درحالی که شیوع کرونا مانع از حضور و اقامه نماز عید فطر از سوی علی خامنه‌ای شد که در سال‌های اخیر و به طور معمول در مصلای تهران برگزار می‌شد، در رویدادی کم‌سابقه قریب به اتفاق مراجع قم در نظری متفاوت و برخلاف او روز دوشنبه را روز آخر ماه رمضان دانستند.

خامنه‌ای روز یک‌شنبه چهارم خرداد را عید فطر اعلام کرد اما اغلب مراجع تقلید مستقر در قم به حسین نوری همدانی روز یک‌شنبه را روز آخر ماه رمضان و روز دوشنبه را عید فطر اعلام کردند.

این اولین بار نیست که مراجع تقلید مستقر در قم در اعلام عید فطر نظری متفاوت از علی خامنه‌ای ابراز کرده‌اند اما دست‌کم از سال ۸۸ تاکنون کم‌سابقه‌ترین سالی است که اغلب مراجع تقلید قم نظری متفاوت از رهبر جمهوری اسلامی در اعلام عید فطر دارند.

دست‌کم هشت نفر از  مراجع تقلید قم، شامل موسی شبیری زنجانی، محمد صادق حسينى روحانى، صادق حسینی شیرازی،  لطف‌الله صافی گلپایگانی، حسین وحید خراسانی، جعفر سبحانی، عبدالله جوادی آملی و یوسف صانعی از طیف‌های مختلف روحانیان بلند پایه قم با تاکید براینکه مشاهده هلال ماه شوال برایشان محرز نشده روز یک‌شنبه را آخرین روز ماه رمضان دانستند. نظری مشابه علی سیستانی مرجع بلندپایه شعییان در عراق که دفتر او نیز تاکید کرد: «رویت هلال ماه شوال با چشم غیر مسلح نزد آقای سیستانی ثابت نشد، بنابراین یکشنبه سی ام ماه رمضان و دوشنبه اول ماه شوال خواهد بود.»

دفتر لطف‌الله صافی گلپایگانی در قم تاکید کرد که رویت هلال ماه شوال برای این مرجع تقلید محرز نشده است، چنانکه دفتر حسین وحید خراسانی نیز تاکید کرد که رویت هلال ماه شوال برای او «ثابت و مسلم» نشده است.

درحالی که دفتر خامنه‌ای ستادی با عنوان ستاد استهلال برای مشاهده هلال ماه شوال راه‌اندازی کرده است، دفتر موسی شبیری زنجانی در اطلاعیه‌ای تاکید کرد که از نظر این مرجع تقلید «ملاک برای اثبات شروع ماه قمری، دیده شدن ماه با چشم عادی است» و دفتر جعفر سبحانی نیز بر همین نکته تاکید کرد که «مبنای رویت هلال برای این مرجع تقلید شیعیان، با چشم عادی و غیرمسلح است.»

از این میان سه تن از مراجع سرشناس قم عبدالله جوادی آملی، یوسف صانعی و ناصر مکارم شیرازی علاوه براینکه عنوان کردند «مشاهده هلال ماه شوال برایشان احراز نشده است» و یک‌شنبه را آخر ماه رمضان می‌دانند، روز دوشنبه را عید فطر «اعلام» کردند.

دفتر عبدالله جوادی آملی اعلام کرد که «با توجه به اینکه رویت هلال ماه شوال در روز شنبه با چشم غیر مسلح» نزد این مرجع تقلید «ثابت نشد بنابراین یک‌شنبه سی‌ام ماه مبارک رمضان و دوشنبه ۵ خرداد اول ماه شوال و عید سعید فطر خواهد بود.»

یوسف صانعی که پیشتر نیز چند بار از جمله سال ۱۳۸۸ روزی متفاوت از خامنه‌ای را عید فطر اعلام کرده بود، عنوان کرد که «یک‌شنبه ۴ خرداد ۱۳۹۹  روز سی ماه رمضان و روز دوشنبه عید فطر و برابر با اول شوال المکرم ۱۴۴۱» است.

دفتر ناصر مکارم شیرازی نیز اعلام کرد که رویت هلال ماه شوال در شامگاه شنبه سوم خرداد در هیچ نقطه‌ای از کشور بر این مرجع تقلید ثابت نشد و بر این اساس، یک‌شنبه آخر ماه رمضان و دوشنبه عید فطر است.»

در دهه‌های گذشته تلاش‌هایی برای قرار گرفتن انحصار اعلام عید فطر در اختیار رهبر جمهوری اسلامی انجام شد.

حامیان یک‌دست‌سازی اعلام عید فطر، چون محسن غرویان در سال‌های قبل از ۱۳۸۸ تاکید داشتند که «بین احراز حلول ماه شوال و وجوب افطار روزه با اعلام عید فطر تفاوت است» و «احراز بر هر مکلفی اعم از مقلد و مجتهد از باب وجوب فحص لازم است» اما «اعلام عید فطر امری اجتماعی و سیاسی است و از این رو شرعا وظیفه حاکم اسلامی است و دیگران که بسط ید ندارند و مسئولیت حکومت بر دوش‌شان نیست وظیفه‌ای در باب اعلام عید ندارند.»

با این حال، در سال ۱۳۸۸ که یکی از بزرگترین جنبش‌های اعتراضی در ایران شکل گرفته بود و در این میان بیت و دفتر شماری از مراجع و روحانیان در قم هدف حمله و تجمع نیروهای لباس شخصی و در برخی شهرها چون شیراز هدف حمله رسمی نیروهای سپاه پاسداران قرار گرفته بود شماری از مراجع عید فطر را متفاوت از خامنه‌ای اعلام کردند.

علی خامنه‌ای در دوم مهر ماه ۱۳۸۸ طی سخنانی در جمع اعضای مجلس خبرگان به اختلاف نظر در اعلام عید فطر اشاره کرد و گفت که «به نظر من اینی که ما بگوییم باید جوری بشود که همه، در یک روز عقیده‌‌ به عید پیدا کنند، این نشدنی است؛ یعنی طبق مبانی فقهی ما نشدنی است؛ همه‌‌ فقها بر یک فتوا متفق بشوند؛ خوب، نمی‌شود.»

او گفت که «بالاخره یک فقیهی ممکن است پیدا بشود که نظرش چیز دیگری باشد؛ بنابراین اختلاف به وجود خواهد آمد. ما این اختلاف را خیلی بزرگ نکنیم؛ چه اهمیتی دارد، چه اشکالی دارد، یک نفری است، فتوایی دارد یا مقلدینی هم دارد، یا ندارد و طبق فتوای خودش عمل می‌کند.»

خامنه‌ای در ادامه همین سخنرانی گفت که «امسال[۱۳۸۸] هم مشاهده کردید، با اینکه بعضی از آقایان بزرگ و محترم و مراجع عظام نظرشان نظر دیگری بود، هیچ تظاهری به این نظر مخالف انجام نگرفت. این خیلی چیز مهمی است؛ این خیلی چیز عظیمی است.»

او گفت که «خیلی از آقایان محترم و بزرگی که فتوایشان هم غیر از آن چیزی بود که مبنای حکم ما بود، متشکرم» چون «به مخالفت تظاهری نکردند؛ این خیلی چیز مهمی است. دشمن البته ممکن است یک کلمه حرف بزند و این را بزرگ کنند و جنجال کنند و هیاهو کنند» اما «ما تابع نغمه‌‌ دشمن نیستیم.»