در آستانه سی‌ویکمین سالگرد بمباران شیمیایی شهر سردشت و روستای رەش هەرمێ در روز هفت تیر ۱۳۶۶ توسط رژیم وقت عراق، ایران‌اینترنشنال در گفت‌وگو با یکی‌از ساکنان و فعالان اجتماعی سردشت که آگاه به امور مصدومان شیمیایی این شهر است و نخواسته نامش فاش شود، وضعیت این مصدومان را بررسی کرده است.

• وضعیت بازماندگان بمباران شیمیایی سردشت و نیز خود شهر، به‌عنوان اولین شهر قربانی سلاح شیمیایی در جهان را پس از ۳۱ سال، چگونه ارزیابی می‌کنید؟
  
   

قبل از پاسخ باید اشاره کنم که جنگ فرسایشی ۸ ساله ایران و عراق و نیز کاهش توان نظامی عراق در مقابله با ایران، صدام را به استفاده گسترده از سلاح شیمیایی در مناطق نظامی و غیرنظامی تشویق کرد.

تمامی حملات شیمیایی به نقاط غیرنظامی در مناطق و شهرهای کُردنشین ایران اتفاق افتاد. شهر سردشت نیز بدون این‌که یک جبهه نظامی باشد، مورد آماج حملات شیمیایی قرار گرفت. حاشیە شهر اشنویه، روستاهایی از بانه و مریوان و همچنین نقاطی دیگر در کرمانشاه نیز مورد حملات شیمایی واقع شدند. قبل از آن نیز شهر سردشت در تاریخ ۱۸ مهر ۵۹، نوزده روز بعد از شروع جنگ عراق و ایران، با بمب‌های غیرمتعارف (بمب ناپالم آتش‌زا) بمباران شد؛ ولی دولت ایران هیچ واکنش رسمی در این خصوص نشان نداد و متأسفانە رژیم بعث عراق، در این مورد با کوچک‌ترین برخوردی ازطرف جامعە حقوق‌بشری روبرو نشد. من فکر می‌کنم کُردها قربانی اصلی جنگ شیمیایی بودند.

• در مورد آمارهای موجود از تعداد جان‌باختگان و مصدومان بمباران شیمیایی سردشت چه اطلاعاتی دارید؟

ما دو آمار در این رابطه داریم. آمار رسمی، از وجود تعداد ۱۳۰ کشته و ۱۵۰۰ مصدوم حاکی است. علی‌اکبر ولایتی، وزیر خارجه وقت ایران، یک‌روز پس از این بمباران، در نامه‌ای به سازمان‌ملل، تعداد مصدومان شیمیایی سردشت را ۴هزار و پانصد نفر گزارش کرده کە به‌عنوان سند سازمان‌ملل ثبت شده است؛ اما براساس آمار غیررسمی، اکنون چیزی بالغ‌بر بیش‌از ۸هزار مصدوم شیمیایی در سردشت وجود دارند که بخش اعظم آنان از هیچ‌گونه خدمات بیمه پزشکی و حمایت مالی دیگر برخوردار نیستند.

• نظر شما درخصوص میزان تلاش نهادهای دولتی به‌ویژه بنیاد شهید و امور ایثارگران برای تشخیص و زیر پوشش قرار دادن مصدومان چیست؟

تلاش‌هایی بوده؛ ولی هدف آنان بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد. تا قبل از تشکیل «انجمن دفاع از حقوق مصدومین شیمیایی سردشت»، تعداد کل افراد زیر پوشش کامل بنیاد، ۹۰ نفر بود. اما با تشکیل انجمن در سال ۱۳۸۰ و فعالیت اعضای آن شامل ساکنان شهر و مصدومان شیمیایی، تاکنون تعداد مصدومان به‌رسمیت‌شناخته‌شده، به نزدیک به ۱۵۰۰ نفر رسیده که از این تعداد، حدود ۴۰۰نفر از آنان، علاوه‌بر خدمات پزشکی، از حقوق ماهیانه نیز برخوردارند.

موضوع دیگر این‌که متأسفانه محدودیت‌های پزشکی در تشخیص عوارض ناشی‌از گاز شیمیایی خردل که در بمباران سردشت استفاده شده، با عوارض بیماری‌های دیگر از جمله برونشیت و غیره، باعث شده که نهادهای دولتی مربوطه، بیشتر نشانه‌ها و عوارض موجود در مصدومان سردشت را به بیماری‌های رایج دیگر نسبت داده و از به‌رسمیت‌شناختن این مصدومان که از عوارض شیمیایی رنج می‌برند، خودداری کرده‌اند.

• آیا انجمن مصدومین شیمیایی سردشت در این خصوص توانسته اقدامی انجام دهد؟

ظاهراً این انجمن طی نامەهایی به نهادهای مربوطه، ضمن برجسته‌کردن این معضل و تأثیر منفی آن در تشخیص درست جانبازان شیمیایی سردشت، از مقامات خواسته تا وجود این مشکل تشخیصی را اعلام کنند.

از طرفی دیگر، انجمن مصدومین شیمیایی سردشت، از سال ۸۳ به عضویت «سازمان منع سلاح‌های شیمیایی» (OPCW) درآمده و مشکلات مردم شهر و زخمیان این فاجعه را منعکس کرده است. ازجمله این‌که تلاش‌های انجمن باعث شد که این سازمان، سردشت را به‌عنوان اولین شهر غیرنظامی قربانی سلاح شیمیایی در جهان به‌رسمیت بشناسد. این سازمان هر ساله در سالگرد این بمباران، مراسمی را در دفتر مرکزی خود در هلند برگزار می‌کند. همچنین هیأت‌های ارسالی انجمن دفاع از حقوق مصدومین شیمیایی سردشت، جزو سخنرانان اصلی نشست سالانه سازمان OPCW هستند.

• آیا روابط انجمن با سازمان OPCW منجربه کمک مالی و یا پزشکی به مصدومان شهر شده است؟

متأسفانه نه؛ هیچ کمک مالی نبوده و سازمان در پاسخ به درخواست انجمن برای کمک به اعزام افراد با مصدومیت شدید شیمیایی به خارج از کشور، گفته‌اند که تخصص پزشکی ایران درخصوص عوارض سلاح‌های شیمیایی، بهتر از مشابه خارجی است.

• اکنون وضعیت سلامت جسمی و روانی مصدومان سردشت را چگونه ارزیابی می‌کنید و آنان چه مشکلاتی دارند؟

هزاران مصدوم، به‌دلیل عدم تشخیص درست کمیسیون پزشکی، از امکانات بیمه، پزشکی و مالی برخوردار نیستند. حتی مصدومان زیر پوشش نهادهای مربوطه نیز با مشکلاتی روبرو هستند. تنها کلینیک جانبازان شیمیایی سردشت، از پزشکان متخصص عوارض شیمیایی برخوردار نیست. اخیراً باتوجە بە مصوبە وزارت بهداشت و درمان، پزشکان داروهایی که تولید مشابه داخلی دارند را برای بیماران تجویز می‌کنند. استفاده از داروی داخلی برای برخی از مصدومان کە تاکنون از داروهای اصلی خارجی استفادە کردەاند، عوارضی درپی داشته است. حتی من تعدادی از آنان را می‌شناسم که به‌خاطر عدم دسترسی به داروهای خارجی، از آشنایان و دوستان خود در خارج کشور خواسته‌اند تا این داروها را برایشان تهیە کنند. این امر علاوه‌بر هزینه سرسام‌آور، مشکلات دیگری نیز ازجمله عدم رسیدن به‌موقع داروها برای مصدومان شیمیایی به‌وجود آورده است.

• درخصوص برگزاری مراسم سالگرد بمباران شیمیایی سردشت و تسهیلات دولتی برای آن، اگر وجود دارد، چه نظری دارید؟

نهادهای دولتی محلی بسیار سلیقه‌ای برخورد می‌کنند و با توجه به این‌که منطقه را به چشم امنیتی می‌بینند، حتی در برخی موارد، مانع مردم شهر در برگزاری مراسم نیز شده‌اند که این خود باعث دلخوری و ناامیدی مردم شهر شده است.