سرتیپ محسن فخری‌زاده اولین فرمانده ارشد سپاه پاسداران نیست که در سال‌های اخیر کشته می‌شود. پس از پایان جنگ ایران و عراق در مرداد ۱۳۶۷ و طی ۳۲ سال گذشته دست کم ۱۱ فرمانده ارشد سپاه پاسداران در رده‌های سرتیپی  در حملات و حوادث مختلف و در داخل و خارج از کشور کشته شده‌اند. این نوشته روایتی است از سوابق، فعالیت‌ها و چگونگی کشته شدن این ۱۱ فرمانده ارشد سپاه پاسداران.

 

محسن فخری‌زاده، مهمترین چهره هسته‌ای ایران، ترور در آذر۱۳۹۹

 

سرتیپ محسن فخری‌زاده نه تنها مهمترین چهره هسته‌ای جمهوری اسلامی تلقی می‌شد بلکه مهمترین فرمانده سپاه پاسداران بود که در این برنامه مشارکت مستقیم داشت. برخی کارشناسان بین المللی و نیزاسراییلی‌ها معتقدند فخری‌زاده از هدایتگران اصلی برنامه هسته‌ای نظامی جمهوری اسلامی بوده است. جمهوری اسلامی با پذیرش فعالیت فخری‌زاده در برنامه‌های هسته‌ای می‌گوید او در بخش‌هایی مانند پدافند هسته‌ای و نوآوری‌های لیزری و مشاوره به تیم مذاکره کننده برجام فعال بوده است. به عنوان یک فرمانده ارشد سپاه پاسداران تردیدی نیست که فخری‌زاده هم از مسئولان ارشد وزارت دفاع بوده که نهاد فعال در حوزه تولیدات صنعتی نظامی است و هم با برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی  در ارتباط بوده است و همین بر شایعات موجود افزوده که او در واقع رابط برنامه هسته‌ای و موشکی جمهوری اسلامی بوده  و درباره امکان سوار کردن کلاهک‌های غیر متعارف بر موشک‌ها فعالیت می‌کرده است. نام فخری زاده در محافل خبری  داخل ایران ذکر نمی‌شد و رسانه‌ها به اخبار و تصاویر او دسترسی نداشتند و حتی در دیدارهای سالیانه فرماندهان ارشد سپاه پاسداران با علی خامنه‌ای رهبر و فرمانده کل قوای مسلح هرگز تصویری از او منتشر نشده است، در حالی که به طور معمول تصاویر متعددی از فرماندهان حاضر در این دیدارها در وب سایت دفتر رهبر جمهوری اسلامی منتشر می‌شود. حالا و بعد از کشته شدن فخری‌زاده معلوم شده که به دلیل همین حساسیت‌های امنیتی، بهمن ۹۴ نیز که به ۲۸ تن از دست اندرکاران مذاکرات و توافق برجام  نشان عالی و لوح تقدیر داده شده ِ نشان فخری‌زاده و چهار تن دیگر دور از چشم خبرنگاران و دوربین عکاس‌های رسانه‌ها در اتاق‌های دربسته سالن اجلاس تهران به آنها اعطا شده است. 

 

قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس و فرمانده کل گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی در خاورمیانه، ترور در عراق،۱۳۹۸   

 

سرلشکر قاسم سلیمانی مهمترین فرمانده سپاه پاسداران است که در دوران پس از جنگ ایران و عراق ترور و کشته شده است. او هنگام کشته شدن، فرمانده نیروی قدس، شاخه خارجی سپاه پاسداران بود که در این مقام در واقع فرمانده کل گروه های نیابتی جمهوری اسلامی در خاورمیانه و مناطق پیرامونی ایران مانند افغانستان و پاکستان بود. قاسم سلیمانی که ۲۲ سال و از سال ۱۳۷۶ فرماندهی نیروی قدس را برعهده داشت، در دوران فرماندهی خود این نیرو را گسترش داد و نیروی قدس کنونی به عنوان مهمترین بازیگر سیاست خارجی جمهوری اسلامی در خاورمیانه تا حدود زیادی محصول عملکرد اوست. قاسم سلیمانی در فاصله سال های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۸ به مدت هفت سال فرماندهی دخالت نظامی ایران در جنگ سوریه  برای دفاع از حکومت بشار اسد را برعهده داشت.مخالفان حکومت بشار اسد و گروه‌های حقوق بشری، قاسم سلیمانی  و نیروهای تحت امر او را در مرگ ده‌ها هزار نفر از غیر نظامیان سوری و آواره شدن میلیون ها تن دیگر در جریان جنگ داخلی این کشور مقصر می‌دانند. قاسم سلیمانی در جریان جنگ علیه داعش به شکل‌گیری حشد الشعبی یک نیروی شبه نظامی یکصد هزار نفری عمدتا شیعی در عراق نیز کمک کرد و در جنگ یمن نیز از شبه نظامیان حوثی حمایت‌های موثری کرد. قاسم سلیمانی سرانجام در دی ماه ۱۳۹۸ همراه با ابومهدی مهندس فرمانده نیروهای حشد الشعبی در فرودگاه بغداد از طرف پهپادهای آمریکایی هدف قرار گرفت و کشته شد. او از نگاه مخالفانش مهمترین تروریست منطقه و جهان و مقصر مرگ بسیاری در خاورمیانه، و از نگاه طرفدارانش یک قهرمان ملی و اسطوره بود. سلیمانی مهمترین فرمانده سپاه پاسداران و نیز عالی‌رتبه ‌ترین فرمانده سپاه است که در خارج از مرزهای جمهوری اسلامی کشته شده است.

 

قدرت الله منصوری،  فرمانده قرارگاه ثامن الائمه خراسان، کشته شده حین تمیز کردن اسلحه شخصی، ۱۳۹۷

سرتیپ قدرت الله منصوری  سال ۱۳۹۷ طبق گزارش‌های رسمی در حین تمیز کردن اسلحه شخصی خود در یک حادثه کشته شد. او هنگام کشته شدن فرمانده قرارگاه ثامن الائمه بود که فرماندهی و هدایت یگان های سپاه در شمال شرقی ایران را برعهده دارد. او پیش از آن نیز در سمت فرماندهی تیپ ۲۱ امام رضا و لشکر ۵ نصر دو یگان اصلی خراسان در دوران جنگ ایران و عراق فعالیت کرده بود. منصوری همچنین مدتی فرمانده قرارگاه منطقه‌ای قدس در جنوب شرقی ایران بود که حوزه فعالیت آن استان سیستان و بلوچستان است. قرارگاه‌های قدس و ثامن الائمه سپاه تحت فرماندهی منصوری نقش مهمی در اعمال سیاست‌های جمهوری اسلامی در افغانستان داشتند و در عمل به عنوان پشتیبان کننده اصلی فعالیت نیروی قدس در افغانستان به شمار می‌رفتند. این نقش از سوی دو قرارگاه قدس و ثامن الائمه همچنان ادامه دارد.

 

حسین همدانی، فرمانده نیروهای ایران در جنگ سوریه، کشته شده در حلب، ۱۳۹۴  

سرتیپ حسین همدانی، مهمترین فرمانده کشته شده سپاه پاسداران در جنگ هفت ساله سوریه است. حسین همدانی که در دوران جنگ از فرماندهان لشکر ۲۷ محمد رسول الله و سپس فرمانده و موسس لشکر انصارالحسین همدان بود بعد از جنگ از فرماندهان ارشد بسیج و سپس فرمانده سپاه تهران بود و در این دو سمت نقش عمده‌ای در سرکوب مردم معترض علیه حکومت جمهوری اسلامی داشت. حسین همدانی به طور خاص از مهمترین فرماندهان سرکوب کننده اعتراضات ضد حکومتی پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ بود. او در یک مصاحبه با صراحت اعلام کرد که چهار پنج هزار نفر از اراذل و اوباش تهران را در چارچوب چند گردان سازماندهی کرده و در سرکوب معترضان ضد حکومتی در روز عاشورای سال ۱۳۸۸ از آنها استفاده کرده است . حسین همدانی در فاصله سال های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۴ فرماندهی نیروهای نظامی ایران در جنگ سوریه را تحت امر قاسم سلیمانی برعهده داشت. حسین همدانی همچنین موسس گروه‌های شبه نظامی طرفدار بشار اسد در جنگ داخلی سوریه است که به کشتار بسیاری از غیر نظامیان در جریان تلاش برای حفظ حکومت سوریه متهم هستند. حسین همدانی سال ۱۳۹۴ و در جریان جنگ حلب، در حومه  این شهر پس از تیراندازی مخالفان مسلح بشار اسد کشته شد و مرگ وی بر اثر واژگون شدن خودرو پس از تیراندازی اعلام شد.

محمد علی الله دادی، فرمانده حوزه جولان در سپاه قدس، کشته شده در حمله هوایی اسراییل، ۱۳۹۳

 

سرتیپ پاسدار محمد علی الله دادی هنگامی که در سال ۱۳۹۳ در حمله هوایی اسراییل کشته شد فرمانده محور بلندی‌های جولان در نیروی قدس سپاه بود. او هنگامی که در حال بازدید از منطقه بلندی‌های جولان در نزدیکی مناطق تحت کنترل اسراییل بود در یک حمله هوایی همراه با جهاد مغنیه (فرزند عماد مغنیه فرمانده بخش نظامی و امنیتی حزب الله که سال ۱۳۸۶ در دمشق کشته شد) جان باخت. سرتیپ الله دادی از فرماندهان با تجربه سپاه با سابقه ۳۲ سال فعالیت و از همکاران قدیمی  قاسم سلیمانی بود. در دوران جنگ ایران و عراق هنگامی که قاسم سلیمانی فرماندهی لشکر۴۱ ثارالله را برعهده داشت، الله دادی از فرمانده گردان‌های تحت امر سلیمانی بود. او بعد از جنگ به ترتیب به فرماندهی چندین تیپ نظامی و نیز فرماندهی سپاه استانی الغدیر یزد انتخاب شد و در نهایت با انتقال به نیروی قدس به یکی از دستیاران اصلی قاسم سلیمانی در سوریه تبدیل شد و تا زمان مرگ از فرماندهان اصلی نیروی قدس در سوریه بود. 



 

حمید تقوی فر، فرمانده و موسس  گروه شبه نظامی سرایای خراسانی، کشته شده در جنگ با داعش در عراق،۱۳۹۳

 

سرتیپ حمید تقوی فر هنگامی که در جریان جنگ با داعش در سال ۱۳۹۳ در سامرا در شمال بغداد کشته شد، فرماندهی یک گروه شبه نظامی تاسیس شده از سوی سپاه به نام سرایای خراسانی را برعهده داشت. سرتیپ تقوی فر که خود عرب و از فرماندهان دوران جنگ ایران و عراق بود، موسس سرایای خراسانی بود. این گروه بخشی از تشکیلات حشد‌الشعبی است که ده ها هزار شبه نظامی عمدتا شیعی وابسته و تحت حمایت ایران را در عراق در بر می‌گیرد.حمید تقوی هنگام کشته شدن در شمال بغداد در منطقه بلد در حال فرماندهی مستقیم  گروه سرایای خراسانی بود.



 

حسن شاطری، رابط حزب الله و جمهوری اسلامی، کشته شده در حمله هوایی در مسیر بیروت، ۱۳۹۱

 

سرتیپ حسن شاطری  معروف به حسام خوشنویس تا زمانی که در سال ۱۳۹۱ در حمله هوایی منتسب به اسراییل در سوریه کشته شد نه تنها در سطح افکار عمومی و بین المللی بلکه حتی در محافل خبری نیز چندان شناخته شده بود. شاطری از فرماندهان مهندسی در دوران جنگ ایران و عراق بود و بعد از جنگ در چارچوب نیروی قدس در افغانستان فعالیت می کرد. بعد از کشته شدن شاطری معلوم شد او معاون مهندسی نیروی قدس و یکی از رابطان اصلی حزب الله لبنان و نیروی قدس بوده است و ماموریت بازسازی مناطق تخریب شده ضاحیه، مقر حزب الله در جنوب بیروت از طرف نیروی قدس و نظام جمهوری اسلامی به او سپرده شده است. بازسازی مناطق بمباران شده ضاحیه از سوی تیم‌های تحت امر حسن شاطری و ساخت برج های مسکونی متعدد برای اعضا و طرفداران حزب الله و تجهیز تمام این خانه‌ها به لوازم خانگی مورد نیاز و حتی نصب پرده  و مقایسه این وضعیت با مناطق محروم و فقیر نشین و زلزله زده داخل ایران باعث انتقادات بسیاری از نظام جمهوری اسلامی شد. اقدامات حسن شاطری اگر چه با تعریف و تمجید مقامات و طرفداران جمهوری اسلامی از او همراه شد ولی بسیاری از مردم عادی در ایران را خشمگین کرد که معتقد بودند اولویت اصلی جمهوری اسلامی و سپاه نه رسیدگی به مردم محروم در ایران بلکه هزینه کردن بودجه برای متحدان منطقه ای جمهوری اسلامی است. این انتقادات بعدها با یک سخنرانی حسن نصر الله دبیر کل حزب الله بیشتر شد. هنگامی که او با صراحت اعلام کرد تمام  تسلیحات و بودجه حزب الله از جمله حقوق اعضای آن از سوی ایران تامین می‌شود. 

حسن تهرانی مقدم، فرمانده برنامه های موشکی جمهوری اسلامی، کشته شده در انفجار تاسیسات موشکی،۱۳۹۰

 

سرتیپ حسن تهرانی مقدم تا زمانی که در سال ۱۳۹۰ در انفجار در تاسیسات موشکی بیدگنه کشته شد در بین عامه مردم و حتی محافل بین المللی چهره شناخته شده‌ای نبود. طبق روایت رسمی جمهوری اسلامی، حسن تهرانی مقدم در حین آزمایش‌های موشکی کشته شده است اما برخی روایت‌ها درباره کشته شدن وی در یک عملیات خرابکارانه منتشر شده است. او در هنگام کشته شدن عالی‌رتبه ترین فرمانده برنامه موشکی جمهوری اسلامی بود که به مدت سه دهه نقشی عمده در تولید انواع موشک‌ها با بردهای مختلف ایفا کرده بود اگر چه عنوان رسمی او رییس سازمان جهاد خودکفایی سپاه بود. تهرانی مقدم در دوران جنگ ایران و عراق از فرماندهان توپخانه سپاه بود و در اواسط جنگ ایران و عراق پس از خرید شماری موشک اسکاد بی، تلاش برای مهندسی معکوس این موشک‌ها و تولید موشک‌های بومی بر اساس آنها را  هدایت و فرماندهی کرد. طبق روایت‌های رسمی، حسن تهرانی مقدم از رابطه کاری و شخصی مستقیمی با علی خامنه‌ای  برخوردار بوده و شخص رهبر جمهوری اسلامی بر پیشبرد برنامه‌های موشکی جمهوری اسلامی نظارت می‌کرده است. رویه‌ای که به نظر می‌رسد هم اکنون نیز ادامه دارد. امیرعلی حاجی زاده فرمانده کنونی نیروی هوافضای سپاه که عمده فعالیت‌های موشکی جمهوری اسلامی در حوزه فرماندهی اوست از دوستان و همکاران قدیمی تهرانی مقدم در سه دهه گذشته بوده است. 

نورعلی شوشتری، جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه، کشته شده در حمله انتحاری در سیستان و بلوچستان،۱۳۸۸

 

سرتیپ نورعلی شوشتری هنگامی که در سال ۱۳۸۸ در جریان یک حمله انتحاری در منطقه پیشین سیستان و بلوچستان کشته شد، جانشین فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران بود. شوشتری در دوران جنگ ایران و عراق از فرماندهان ارشد در رده فرمانده قرارگاه بود که معمولا چندین تیپ و لشکر عملیاتی را تحت امر خود داشتند.  او در جریان جنگ، فرماندهی سه قرارگاه قدس ، نجف و حمزه را تجربه کرد و در مقام فرماندهی قرارگاه نجف در سال ۱۳۶۷ در جنگ بین نیروهای سازمان مجاهدین خلق  و جمهوری اسلامی در عملیاتی که مجاهدین آن را فروغ جاویدان می‌خوانند و جمهوری اسلامی عملیات مقابله با آن را مرصاد می‌نامد شرکت داشت. شوشتری همچنین پس از جنگ مدتی فرمانده قرارگاه حمزه در شمال غربی ایران بود. قرارگاهی که از طرف جمهوری اسلامی درگیری‌های چهار دهه‌ای با گروه‌های مسلح کرد مانند حزب دمکرات و کومله و پژاک را فرماندهی می‌کند و از طرف منتقدان و مخالفان جمهوری اسلامی، به عنوان عامل اصلی برقراری وضعیت امنیتی در مناطق کردنشین ایران و بازداشت بسیاری از فعالان مدنی و سیاسی در این مناطق شمرده می‌شود.  

شوشتری که شش سال جانشین فرمانده نیروی زمینی بود در مهر ماه سال ۱۳۸۸ در حالی که فرماندهی قرارگاه قدس جنوب شرق سپاه پاسداران را نیز برعهده داشت در جریان یک بمب‌گذاری انتحاری از سوی گروه‌های مسلح مخالف جمهوری اسلامی  همراه با برخی دیگر از فرماندهان سپاه کشته شد.

 

احمد کاظمی، فرمانده نیروی زمینی سپاه، کشته شده در سقوط هواپیما، ۱۳۸۴

 

سرتیپ احمد کاظمی  از فرماندهان سرشناس جنگ ایران و عراق و فرمانده لشکر ۸ نجف در جنگ بود که عمدتا از نجف آبادی‌های اصفهان تشکیل شده بود. او پس از جنگ در فاصله سال های ۱۳۷۹ تا  ۱۳۸۴فرمانده نیروی هوایی سپاه پاسداران بود و از فرماندهانی است که توسعه توان موشکی جمهوری اسلامی در دوران فرماندهی او صورت گرفته است. احمد کاظمی در جریان اختلافات همشهری خود آیت الله حسینعلی منتظری با آیت الله خمینی در سال ۱۳۶۷ و ۱۳۶۸ که منجر به برکناری منتظری از سمت جانشینی رهبر شد در کنار روح الله خمینی ایستاد. احمد کاظمی همچنین بار دیگر هنگامی که در سال ۱۳۷۶ منتظری از رهبری علی خامنه‌ای و اعلام مرجعیت او انتقاد کرد بار دیگر ترجیح داد که در کنار رهبر وقت یعنی خامنه‌ای بایستد. موضعی که باعث محبوبیت بیشتر احمد کاظمی نزد علی خامنه‌ای شد .   

احمد کاظمی هنگامی که در سال ۱۳۸۴ در جریان سقوط هواپیمای حامل فرماندهان  نیروی زمینی سپاه پاسداران کشته شد فرمانده این نیرو بود و قصد داشت از مناطق عملیاتی نیروی زمینی در مناطق کردنشین غرب و شمال غربی ایران بازدید کند. احمد کاظمی در اوایل دهه ۱۳۷۰ نیز  زمانی که در فاصله سال‌های ۷۲ تا ۷۶ فرماندهی قرارگاه حمزه سپاه در شمال غربی  و مناطق کردنشین ایران را برعهده داشت شخصا یک عملیات نظامی در درون خاک عراق  برای حمله به قرارگاه‌های احزاب کرد مخالف جمهوری اسلامی را فرماندهی کرد. قرارگاه حمزه که این عملیات را انجام داد در بین شمار قابل توجهی از مردم مناطق کردنشین ایران به عنوان مهمترین ساختار نظامی منطقه‌ای جمهوری اسلامی برای سرکوب منتقدان و مخالفان جمهوری اسلامی در مناطق کردنشین شناخته می‌شود. این قرارگاه که در ابتدای دهه ۱۳۶۰ تاسیس شد هم اکنون سپاه‌های استانی کردستان و آذربایجان غربی را تحت کنترل دارد. 

 

محمد ناصر ناصری، فرمانده نیروهای ایران در افغانستان، کشته شده در مزار شریف، ۱۳۷۷ 

 

سرتیپ محمد ناصر ناصری هنگامی که در سال ۱۳۷۷ در شهر مزار شریف و در کنسولگری ایران از سوی طالبان کشته شد، در عمل فرمانده نیروهای ایرانی حاضر در افغانستان بود که در حال حمایت میدانی از نیروهای ائتلاف شمال به فرماندهی احمد شاه مسعود بودند. طالبان که با سرعت بسیاری تمامی افغانستان را تصرف کرده بود در سال ۱۳۷۷ شهر مزار شریف در شمال را نیز تصرف کردند و دیپلمات‌های ایرانی و نیز  فرماندهان نظامی و امنیتی حاضر در کنسولگری را به گلوله بستند. یکی از آنها سرتیپ ناصری بود. جمهوری اسلامی سال ها حاضر نبود نوع فعالیت نظامی ناصری در افغانستان  را اعلام کند و همواره از او به عنوان دیپلمات نام می‌برد اما بعدها و بتدریج در خبرهایی که در گوشه و کنار سایت‌های خبری و رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی منتشر شد پذیرفته شد که او یک فرمانده ارشد سپاه پاسداران بوده است که در آن سال‌ها تحت امر اسماعیل قاآنی فرمانده کنونی نیروی قدس سپاه، که در آن زمان مسئول پرونده افغانستان در نیروی قدس بود، فعالیت می‌کرده است.