فدراسیون فوتبال ایران بعد از استعفای مهدی تاج با چالش‌های متعددی مواجه شده است، گم شدن پول­‌های کلان و عدم شفافیت مالی، قرارداد ترکمانچای مارک ویلموتس، ترمز فیفا برای برگزاری انتخابات و سرانجام اصلاح اساسنامه‌ای که حتی می‌توانست باعث تعلیق فوتبال ایران شود. اصلاح اساسنامه قربانی هم داشت و باعث برکناری دبیرکل جوان و روی کار آمدن مهدی محمدنبی شد که مهره مورد تایید وزارت ورزش بود و می‌توانست منویات وزارتخانه را در پیش‌نویس جدید اجرایی کند. امروز اما بعد از گذشت چند ماه، پیش‌نویس اساسنامه جدید آماده ارسال به فیفا شده است، اساسنامه­‌ای که هزار و یک ایراد و سوال دارد اما یک کلمه در این بین بیشتر از سایر ایرادات خودنمایی می‌کند. فدراسیون فوتبال ایران در اساسنامه جدید یک نهاد (عمومی) غیردولتی نامیده شده و همین یک کلمه تبدیل به بحث اصلی رسانه‌های داخلی شده است. درواقع تمرکز از روی بندهای مهمتر برداشته شده و حالا بحث اصلی این‌جاست؛ عمومی یا خصوصی، مساله‌ای که البته در مقایسه با سایر مشکلات چندان هم مهم نیست.

ایرادهای فیفا به اساسنامه چه بود؟

بعد از اینکه قلب مهدی تاج بنا به مصلحت، حکم به استعفایش از ریاست فدراسیون فوتبال داد، مشخص شد که فیفا یک سال پیش از استعفای رئیس با ایراداتی نسبت به چند بند در اساسنامه فدراسیون فوتبال، از او خواسته بود آنها را برطرف کند اما به دلایلی نامعلوم این کار انجام نشد. در واقع تاج می‌دانست بعد از او فیفا اجازه برگزاری انتخابات را صادر نمی‌کند، اما ایراداتی که فدراسیون جهانی به اساسنامه وارد کرد، چه بود؟ مهمترین ایراداتی که از نظر فیفا در اساسنامه فدراسیون فوتبال وجود داشت؛ نامشخص بودن نقش وزیر ورزش و جوانان در مجمع انتخاباتی و چرایی حضور او. فیفا سوال کرده بود که چرا فدراسیون فوتبال ایران کمیته انتخابات ندارد، چرا کمیته استیناف مستقلی برای انتخابات در اساسنامه وجود ندارد، برای فیفا دریافت کمک‌های دولتی محل سوال بود و اینکه آیا دریافت چنین کمک‌هایی به استقلال فدراسیون فوتبال لطمه وارد می‌کند. مهمترین موضوعاتی که باعث شد فیفا ترمز انتخابات را بکشید، همین موارد بودند اما در کل اساسنامه نیز باید براساس آخرین تغییرات مورد نظر فیفا به‌ روز رسانی می‌شد که البته کارشناسان فیفا و کنفدراسیون فوتبال آسیا ایرادات را به طور شفاف در اختیار فدراسیون فوتبال گذاشته بودند. هنوز چرایی عدم اصلاح اساسنامه توسط فدراسیون تحت مدیریت تاج مشخص نیست و این دقیقا همان سوالی بود که فیفا طی نامه‌ای رسمی از فدراسیون فوتبال ایران پرسید؛ «چرا اساسنامه اصلاح‌ شده‌ای که اوایل سال جاری (۹۸) با حضور نمایندگان فیفا تدوین شد، هنوز به تایید مجمع فدراسیون فوتبال ایران نرسیده است». پرسشی درباره یک کم‌کاری تعمدی که تنها مهدی تاج می­‌تواند به آن پاسخ بدهد.

طفره مدیریت وقت از ابهامات واقعی

بسیاری از مدیران و رسانه‌های هم‌سو با مدیریت قبلی فدراسیون فوتبال ابتدا سعی کردند بزرگترین دغدغه فیفا در مورد انتخابات و اساسنامه فدراسیون فوتبال را حضور وزیر ورزش و دریافت کمک‌های دولتی جلوه بدهند. اتفاقی که البته دغدغه فیفا نیست و اتفاقا فدراسیون جهانی تنها سوالش ابهام حضور وزیر ورزش در مجمع و شائبه تاثیرگذاری او بر انتخابات بود که اگر توسط مدیریت وقت فدراسیون به این پرسش پاسخ صحیح داده می‌شد، ایرادی از سوی فیفا نسبت به حضور وزیر ورزش گرفته نمی‌شد. موضوع بعدی دریافت کمک‌های دولتی بود که فیفا با این موضوع نیز مشکلی ندارد و اتفاقا از آن استقبال می‌کند اما به شرطی که دریافت چنین کمک ­هایی به استقلال فدراسیون ضربه نزند. سایر سوالات یا ایرادهایی که فیفا به اساسنامه و انتخابات وارد کرده بود نیز می‌توانست طی چند ایمیل ساده از سوی فدراسیون فوتبال برطرف شود اما اهالی فدراسیون سعی کردند مشکل را بزرگ جلوه داده و از ایرادات اصلی که مربوط به تیم قبلی مدیریت فدراسیون اعم از مباحث بازنشستگی و شفافیت مالی می‌شد، طفره بروند.

یک کلمه جنجالی

ورود دبیرکل جدید به ساختمان فدراسیون که به نظر از سوی وزارت ورزش به هیات رئیسه تحمیل شده است نشانه‌هایی مبنی بر تسریع روند نگارش اساسنامه جدید بود. قطعا حضور مهدی محمدنبی که از پرسپولیس به فدراسیون فوتبال فرستاده شد، شائبه دخالت و نظارت دقیق وزارتخانه بر تدوین اساسنامه را در ذهن ایجاد می‌کرد که البته چندان هم غیر واقعی نیست. با ورود نبی مراحل تدوین اساسنامه جدید آغاز شد و در جلسه‌ای که روز ۲۱ اردیبهشت ماه در محل فدراسیون فوتبال برگزار شد و ۱۰ ساعت به طول انجامید، اساسنامه جدید برای ارسال به فیفا نهایی شد. مهمترین موضوعی که توسط نبی به رسانه‌ها اعلام می‌شود همان بخشی از اساسنامه است که برخی جریان­‌های رسانه‌ای سعی دارند آن را خلاف نظر فیفا جلوه دهند. در اساسنامه جدید، فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی یک نهاد عمومی غیردولتی نامیده شده است که قرار گرفتن کلمه (عمومی) حالا محل بزرگی برای جنجال و البته به حاشیه بردن اصل ماجرا است. در تمام دنیا مکانیزم کاری فدراسیون‌­های فوتبال به این ترتیب است که بخشی از بودجه‌شان توسط دولت­‌ها تامین می‌شود و فیفا نیز با این موضوع مشکلی ندارد. در ایران نیز بر اساس قانونی که در سال ۷۶ به تصویب مجلس و هیات وزیران رسیده است، شهرداری‌ها، خیریه‌ها، کمیته ملی المپیک و فدراسیون‌های ورزشی جزو مجموعه‌های عمومی غیر دولتی تعریف شده­‌اند. با قرار گرفتن کلمه عمومی در کنار نام آن‌ها دولت می‌تواند ردیف بودجه برایشان تخصیص دهد و به شکل قانونی به آن‌ها کمک مالی انجام دهد اما شاید کلمه جنجال برانگیز عمومی اینطور برداشت شده است که نظارت دولت می‌تواند باعث از بین رفتن استقلال فدراسیون فوتبال شود. علی کفاشیان، رئیس سابق فدراسیون فوتبال در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر و در پاسخ به این سوال که «قبول دارید با عنوان (عمومی غیر دولتی) دخالت در فدراسیون فوتبال از سوی نهادها و دستگاه‌های داخلی بیشتر صورت می‌گیرد؟» گفت: «دخالت همیشه هست، چه با عنوان مستقل غیر دولتی چه با واژه عمومی غیر دولتی. حسنی که تعریف جدید فدراسیون دارد این است که دولت می‌تواند قانونا به فدراسیون و فوتبال پول بدهد».

قدرت فیفا فراتر از واژه‌ها است

در تعریف فدراسیون فوتبال از هر واژه­‌ای استفاده شده باشد، فیفا اهرمی بسیار قدرتمند است که در مواقع لزوم جلوی هرگونه دخالتی را خواهد گرفت، مساله‌ای که بارها در مورد فدراسیون فوتبال دیده شد و با اینکه علی آبادی (رئیس وقت سازمان تربیت بدنی) با استناد به ماده ۱۰ جنجالی، محمد دادکان را برکنار کرد اما فدراسیون جهانی نپذیرفت و فوتبال ایران تعلیق شد. کفاشیان که ۸ سال به عنوان نفر اول مدیریت فدراسیون را در دست داشت تمام واقعیت ماجرا را گفت، اینکه در سیستم مدیریت جمهوری اسلامی و با هر تعریفی اگر بنا به دخالت باشد، می‌شود اما حالا فدراسیون تا خرخره بدهکار می‌تواند روی کمک­‌های مالی دولت حساب ویژه­‌ای باز کند. نکته‌ای که نباید در تعریف عمومی یا خصوصی فراموش کنیم این است که فیفا به قوانین داخلی کشورها احترام می‌گذارد بنابراین اگر لازم باشد قرار گرفتن کلمه عمومی در کنار نام فدراسیون را بپذیرید که به این ترتیب فدراسیون فوتبال از کمک­‌های دولتی بهره‌مند شود، قطعا آن را را بلامانع می‌داند. اصل ماجرا کلمه عمومی نیست که این روزها تبدیل به بحث شده است. ماجرا فراتر از قرار داشتن یا نداشتن کلمه عمومی است و باید دید در پیش‌نویسی که برای فیفا تهیه شده است آیا سایر مسایل، همچون قدرت و تعداد اعضای مجمع، کمیته مستقل انتخابات، کمیته استیناف و مهمتر از هر موضوع دیگر ماجرای دخل و خرج فدراسیون (مکانیزم مالی) مورد توجه قرار گرفته است یا همچنان مانند دوره مدیریت تاج موضوعات مالی در هاله­‌ای از ابهام قرار دارد.