با پیروزی طالبان، نگرانی‌های بسیاری در سطح جهانی از بازگشت افغانستان به ۲۵ سال پیش به وجود آمده است. طالبان سعی کرده‌ است چهره‌ای معتدل و میانه‌رو از خود نشان دهد و وعده داده‌ است حقوق زنان در چارچوب قوانین اسلامی محفوظ خواهد بود. اما بسیاری با مقایسه این وضعیت با انقلاب در ایران، می‌گویند رفتار طالبان نمایشی و در جهت تحکیم پایه‌های قدرتش در ابتدای پیروزی است. روزنامه بریتانیایی گاردین در مقاله‌ای تحلیلی به این موضوع پرداخته است. 

تلاش‌های رژیم طالبان برای نشان دادن چهره‌ای میانه‌رو به کسانی که حافظه بلندمدت دارند اطمینان خاطر نمی‌دهد. همه نشانه‌ها حاکی از آن است که خویشتن‌داری طالبان نمایشی و موقت است. 

وقتی طالبان اولین بار ۲۵ سال پیش کابل را به تصرف درآورد، محمد نجیب‌الله، رییس‌جمهوری سابق افغانستان، را شکنجه کرد و کشت. طالبان جسد نجیب‌الله را پشت کامیون در خیابان‌ها روی زمین کشید و سپس، از تیر چراغ برق آویزان کرد. 

با محاصره کابل و پیروزی دوباره طالبان، این گروه به نیروهای خود دستور داد برای اطمینان از انتقال صلح‌آمیز قدرت وارد کابل نشوند و زمانی‌ که وارد شهر شدند رفتاری بر اساس دستورهای فرماندهانشان در پیش گرفتند که مبتنی بود بر عفو عمومی همه کسانی که در دو دهه گذشته با آن‌ها مخالفت کرده‌اند. 

طالبان در اولین هفته پس از پیروزی، بارها قول داد همه مخالفان مشمول عفو عمومی خواهند شد تا جایی‌ که وقتی روزنامه‌نگاران از سخنگوی طالبان پرسیدند که آیا به فراموشی کامل گذشته متعهدند با تندی پاسخ داد: «آیا [می‌خواهید] هر روز بیانیه عفو صادر شود؟»

هفته گذشته، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، نمایشی تمام‌عیار را در دفتر مطبوعات و اطلاع‌رسانی دولتی افغانستان روی صحنه برد. طالبان دو هفته پیش، زمانی‌ که هنوز در جنگ بود، رییس این سازمان را ترور کرد.

مردی که دو دهه چهره‌اش را پنهان کرده بود، حالا در نشستی خبری پاسخگوی سوال‌های خبرنگاران رسانه‌های افغان و بین‌المللی بود، نشستی که مستقیم در سراسر جهان بدون هیچ فیلتر و محدودیتی پخش شد. 

محورهای سخنان مجاهد مشخص بود: تاکید دوباره بر عفو عمومی و تعهد به رفع نگرانی و ترس دیرینه دولت‌های غربی از تبدیل دوباره افغانستان به کشوری میزبان گروه‌های تروریستی. 

ذبیح‌‌الله مجاهد از سازمان‌های کمک‌رسانی خارجی خواست در افغانستان بمانند و وعده داد زنان از حقوق خود در «چارچوب قوانین اسلام» برخوردار خواهند بود. البته او از پاسخ به سوال‌های درباره جزئیات «چارچوب قوانین اسلام» طفره رفت. مجاهد به گونه‌ای ظاهر شد که گویا نماینده گروه متفاوتی از طالبان است، گروهی از مبارزان مخفی و منزوی که با قدرت‌گیری در پایان قرن گذشته حکومتی عقب‌مانده تشکیل داد، زنان را از تحصیل و بیشتر کارها منع کرد، آن‌ها را وادار به پوشیدن برقع کرد و مجازات‌های قطع عضو و سنگسار را وارد قوانین کرد.  

او حالا داشت به سوال یک زن روزنامه‌نگار که فقط روسری به سر داشت پاسخ می‌گفت. هم‌زمان که مجاهد در حال برگزاری نشست خبری و بیان سخنان اطمینان‌بخش بود، در فرودگاه، در فاصله ۱۵ دقیقه‌ای از محل برگزاری نشست مطبوعاتی، مردم هراسان از رهبران تازه‌به‌قدرت‌رسیده طالبان، مستاصل و با تنها چند تکه لباس، پشت در‌های ورودی فرودگاه ازدحام کرده بودند به امید این‌که بتوانند از کشور فرار کنند. 

طالبان دهه‌هاست نه تنها ارتش و پلیس، بلکه مقام‌های دولتی، روزنامه‌نگاران، فعالان حقوق بشر و هرکس که در مورد افغانستان دیدگاهی متفاوت با آن‌ها داشته هدف قرار داده‌ است.

بنابراین بخش وسیعی از مردم در سراسر کشور ممکن است مشمول «عفو عمومی» پیشنهادی طالبان قرار بگیرند، اما ‌هم‌اکنون با هراس واقعی از دست دادن جان خود زندگی می‌کنند.

سوال این‌جاست که چرا وعده‌های طالبان و پیشنهاد عفو عمومی از هراس مردم نکاسته است.  

این مردم سابقه طولانی طالبان [در سرکوب] را می‌دانند. آن‌ها گزارش‌های بسیاری در مورد جنایت‌ها، ایجاد رعب و وحشت و محدودیت شدید حقوق زنان در مناطقی که در هفته‌ها و ماه‌های اخیر به تصرف طالبان درآمده از دوستان و بستگان خود شنیده‌اند.

یک فیلم ویدیویی نشان می‌دهد در ماه مه گذشته گروهی سرباز در شمال افغانستان که سعی داشتند تسلیم شوند به‌صورت جمعی به‌دست طالبان اعدام شدند. در ماه بعد، شبه‌نظامیان طالبان با جست‌و‌جوی خانه‌به‌خانه در مناطق جنوبی افغانستان دست به کشتارهای تلافی‌جویانه زدند. طالبان سال‌هاست در مناطق روستایی تحت کنترل خود، مانع ادامه تحصیل دختران از سن ۱۲ سالگی شده و از زنان و دختران خواسته‌ است برقع بپوشند. 

طالبان هم‌زمان با تصرف شهرها، برخی دانشگاه‌ها را به روی زنان بست و در آن دسته از دانشگاه‌ها که بازگشایی شد، کلاس‌ها با تفکیک جنسیتی برگزار می‌‌شود. مردان مسلح به زنان شاغل در بانک‌ها دستور دادند به خانه‌هایشان بروند و گفتند یکی از اقوام مرد آن‌ها می‌تواند جایشان را بگیرد. رسانه‌های افغانستان گزارش دادند در برخی ولایت‌های جنوبی از جمله غزنی، موسیقی ممنوع شده است. 

پس از نشست مطبوعاتی ذبیح‌الله مجاهد، برخی کارشناسان ایرانی سخنان آشتی‌جویانه آیت‌الله خمینی پیش از رسیدن به قدرت، به‌ویژه در مورد حقوق زنان را با شعارهای کنونی طالبان مقایسه کردند. وعده‌های آیت‌الله خمینی هرگز عملی نشد.

شاید ایران یا عربستان سعودی الگویی برای طالبان باشند، رژیم‌هایی که رهبرانشان ادعا می‌کنند حکومت را بر اساس اصول مذهبی اداره می‌کنند در حالی‌ که حقوق و آزادی‌های شخصی به‌شدت محدود شده است. یکی از رهبران ارشد طالبان هفته پیش به‌صراحت هر نوع دموکراسی را رد کرد.

بته دام (Bette Dam)، روزنامه‌نگار هلندی، که در مورد طالبان مطالعه و تحقیق می‌کند و زندگی‌نامه ملا محمد عمر، بنیان‌گذار طالبان، را نوشته است، می‌گوید: «اگر بپرسید آیا غرب می‌تواند با دولتی که از مجازات‌های سخت استفاده می‌کند برخورد کند، این کار بسیار دشواری است. طالبان می‌گوید عربستان سعودی نیز همین کار را می‌کند اما عضو سازمان ملل است. ما هم همین را می‌خواهیم.»

با اشتیاقی که طالبان برای به رسمیت شناخته شدن در سطح جهانی دارد‌ـ آنچه پیشینیان آن‌ها در تلاش برای دستیابی به آن در قالب امارت اسلامی ناموفق بودند‌ــ و اکنون که نگاه‌ جهان به آن‌ها است، انگیزه‌ای بسیار قوی برای ارائه چهره‌ای میانه‌رو از خود دارد. 

با وجود این، وقتی کنترل کابل به دست طالبان افتاد، احساس خطر در کل شهر افزایش یافت. به زنانی که در شبکه تلویزیونی دولتی کار می‌کردند گفته شد دیگر شغلی ندارند. برخی زنان به‌دلیل نداشتن پوشش کافی هدف حمله قرار گرفتند. خانه‌ها در شهر تفتیش شد و برخی گزارش کردند نیروهای طالبان خویشاوندان آن‌ها را بردند و ضرب‌و‌شتم کردند. 

از بیرون از کابل، جایی که از دسترسی و بازرسی رسانه‌های خارجی خارج است، خبر رسید که افراد مسلح طالبان پس از این‌که در جست‌و‌جوی یک روزنامه‌نگار، موفق نشدند او را در خانه‌اش پیدا کنند، یکی از بستگانش را کشتند.

عفو بین‌الملل نیز کشتار جمعی مردان اقلیت شیعه هزاره را که مدت‌هاست هدف حملات طالبان بود‌ه‌اند، را به‌صورت مستند ثبت کرده است. 

یکی دیگر از نشانه‌ها دال بر این‌که خطر طالبان جدی است و تظاهر این گروه به خویشتن‌داری بیشتر جنبه نمایشی دارد تا این‌که رویه‌ای پایدار باشد، گزارشی است که نیویورک تایمز از تظاهرات مردم در کابل منتشر کرد. در این گزارش، افراد مسلح طالبان به گروهی از زنان و مردان جوان افغان که پرچم جمهوری اسلامی افغانستان را به اهتزاز درآورده بودند هشدار می‌دهند: «شما آزادید، اما فقط ۲۰ روز.»