این انتظار که عربستان سعودی و دیگر کشورهای عضو اوپک می‌توانند کمبود نفت ایران در بازار پس از اعمال تحریم‌های آبان‌ماه را جبران کنند، بیش از اندازه خوش‌بینانه است و ریسک‌های مربوط به واکنش ایران را در نظر گرفته نشده است.

حلیمه کرافت، سرپرست استراتژی جهانی کالا در بانک سرمایه‌گذاری «آر‌بی‌سی کپیتال مارکت» می‌گوید: «جنگ تجاری و ترس‌های واگیردار ممکن است همچنان روی قیمت‌ نفت سرپوش گذاشته باشد، ولی ما باور داریم که ریسک‌های ژئوپولتیک در آینده نزدیک بسیار بالا خواهد بود.»

یکی از کلیدی‌ترین سوالات درمورد بازار نفت، این است که واکنش ایران چه خواهد بود؟

حلیمه کرافت، سه سناریوی محتمل را در پاسخ به این سوال، توضیح می‌دهد:

بازی انتظار

در یک وضعیت کم‌اثر بر قیمت نفت، ایران به اروپا و دیگر شرکای تجاری بین‌المللی‌اش همچنان توجه می‌کند و به توافق هسته‌ای متعهد می‌ماند و ضمن فاصله گرفتن از هرگونه تنش نظامی، منتظر می‌شود تا دوره دولت ترامپ به پایان برسد. تا امروز و براساس گزارش‌های سازمان بین‌المللی انرژی اتمی، ایران نسبت‌به تعهداتش وفادار بوده، اما سوال این است که آیا وقتی تحریم‌ها در روز ۱۳آبان برمی‌گردند و مشخص می‌شود که اروپا توانایی تضمین حضور شرکت‌ها در ایران را ندارد نیز ایران به توافق متعهد خواهد ماند یا خیر؟ تصمیم‌گیر راس نظام ایران، آیت‌الله خامنه‌ای، اشاره‌ای به ازسرگیری برنامه هسته‌ای کرده است. مقامات ایرانی همچنین تهدید کرده‌اند که اگر صادرات آنها با مشکل مواجه شود، تنگه هرمز را خواهند بست.

ادامه تشدید وضعیت

دیگر سناریوی قابل پیش‌بینی از نظر آربی‌سی که آن را «سناریوی نسبتا سرسختانه» می‌خواند، این است که ایران به تشدید وضعیت ادامه دهد و باعث افزایش قیمت نفت بین ۵ تا   ۱۰ دلار برای هر بشکه بشود. در این شرایط، ایران فعالیت‌های تعلیق‌شده‌ هسته‌ای را از سر خواهد گرفت و همچنان اجازه خواهد داد که بازرسان هسته‌ای به ایران بروند و تایید کنند که ماهیت این برنامه، غیرنظامی است و همچنین، عضو پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای باقی خواهد ماند. اما حداقل ماجرا این است که هرگونه ازسرگیری فعالیت هسته‌ای، واکنش‌های کلامی تندی به‌همراه خواهد داشت. احتمال می‌رود در این شرایط، ایران حمایتش از حوثی‌های یمن و حزب‌الله را افزایش دهد. پیش‌بینی آربی‌سی این است که در این حالت، تعداد حملات با موشک‌های بالستیک به عربستان افزایش پیدا کند و مانورهای نظامی موثرتری انجام شود.

حتی مهاجمانه‌تر

سومین و سرسختانه‌ترین سناریو این است که ایران اقدامات تهاجمی‌تری را درپیش گیرد؛ مثلا  از توافق هسته‌ای خاج شود و مستقیما به‌سراغ اخلال در حمل‌ونقل دریایی در تنگه هرمز و باب‌المندب برود. این سناریو همچنین می‌تواند شامل حملات سایبری بیشتر، در سطحی بالاتر از آنچه در سال ۲۰۱۲ اتفاق افتاد و  اطلاعات سه‌چهارم کامپیوترهای شرکت آرامکوی عربستان را پاک کرد، باشد.

این سناریو ریسک ژئوپلیتیک بالایی دارد و قیمت نفت را بین ۱۰ تا ۱۵ دلار برای هر بشکه، افزایش خواهد داد و درعین‌حال، کنترل آن سخت خواهد بود.

می‌توان استدلال کرد که بالاترین تهدید این ماجرا آن است که هرچه ایران تندتر واکنش نشان دهد، احتمال وخیم شدن اوضاع در منطقه بالاتر می‌رود. کرافت می‌گوید تهدید تانکرهای سعودی و حمله موشکی از یمن به عربستان سعودی، ممکن است باعث تشدید وضعیت شود و اگر تنها یک موشک حوثی به تاسیسات زیربنایی عربستان اصابت کند، کل منطقه در وضعیت جنگی قرار می‌گیرد.

مقامات پیشین اطلاعاتی غربی هشدار داده‌اند که اگر روسیه نتواند ایران و متحدش، حزب‌الله را تحت کنترل درآورد، جنوب سوریه می‌تواند صحنه درگیری‌های بی‌ثبات‌کننده محتملی با حضور اسراییل باشد. در عین حال، خروج ایران از توافق هسته‌ای و اخراج بازرسان بین‌المللی، نگرانی‌ها درمورد حمله احتمالی اسراییل به تأسیسات هسته‌ای ایران را نیز افزایش می‌دهد.

کرافت می‌گوید: «به‌طور خلاصه، با اینکه هیچ‌یک از رهبران درگیر در این تقابل جنگ واقعی را نمی‌خواهند، اما ممکن است در صورت اشتباه در محاسبات، چنین جنگی بر سر راهشان قرار گیرد.»