مصونیتی که واکسن کوویدـ‌۱۹ ایجاد می‌کند دو هفته پس از تزریق نوبت دوم به بالاترین میزان خواهد رسید. اگر پس از این مرحله، به کووید‌ـ‌۱۹ مبتلا شوید به‌اصطلاح «رخنه سرایتی» داشته‌اید.

به‌عبارت کلی، روند ابتلای افراد واکسینه‌شده به کرونا مشابه ابتلای افراد واکسینه‌نشده است‌ــ اما تفاوت‌هایی هم دارد. گروهی از پژوهشگران دانشگاه ایست‌انگلیا در مقاله‌‌ای که در وب‌سایت کانورسیشن منتشر شده است، به این مساله می‌پردازند.

بررسی علایم کووید نشان داده است که پنج علامت شایع در افراد واکسینه‌شده‌ای که به کرونا مبتلا شده‌اند عبارت‌اند از سردرد، آبریزش بینی، عطسه، گلودرد و از دست دادن حس بویایی. برخی از این علایم مشابه افراد واکسینه‌نشده است. اگر واکسن نزده‌اید، سردرد، گلودرد و آبریزش بینی جزو علایم شایع‌اند.

اما دو علامت شایع دیگر در افراد واکسینه‌نشده تب و سرفه مداوم است. این دو علامت معروف کووید‌ـ۱۹ وقتی واکسن زده باشید، شیوع خیلی کمتری دارد. بر اساس یافته‌‌ها یک پژوهش، افراد واکسینه‌شده‌ای که به کرونا مبتلا می‌شوند در مقایسه با افراد واکسینه‌نشده، ۵۸ درصد کمتر احتمال دارد تب کنند. برای بسیاری افراد، ابتلا به کووید‌ـ‌۱۹ پس از واکسیناسیون شبیه سرماخوردگی است.

علاوه بر این، افراد واکسینه‌شده در صورت ابتلا به کووید‌ـ‌۱۹، کمتر احتمال دارد در بیمارستان بستری شوند. همچنین در مراحل اولیه بیماری، در افراد واکسینه‌شده علایم کمتری بروز می‌کند و کمتر احتمال می‌رود به کووید مزمن دچار شوند.

بروز خفیف‌تر بیماری در افراد واکسینه‌شده می‌تواند به این علت باشد که واکسن اگر مانع ابتلا نشود، به نظر می‌رسد به کاهش ذرات ویروس در بدن فرد واکسینه‌شده منجر می‌شود. اما این نتیجه‌گیری هنوز تایید نشده است.

چه عواملی احتمال ابتلا را افزایش می‌دهد؟

پژوهش‌ها در بریتانیا نشان داده است که ۰/۲ درصد جمعیت (یک نفر در هر ۵۰۰ نفر) پس از واکسیناسیون کامل، به کرونا مبتلا می‌شود. به نظر می‌رسد چهار عامل در میزان مصونیتی که واکسن ایجاد می‌کند دخیل‌اند.

۱) نوع واکسن

اول از همه، مساله مهم نوع واکسنی است که می‌زنید و همچنین میزان «کاهش خطر نسبی» که هر نوع واکسن سبب می‌شود. کاهش خطر نسبی سنجه‌ای است که هر واکسن تا چه میزان خطر ابتلای فرد به کووید‌ـ‌۱۹ را کاهش می‌دهد.

بر اساس آزمایش‌های بالینی، واکسن مدرنا خطر ابتلا به کووید‌‌ـ۱۹ علامت‌دار را ۹۴ درصد کاهش می‌دهد، در حالی که این رقم برای واکسن فایزر ۹۵ درصد است. عملکرد واکسن‌های جانسون اند جانسون و آسترازنکا ضعیف‌تر بوده است و میزان خطر ابتلا را به ترتیب ۶۶ و ۷۰ درصد کاهش داده‌اند (اما مصونیتی که واکسن آسترازنکا ایجاد می‌کند در صورتی که فاصله بین تزریق دو نوبت بیشتر شود، تا ۸۱ درصد افزایش پیدا می‌کند).

۲) بازه زمانی پس از واکسیناسیون

اما این ارقام تصویر کامل را ترسیم نمی‌کند. اکنون بیش از پیش آشکار شده است که بازه زمانی پس از واکسیناسیون نیز مهم است و یکی از دلایلی است که بحث در مورد اثربخشی دوز تقویتی بالا گرفته است.

بنا بر پژوهش‌های اولیه، مصونیتی که واکسن فایزر ایجاد می‌کند شش ماه پس از تزریق کاهش پیدا می‌کند. هنوز خیلی زود است بدانیم پس از شش ماه، اثربخشی واکسن در افرادی که واکسینه کامل شده‌اند چه وضعیتی خواهد داشت، اما احتمال می‌رود کاهش بیشتری پیدا کند.

۳) گونه‌های جهش‌یافته

عامل مهم دیگر، گونه‌های جهش‌یافته‌ است. میزان کاهش خطر ابتلا بیشتر با آزمایش واکسن روی گونه اصلی ویروس کرونا سنجیده شده است.

اما داده‌های مرکز سلامت عمومی انگلستان نشان می‌دهد که در مورد گونه آلفا، میزان مصونیتی که دو دوز واکسن فایزر ایجاد می‌کند اندکی کمتر است و خطر بروز علایم کووید‌ـ‌۱۹ را ۹۳ درصد کاهش می‌دهد. در مقابل گونه دلتا، این رقم باز هم کاهش پیدا می‌کند و به ۸۸ درصد می‌رسد. واکسن آسترازنکا نیز الگوی مشابهی را نشان داده است.

بر اساس یافته‌های پژوهش در مورد علائم کووید، دو تا چهار هفته پس از تزریق نوبت دوم واکسن فایزر، در صورت ابتلا به گونه دلتا، علایم بیماری در حدود ۸۷ درصد افراد بروز نمی‌کند، این رقم پس از چهار تا پنج ماه، به ۷۷ درصد می‌رسد.

۴) سیستم ایمنی بدن

به یاد داشته باشید که ارقام بالا به میانگین کاهش خطر در کل جمعیت بازمی‌گردد. خطری که متوجه شماست به میزان ایمنی بدن و عوامل فردی خاص شما بستگی دارد از جمله این‌که تا چه میزان در معرض ویروس قرار دارید که شاید شغل شما در این مورد تعیین‌کننده باشد.

سیستم ایمنی بدن معمولا با افزایش سن افت می‌کند. عارضه‌های بلندمدت نیز ممکن است بر پاسخ ایمنی بدن به واکسن اثر بگذارد. شاید واکسن در افراد مسن‌تر یا افراد دچار نقص سیستم ایمنی بدن مصونیت کمتری ایجاد کند یا مصونیتشان سریع‌تر کاهش پیدا کند.

آسیب‌پذیرترین گروه‌ها اول واکسینه شدند، احتمالا بیش از هشت ماه قبل، که به‌دلیل کاهش تدریجی مصونیت، اکنون شاید بیشتر در معرض ابتلا به کرونا قرار داشته باشند.

آیا باید نگران باشیم؟

واکسن‌ها همچنان احتمال ابتلا به کووید‌ـ‌۱۹ را تا میزان قابل‌ملاحظه‌ای کاهش می‌دهند و تا حد زیادی از بستری و مرگ بیماران جلوگیری می‌کنند.

به‌هر‌حال، مشاهده ابتلای افراد واکسینه‌شده نگران‌کننده است و این نگرانی وجود دارد که با کاهش تدریجی مصونیت، شمار ابتلا در این گروه افزایش یابد. بنابراین، برخی کشورها برنامه‌ریزی برای تزریق دوز سوم، موسوم به واکسن یادآوری یا تقویتی، را به گروه‌های آسیب‌پذیر آغاز کرده‌اند.

اما تزریق دوز تقویتی نباید به کم‌اثری واکسن‌ها تعبیر شود. در حال حاضر، آنچه اهمیت اساسی دارد این است تمام افراد واجد شرایط که هنوز واکسن نزده‌اند، واکسن بزنند.