درحالیکه نیروهای خارجی برنامه خروج آخرین گروه از سربازان خود را در ماه مه از افغانستان آغاز کردند، طالبان هم حملات خود در نقاط مختلف افغانستان را شدت بخشید. این گروه مناطق تحت کنترل خود را در یک ماه اخیر به طور چشمگیری افزایش داده و چندین ولسوالی (شهرستان) را به تصرف خود در آورد. 

دولت افغانستان بدون ارائه برنامه‌ای در تلاش برای باز پس‌گیری این شهرستان‌ها، در واکنش به سقوط هر ولسوالی (شهرستان) فقط این جمله را « به‌‌دلیل جلوگیری از تلفات غیر‌نظامیان عقب‌نشینی تاکتیکی کرده‌ایم» را در رسانه‌ها تکرار می‌کند. جمله‌ای که اکنون برای همه شهروندان معنای پذیرفتن شکست را می‌دهد.  

دولت افغانستان شاید از جمله نادر حکومت‌هایی در منطقه باشد که در شرایط حساس جنگی که طالبان موجودیت نظام را تهدید می‌کند، تمامی نهادهای امنیتی‌اش از سوی مدیران غیرنظامی رهبری می‌شود. وزیر دفاع، وزیر کشور و رییس امنیت ملی افغانستان هر سه نفر افراد غیر‌نظامی‌اند که در راس سه نهاد مهم امنیتی قرار دارند. مشاور شورای امنیت ملی افغانستان هم یک فرد غیرنظامی است که هیچ پیشینه تحصیلی در رشته نظامی ندارد. شاید همین غیرنظامی بودن مدیران این نهادهاست که سخنگویان آن‌ها بدون درک از حساسیت شرایط، پس از سقوط هر ولسوالی آ‌ن‌ را عقب‌‌نشینی تاکتیکی عنوان می‌کنند.  

درحال حاضر نبرد بین طالبان و دولت در دست کم ۷۰ ولسوالی در ۲۰ ولایت افغانستان جریان دارد و طالبان هر روز یکی پس از دیگری، ولسوالی‌ها (شهرستان‌ها) را تصرف می‌کنند. در آخرین مورد، گزارش‌ها حاکی از آن است که بازار علی‌آباد و یک پایگاه پلیس مستقر در این بازار در ولایت کندز به دست طالبان افتاده و در جریان درگیری، دست‌کم ۱۵ نفر از نیروهای امنیتی کشته شده است.  

همزمان در نبرد میان طالبان و نیروهای دولتی در ولایت بلخ در شمال افغانستان، طالبان یک پلچک/نوعی پل را منفجر کرده و راه اکمالاتی/مواصلاتی یک پاسگاه امنیتی در روستای خاکباد و ناقلین را با مرکز این شهرستان قطع کرده‌اند. 

همچنان نمایندگان ولایت فراه در مجلس نمایندگان از افتادن ولسوالی‌های «پشت رود» و «لاش» و «جوین» این ولایت به دست طالبان خبر داده‌اند. 

بررسی وضعیت امنیتی افغانستان، این سئوال را مطرح می‌کند که  چه عاملی می‌تواند منشاء شکست پی‌‌در‌‌پی نیروهای دولتی در نبرد با طالبان باشد. آیا انگیزه قوی طالبان برای جنگ و تسلط بر افغانستان از راه نظامی، تجهیزات بهتر نسبت به نیروهای افغان، آموزش بهتر در تاکتیک‌های جنگی و یا کمیت نیرو در گوشه و کنار کشور است؟ نیروهای ۳۵۰ هزار نفری امنیتی افغان از نظر کمیت چند برابر گروه طالبان است. نیروهای امنیتی افغان از سوی ناتو و آمریکا تجهیز شده و آموزش دیده‌اند. شاید یکی دو موردی که طالبان را نسبت به نیروهای افغان قوی‌‌تر کرده،‌ انگیزه و فرماندهی میدان‌های نبرد است که این گروه در جنگ‌ها بر نیروهای افغان چیره می‌شوند.  

تحرکات گروه طالبان پس از آن شدت گرفت که این گروه در تفاهمی با ایالات متحده وعده دادند که به نیروهای خارجی حمله نکنند و در عوض نیروهای آمریکایی و ناتو هم از حملات هوایی علیه مواضع این گروه دست بردارند. 

توقف حملات هوایی نیروهای خارجی علیه مواضع طالبان، به این گروه چراغ سبزی نشان داده تا در هر نقطه افغانستان که بخواهند و بتوانند حملات خود را گسترش دهند. این گروه با استراتژی، کشاندن جنگ به مناطق مختلف تلاش می‌کند نیروهای افغان را درگیر یک نبرد فرسایشی کند. از طرفی هم با تصرف ولسوالی‌ها (شهرستان‌ها) در ولایت (استان‌های) مختلف،‌ می‌خواهد راه‌های مواصلاتی شهرهای بزرگ را مسدود کند. 

دولت افغانستان دست‌کم در حال حاضر به نظر نمی‌رسد طرحی برای بیرون‌رفت از این وضعیت داشته باشد.  

حامیان بین‌المللی دولت افغانستان‌ و در راس آن‌ها ایالات متحده آمریکا هم  متمرکز بر خروج نیروهایش از افغانستان است و نمی‌خواهد در این روزهای حساس با دخالت در جنگ افغانستان روند خروج نیروها را با چالش مواجه کند. با آنکه افزایش بی‌‌سابقه خشونت‌ها در افغانستان هر روز جان شماری زیادی از شهروندان را می‌گیرد، آمریکا آن را نقض توافقنامه دوحه از سوی طالبان نمی‌پندارد.

زلمی خلیلزاد،‌ نماینده ویژه آمریکا برای صلح افغانستان در یک مصاحبه با طلوع نیوز گفت با آنکه این اقدام طالبان در مطابقت کامل با توافقنامه نیست، اما نقض توافقنامه هم نیست. 

از طرفی، گفت‌وگوهای صلح افغانستان هم در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. از روند استانبول که قرار بود در ماه آوریل برگزار شود، خبری نیست. گفت‌وگوهای دوحه هم، این اواخر پیشرفتی نداشته است. دولت اشرف غنی هم نتوانسته با احزاب و گروه‌های سیاسی به یک اجماع کلی دست یابد.  

ظاهرا طوری به نظر می‌رسد که طالبان در تلاش‌ است تا قبل از خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان مناطق بیشتری را تصرف کند و در صورت نشستن پشت یک میز با دولت افغانستان، پس از خروج کامل نیروها، با توجه به مناطق تحت نفوذ، امتیاز به‌دست آورد.  

از سوی دیگر کشورهای غربی به ویژه کشورهای اروپایی باور ندارند که طالبان بخواهد از راه صلح با دولت افغانستان کنار بیاید. 

پارلمان اروپا نیز با صدور قطعنامه‌ ۲۷ ماده‌ای اعلام کرده است، گفت‌وگوهای صلح بین‌الافغانی به بن‌بست رسیده و تصمیم آمریکا و ناتو مبنی بر خروج نیروهای‌شان از افغانستان می‌تواند خطر تشدید درگیری‌های داخلی و خلایی که در بدترین حالت توسط طالبان پُر می‌شود، را در پی داشته باشد. 

نگرانی پارلمان اروپا در حالی ابراز می‌شود که اخیرا طالبان علاوه بر پیشروی‌های نظامی، عملا حکمرانی را نیز در مناطق تحت کنترل خود آغاز کرده است. روز شنبه ۲۲جوزا/خرداد طالبان با انتشار اعلامیه‌ای از گزینش مقام‌های آموزش و پرورش در مناطقی خبر داده که جدیدا به تصرف این گروه درآمده است. در اعلامیه طالبان بر دوام مدرسه‌ها و مکتب‌ها در مناطق تحت کنترل این گروه به شمول مناطقی که تازه تصرف کرده‌اند تاکید شده است.  

در دهه ۹۰ میلادی هم طالبان همین گونه سیل‌آسا ولسوالی‌ها و شهرها را یکی پس از دیگری تصرف کرده، حکومت وقت را مجبور به ترک بزرگ شهرها از جمله کابل،‌ پایتخت افغانستان کردند و حاکمیت خود را در افغانستان اعلام کردند.  

 اگر دولت افغانستان در روزها و هفته‌های پیش‌‌ رو در رهبری نهاد‌های امنیتی و در استراتژی میدان‌های جنگ تغییری ایجاد نکند، ادامه این حالت یک‌بار دیگر تجربه دهه ۹۰ را تکرار کرده و به سقوط شهرهای بزرگ خواهد انجامید.