپوست در آن سالها بود که نقش اصلی فیلمها را به عهده داشت و مخاطبان را به سالنهای سینما میکشاند. موضوع فیلمهایش جهانشمول و دفاع از مظلوم در برابر ظلم بود، شاید به همین دلیل بروس لی علاوه بر آمریکا در تمام جهان از آسیا تا آفریقا و اروپا شناخته شده بود و هواداران زیادی داشت. از جمله در ایران سه فیلم «خشم اژدها»، «راه اژدها» و «اژدها وارد میشود» برای دههها طرفداران بسیاری داشت. حتی پرویز صیاد در مجموعه فیلمهای کمدی پرفروش «صمد» در سال ۱۳۵۶ و در فیلم «صمد اژدها میشود» به او ادای دین کرده است.
تمام شهرت افسانهای بروس لی تنها از پنج فیلم برمیآید که او تا پیش از سال ۱۹۷۳ در آنها ایفای نقش کرد. بروس لی در این مدت کوتاه توانست نظر عموم مردم را نسبت به مردان آسیایی تغییر دهد. تا پیش از آن، مردان آسیایی در فیلمهای هالیوودی معمولا بهصورت منفی نمایش داده میشدند و بیشتر آدمبدهایی بودند که با سفیدپوستان برای تصاحب زنهایشان میجنگیدند و یا در نقش مردانی موذی ترسیم میشدند. بروس لی توانست این قاعده را بشکند. پس از بازی در چند نقش فرعی در سینما و تلویزیون، از آنجا که پیشنهاد بازی خوبی به او نشد، راهی هنگکنگ شد و با بازی در فیلمهای رزمی به شهرت رسید. پیش از بازگشت به آمریکا فیلم «راه اژدها» را در سال ۱۹۷۲ کارگردانی کرد که شهرتی جهانی برایش به ارمغان آورد. بروس لی با اینکه در سانفرانسیسکو به دنیا آمد و بزرگ شد و با زنی آمریکایی ازدواج کرد و مهمترین فیلمهایش را در سینمای هالیوود بازی کرد اما همیشه به عنوان بازیگری چینی از او یاد شده است، حتی مجله نیویورک تایمز از لقب بازیگر چینی برای او استفاده میکرد.
جدا از تمام اینها بروس لی شخصیتی چندوجهی داشت. علاوه بر سینما، او یکی از مهمترین چهرههای تاریخ معاصر هنرهای رزمی است و یکی از پرطرفدارترین سبکهای «کونگ فو» را بهنام «جیت کان دو» بنیانگذاری کرده است. همچنین او دانشآموخته فلسفه شرق و غرب در دانشگاه جورج واشینگتن بود و حتی شعرهایی از او بهجا مانده است.
هرچند که فیلم تازه تارانتینو، بروس لی را در جامعه آمریکا زنده کرده اما خانوادهاش از تصویری که از او به نمایش گذاشته شده خشنود نیستند و از حضور شخصیت او در این فیلم انتقاد کردهاند. شانون لی، دختر بروس لی در مصاحبهای گفته است تارانتینو پدرش را یک احمق متکبر تصویر کرده و برای او دیدن این صحنه در سالن سینما بسیار سخت بوده است. شانون همچنین به این نکته تاکید کرده که پدرش در فضای نژادپرست آن سالهای آمریکا باید سه برابر تلاش میکرده تا آنچیزی را که دیگران به راحتی در اختیار داشتهاند به دست بیاورد.
همچنین رزمیکاران به تصویر بروس لی در روزی روزگاری هالیوود که بسیار غلو شده و پرمدعا است اعتراض کردهاند. تارانتینو در دفاع از فیلمنامهاش در یک کنفرانس خبری و در جواب نارضایتیهای پیش آمده گفت «آنها میگویند بروس لی اینطور حرف نمیزده در حالی که من این نحوه حرف زدن او را خلق نکردهام. بروس لی ادعا میکرد محمدعلی کلی را شکست میدهد. بله او گفته. این را لیندا لی همسر او در اولین کتاب بیوگرافی بروس لی نقل قول کرده.»
جملات تارانتینو البته نتوانست خشم دختر بروس لی و هواداران او را کم کند. تا جایی که شانون لی در مصاحبه دیگری در پاسخ به او گفت «تارانتینو میتواند درباره پدر من عذرخواهی کند یا اینکه تنها بگوید تصویر بروس لی در فیلمش تصویری مبتنی بر واقعیت نیست.»
در حالی که دعوای رسانهای ادامه دارد، اما با نمایش روزی روزگاری هالیوود برای مخاطبان سینما فرصت تازهای پیش آمده تا به عقب برگردند و زندگی یکی از مهمترین اسطورههای سینمایی هالیوود را دوباره مرور کنند. بازیگری که تصویر عمومی را نهتنها درمورد آسیاییتبارها که درمورد هنرهای رزمی و حتی فلسفه شرق تغییر داد.