نتیجه تحقیق کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان نشان می‌دهد در میان مهاجران افغان که در رودخانه هریرود در مرز با ایران غرق شدند، دست‌کم یک کودک ۱۲ ساله هم بوده است. این نهاد مستقل در گزارش خود آورده که بنابر اطلاعات دریافت‌شده از فعالان جامعه مدنی، در این ماجرا تاکنون اجساد ۲۷ تن از مهاجران در مرز افغانستان و ایران پیدا شده است؛ اما براساس اطلاعات بعضی نهادهای رسمی افغانستان، از جمله «ریاست عودت مهاجرین در ولایت هرات»، از مجموع ۴۶ مهاجری که «مرزبان‌های جمهوری اسلامی ایران پس از شکنجه و بدرفتاری به رودخانه  هریرود انداخته‌اند»، ۲۱ نفر نجات یافته‌اند. براساس این گزارش، جسد ۱۰ نفر از آن‌ها پیدا شده  و  ۱۵ تن دیگر هنوز مفقود‌‌ند.

شرح ماجرا

کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان روز چهارشنبه ۷ جوزا/خرداد، با انتشار گزارشی از نتایج تحقیقات خود، اعلام کرد که در تاریخ ۱۱ ثور/اردیبهشت، قاچاقبران ۴۶ شهروند افغانستان را با استفاده از قایق بادی از نقطه مرزی افغانستان و ایران در منطقه دهانه قلعه دریا، واقع در ولسوالی گلران ولایت هرات، از رودخانه هریرود عبور دادند و مهاجران در چند دسته وارد خاک ایران شدند.

گروهی ۱۸ نفره از مهاجران به کمیسیون حقوق بشر گفته‌اند که آن‌ها ساعت ۹ شب از مرز عبور کردند ‌و در ساعت ۲ بامداد ۱۲ ثور/اردیبهشت، نیروهای مرزی ایران دستگیر‌شان کردند و سپس، به مرکز فرماندهی پاسگاه مرزی ابراهیم‌خانی منتقل شدند. به گفته آن‌ها، در این پاسگاه، مجموع مهاجران افغان بین ۵۰ تا ۵۵ نفر بودند.

مهاجران گفته‌اند که ساعت ۹ صبح روز ۱۲ اردیبهشت، مرزبان‌های جمهوری اسلامی، آنها را از اتاقی که در آن زندانی بودند، ‌بیرون بردند و پس از لت‌و‌کوب مجبور به جمع‌آوری علف‌های اطراف پاسگاه کردند. ساعت دو بعدازظهر، تعدادی از نیروهای نظامی ایرانی مهاجران را سوار اتوبوس کردند تا از مرز رد کنند. از هر نفر ۲۰ هزار تومان کرایه گرفتند و آن‌ها را کنار ‌رودخانه هریرود پیاده و مجبور کردند از رودخانه عبور کنند.

کمیسیون حقوق بشر، به نقل از شاهدان عینی، گزارش داده است که مهاجران ابتدا مقاومت کرده‌ بودند اما نیروهای مرزی ایران با شلیک گلوله و لت‌و‌کوب، مهاجران را وادار کردند خود را به رودخانه بیندازند.

در گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، به نقل از تعدادی از مهاجران نجات‌یافته، آمده است که از مجموع مهاجرانی که به رودخانه انداخته‌ شدند، ۸ تن از ‌رود‌خانه عبور کرده‌اند اما بقیه، غرق و ناپدید شده‌اند و چند تنی که موفق به عبور از آب شدند‌، اجساد ۶ تن از همقطاران خود را از آب بیرون کشیده‌اند.

عاملان ‌حادثه

نجات‌یافتگان به کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان ‌گفته‌اند نیروهای مرزی ایران آن‌ها را دستگیر و به پاسگاه مرزی ابراهیم‌خانی، واقع در روستای جنت‌آباد، منتقل کردند. در گزارش کمیسیون حقوق بشر آمده است که ‌پاسگاه مرزی ابراهیم‌خانی در ساختار سلسله‌مراتبی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، فرماندهی مرزبانی، فرماندهی مرزبانی استان خراسان رضوی، هنگ مرزی تایباد و گروهان مرزی قرار دارد. 

در این گزارش آمده است که قربانیان و نجات‌یافتگان بین ۱۲ تا ۴۰ ‌سال داشتند و همه مرد بودند.

کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در این گزارش اعلام کرده که علی‌رغم درخواست رسمی، هیات دولت افغانستان یافته‌های بررسی‌هایش در مورد کشته شدن مهاجران در مرز را در اختیار این نهاد قرار نداده است.

گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در حالی منتشر شده است که دو روز پیش، هیات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی ایران، به ریاست محسن بهاروند، معاون وزارت امور خارجه ایران، به‌منظور شرکت در تحقیقات مشترک با هیات افغانستان، وارد کابل شده و با سرپرست وزارت خارجه افغانستان دیدار و گفت‌وگو کرده است. محسن بهاروند در دیدار با حنیف اتمر، سرپرست وزارت خارجه افغانستان، گفته است جمهوری اسلامی این حادثه را هم از مجاری دولت ایران و هم از طریق تحقیقات مشترک با هیات افغانستان بررسی می‌کند. 

کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان از دولت این کشور خواسته است تا این رویداد را جدی و همه‌جانبه ‌بررسی‌ و از مجراهای دیپلماتیک و بر‌اساس قوانین و معاهدات بین‌المللی، به آن رسیدگی کند.

کمیسیون حقوق بشر همچنین اعلام کرده است که بر‌اساس قوانین و معاهدات بین‌المللی، دولت ایران مکلف است که در بررسی این موضوع با دولت افغانستان همکاری کند، به قربانیان غرامت بپردازد و عاملان این حادثه را محاکمه کند.

* تصویر بالا مربوط به سفر والی هرات به منطقه مرزی محل غرق شدن مهاجران افغان  در هریرود است.