دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، بیت‌المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت. او که روز چهارشنبه، ۱۵ آذر، در کاخ سفید سخن می‌گفت، همچنین دستور انتقال سفارتخانه کشورش به بیت المقدس را صادر کرد.

وضعیت قانونی بیت‌المقدس، که اسرائیل آن را اورشلیم می‌خواند، از مهم‌ترین مشکلات ‍ پیشروی روند صلح فلسطینیان با اسرائیل است. مقامات فلسطین و اسرائیل، این شهر را که یکی از مقدس‌ترین شهر‌ها نزد مسلمانان، یهودیان و مسیحیان است، پایتخت خود می‌دانند.

تاریخچه اختلاف

در حال حاضر بیت‌المقدس به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می‌شود. براساس مدارک سازمان ملل متحد، مجمع عمومی این سازمان طی قطع‌نامه ای که در سال ۱۹۴۷، یک سال قبل از جنگ اول اعراب و اسرئیل، به تصویب رسانده بود، مقرر کرد که بیت المقدس به منطقه‌ای غیر‌نظامی با وضعیت خاص و تحت اشراف سازمان ملل تبدیل شود. همچنین طبق قطعنامه 1947 قرار بود کهپس از ده سال با برگزاری یک همه‌پرسی، وضعیت این شهر با اخذ رای ساکنانش، تعیین شود.

جنگ ماه مه ۱۹۴۸ اما، باعث شد که این قطع‌نامه هیچگاه به اجرا درنیاید. در طی این جنگ، اسرائیل که به تازگی اعلام موجودیت کرده بود، بخش غربی شهر را به تصرف خود درآورد. بخش شرقی شهر نیز به دست نیرو‌های اردنی افتاد.

در سال ۱۹۵۰، اسرائیل، بخش غربی بیت‌المقدس را ‍پایتخت خود اعلام کرد.   

جنگ دوم اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۶۷، وضعیت این شهر را کاملا عوض کرد. در ‍پی شکست اعراب در این جنگ، اسرائیل توانست بخش شرقی شهر را نیز تحت کنترل خود درآورد.

در طول سال‌های اشغال بیت‌المقدس توسط اسرائیل، سازمان ملل متحد طی قطعنامه‌های متعدد، اقدامات اسرائیل جهت تغییر دادن وضعیت قانونی، اداری و بافت‌جمعیتی در این شهر را غیرقانونی خوانده است. قطعنامه ۲۵۲ که در سال ۱۹۶۸ به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسید، به وضوح این مسئله را بیان می‌کند: «همه اقدامات قانونی و اداری اتخاذ شده در اسرائیل، از جمله مصادره زمین‌ها و املاک، که با قصد تغییر وضعیت قانونی بیت‌المقدس صورت می‌گیرد، اعتبار قانونی ندارد».

از نظر سازمان ملل متحد، بخش شرقی بیت‌المقدس، جزئی از خاک سرزمین‌های فلسطینی است.

در سال ۱۹۸۰، اسرائیل با تصویب قانون «اورشلیم»، بیت‌المقدس را شهری یکپارچه اعلام کرد. با این اقدام این کشور، هر دو بخش غربی و شرقی شهر را، پایتخت خود اعلام کرد. در حال حاضر، دفتر نخست‌وزیری، پارلمان، دادگاه عالی و اکثر وزارت‌خانه‌های اسرائیل در بیت‌المقدس  قرار دارند. اما، تاکنون هیچ کشوری در جهان این شهر را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت نشناخته است. درحال حاضر، تمام سفارت‌خانه‌های کشور‌های خارجی در تل‌آویو واقع شده‌است.

در ‍پی این اقدام اسرائیل، سازمان ملل متحد، یک بار دیگر بر موضع خود تاکید کرد و با صدور قطعنامه ۴۷۶ از اسرائیل خواست تا به قطع‌نامه‌های سازمان ملل در این مورد احترام بگذارد.

ولی اسرائیل نه تنها به این قطع‌نامه‌ها وقعی ننهاد، بلکه در سال ۱۹۹۹ برنامه‌ای جهت گسترش شهرک‌های یهودی نشین در بیت‌المقدس تصویب کرد. در حال حاضر ۲۰۰ هزار شهرک‌نشین یهودی در بیت‌المقدس سکونت می‌کند. سازمان ملل این افراد را به عنوان شهرک‌نشین می‌شناسد و بدین وسیله وضعیت آنها در این شهر را موقت تلقی می‌کند. جمعیت فلسطینیان در این شهر ۳۰۰ هزار نفر است.

موضع آمریکا

کنگره آمریکا در سال ۱۹۹۵ قانونی را تصویب کرد، که به موجب آن دولت موظف شد تا سال ۱۹۹۹ سفارت خود را به بیت‌المقدس منتقل کند. البته در این قانون  تبصره‌ای وجود دارد که به رئیس جمهور این اختیار را می‌دهد، تا اجرای این قانون را به مدت نامحدود با تناوب  شش ماهه، به دلایل مرتبط با امنیت ملی به تعویق بیاندازد. رئیس جمهور موظف است تا هر شش ماه درباره ادامه تعویق یا اجرای این قانون تصمیم‌گیری کند.

در گذشته بیل کلینتون و جورج بوش در زمان کارزار انتخاباتی خود، قول اجرای این قانون را دادند، اما ‍پس از رسیدن به مقام ریاست‌جمهوری از این موضع عقب نشینی کردند و فرمان تعویق اجرای قانون را امضا کردند. آخرین بار دونالد ترامپ در خردادماه سال جاری فرمان تعویق اجرای این قانون را امضا کرد. ترامپ در سخنان روز چهار‌شنبه خود، با اشاره به این مصوبه تاکید کرد "زمان اجرایی شدن این مصوبه مدت‌ها بود که به تاخیر افتاده بود". آمریکا اولین کشوری است که بیت‌المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخته است.

واکنش‌ها به این تصمیم

ملک سلمان، پادشاه عربستان، روز سه‌شنبه ۱۴آذر، در تماسی تلفنی با دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، نسبت به پیامدهای انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس هشدار داد و به او گفت: "انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس باعث شعله‌ورشدن احساسات مسلمانان جهان خواهد شد."

پادشاه عربستان سعودی در این گفت‌وگوی تلفنی افزوده: "هرگونه اعلام آمریکا در خصوص وضعیت بین المقدس، پیش از دست یابی به یک توافق دائمی به مذاکرات صلح آسیب خواهد زد و تنش در منطقه را افزایش خواهد داد."

به جز پادشاه عربستان، رئیس‌جمهور آمریکا در تماس‌های جداگانه با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن، عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهوری مصر، به آنها گفته که وی قصد دارد سفارت آمریکا را به بیت‌المقدس منتقل کند.

به گفته رویترز، رهبران مسلمان کشورهای عرب به دونالد ترامپ تذکر داده‌اند که این تصمیمی نگران‌کننده و خطرناک است و می‌تواند مذاکرات حساس و شکننده صلح میان اسرائیل و فلسطینی‌ها را به شکست کشانده و امواجی از آشوب در منطقه به‌همراه بیاورد.

ترزا می، نخست‌وزیر بریتانیا نیز، روز چهار شنبه ۱۵ آذر مخالفت خود با این تصمیم را اعلام کرد. می انتقال سفارت آمریکا در اسرائیل به بیت‌المقدس را اقدامی نامناسب خوامده است و تاکید کرده که :"وضعیت بیت‌المقدس باید از طریق مذاکرات صلح بین اسرائیل و فلسطینیان تعیین شود."

از سوی دیگر، آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر ایران در جمع مهمانان شرکت‌کننده در کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی، گفت: "این‌که ادعا می‌کنند، می‌خواهند قدس را پایتخت فلسطین اشغالی اعلام کنند، از عجز و ناتوانی آنهاست". به گزارش خبرگزاری مهر، وی افزود: "در مسئله‌ فلسطین دست آن‌ها بسته است و نمی‌توانند اهدافشان را پیش ببرند. پیروزی از آن امت اسلامی است و فلسطین آزاد خواهد شد و ملت فلسطین به پیروزی خواهد رسید."