پژوهشگران دانشگاه آکسفورد با همکاری چندین دانشگاه و موسسه دیگر در جهان به یافته‌های جدید و جالب‌توجهی درباره عارضه آندومتریوز دست یافته‌اند که راه را برای یافتن درمان آن هموارتر می‌کند.

ده درصد زنان در سراسر جهان به آندومتریوز مبتلا می‌شوند. آندومتریوز مزمن و بسیار دردناک است و ممکن است به ناباروری منجر شود. این بیماری هنگامی روی می‌دهد که بافتی شبیه به بافت درون رحم، موسوم به آندومتر، در خارج از رحم و حفره‌های موجود در محدوده شکمی رشد می‌کند و گاهی بر روی تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ، یا همان لوله‌های رحم، نیز گسترش می‌یابد. این بافت مانند بافت درونی رحم، طی دوره عادت ماهانه به تغییرات هورمونی واکنش نشان می‌دهد که می‌تواند منجر به درد شدید عادت ماهانه و لگن شود. 

دلیل و چگونگی به وجود آمدن آندومتریوز نامشخص است و در حال حاضر درمان قطعی برای آن وجود ندارد. درمان‌هایی مانند مسکن، جراحی و حتی قرص‌های ضدباروری حاوی‌هورمون در دسترس است، اما این روش‌ها همیشه جوابگو نیست و بسیاری زنان آنها را ناکافی می‌دانند.  

نتیجه یک مطالعه جمعی جدید پژوهشگران را یک قدم به پیدا کردن درمان احتمالی آندومتریوز نزدیک‌تر کرده است. محققان دریافته‌اند که واریاسیون‌های دی‌ان‌ای در ژنی که تولیدکننده «گیرنده ۱ پروتئین نوروپپتید اس»، به‎اختصار «ان‌پی‌اس‌آر۱» است، در زنانی که که آندومتریوز دارند بیشتر از زنانی است که به این عارضه مبتلا نیستند. ان‌پی‌اس‌آر۱ در انتقال پیام‌های عصبی و التهاب در بدن نقش دارد. 

تیم انجام‌دهنده پژوهش حاضر در دانشگاه آکسفورد، دهه‌ها برای یافتن ژن عامل آندومتریوز تحقیق کرده‌اند. آنان ابتدا پس از مشاهده ارثی بودن آندومتریوز در میان افراد خانواده، پژوهششان را آغاز کردند. عامل ۵۰ درصد موارد ابتلا به آندومتریوز، ژنتیک است، اما پیدا کردن ژن عامل آندومتریوز چندان آسان نبود. 

آندومتریوز پیچیده است و چندین عامل، همچون ژنتیک، ترکیب ژنتیکی، محیط‌ و همچنین فعل‌وانفعال دوعامل با یکدیگر، در به وجود آمدن این عارضه دخیل است. 

برای پی بردن به اینکه چه  ترکیب ژنتیکی در مبتلایان به عارضه آندومتریوز متفاوت است، پژوهشگران ژنوم، یک سری کامل از ژن‌هایی که هر انسان حامل آن است را در بیماران مبتلا بدین عارضه و پیشینه خانوادگی آنان را بررسی کردند. پیشینه وراثتی آندومتریوز در بیمارانی که از تاریخچه این عارضه در خانواده‌شان مطلع نبودند نیز بررسی شد. سپس، دی‌ان‌ای آنان با زنانی که آندومتریوز نداشتند مقایسه شد. در کل، ژنوم ۳۲ خانواده با دست‌کم سه عضو مبتلا به آندومتریوز و ۱۰۵ زن که به این عارضه مبتلا نبودند، بررسی شد. همچنین سری‌داده‌های ژنتیکی سه هزار مورد مبتلا به عارضه آندومتریوز هم با ۲۳۰۰ مورد بدون این عارضه مقایسه شد. 

تحلیل وراثتی ابتدا دلیل آندومتریوز را به کروموزوم ۷ محدود کرد که حدود ۱۰۰ ژن را در برمی‌گیرد. پژوهشگران پس از توالی‌بندی بیشتر و دقیق‌تر دی‌ا‌ن‌ای پی بردند که میزان ژن ان‌پی‌اس‌آر۱ که به‌طور مشخصی در زنان مبتلا به آندومتریوز حامل «واریاسیون»های مضرتری بود از باقی ژن‌ها در کروموزوم ۷ بیشتر است. ژن ان‌پی‌اس‌آر۱ در زنانی که به آندومتریوز مبتلا نبودند، اغلب معمولی بود.  

برای تایید این یافته‌ها، پژوهشگران دانشگاه ویسکانسین-مدیسن و کالج بیلر در ایالات متحده، تنوع دی‌ا‌ن‌ای را در گروهی از میمون‌های «رزوس» بررسی کردند. این میمون‌ها مانند انسان‌ها عادت ماهیانه دارند و به عارضه آندومتریوزهم مبتلا می‌شوند. همان‌طور که دانشمندان فکر می‌کردند تغییرات در همان ناحیه معادل با کروموزوم ۷ انسان، در میمون‌های رزوس نیز در گروهی که به آندومتریوز مبتلا بودند بیشتر اتفاق افتاده بود.  

پس از تایید این مساله، گام بعدی تحقیق، آزمایش بر غیرفعال کردن ان‌پی‌اس‌آر۱ قرار گرفت تا تاثیر آن بر روی ایجاد التهاب مرتبط با آندومتریوز بررسی شود. برای تحقق این امر، پژوهشگران دانشگاه آکسفورد ابتدا بر روی سلول‌ها و سپس بر روی موش‌ها آزمایش کردند. این پژوهشگران و همکارانشان در شرکت داروسازی آلمانی بایر دریافتند که اگر ان‌پی‌اس‌آر۱ در سلول‌های ایمنی غیرفعال شود، این سلول‌ها واکنش کمتر نشان داده و مقدار کمتری از پروتئین عامل التهاب تولید می‎کنند. آزمایش بر روی موش‌ها نیز التهاب و درد در بدن آنها، بدون نیاز به درمان را کاهش داد. 

با این حال دارویی که در این آزمایش‌ها استفاده شد هم‌اکنون تنها مجوز ‌استفاده بر روی سلول و حیوان را دارد و نمی‌توان آن را برای مصرف انسانی به کار برد. گام بعدی پژوهش پیدا کردن دارویی برای انسان خواهد بود که فعالیت ان‌پی‌اس‌آر۱ را غیرفعال کند تا تاثیر بر روی کاهش علائم آندومتریوز بررسی شود. 

ان‌پی‌اس‌آر۱ چیست؟ 

اما هنوز چیزهای بسیاری درباره آندومتریوز وجود دارد که پژوهشگران نمی‌دانند. به‌عنوان مثال اینکه ان‌پی‌اس‌آر۱ دقیقا چگونه به آندومتریوز مربوط می‌شود و آیا در بروز التهاب و درد ناشی از این عارضه نقش دارد یا ندارد؟ همچنین مهم است که تاثیر تنوع ژنتیکی ان‌پی‌اس‌آر۱ بر روی کارکرد پروتئین و اینکه بر کدامین بافت‌های بدن تاثیر می‌گذارد، مشخص شود.  

نکته جالب‌توجه این است که ان‌پی‌اس‌آر۱ در بروز التهاب در برخی دیگر از عارضه‌ها، مانند آسم و التهاب مثانه نیز دخالت دارد و رد پای آن در قسمت‌های خاصی از مغز که با اضطراب و رفتار سروکار دارند نیز پیدا می‌شود. این بدان معناست که ان‌پی‌اس‌آر۱ می‌تواند در احساس درد و اضطرابی که همراه با آندومتریوز است نقش داشته باشد. 

رنج و درد کشیدن مزمن خود در طول زمان نقشه مغز را عوض می‌کند. به این معنا که سیم‌کشی سلول‌های مغزی و اعصاب تغییر می‌کنند و به گونه متفاوتی واکنش نشان می‌دهند. این است که ممکن است ربط احتمالی ان‌پی‌اس‌آر۱ به آندومتریوز، تنها در التهاب و درد شکمی خلاصه نشود، بلکه در خود مغز اتفاق بیفتد. این جنبه‌ای دیگر از ان‌اس‌پی‌آر۱ است که نیاز به بررسی بیشتر دارد. 

فارغ از هر چیز، این پژوهش جدید نشان داده است که غیرفعال کردن این گیرنده درد و التهاب در موش‌های آزمایشگاهی را کاهش می‌دهد. این خود نوید پیدا کردن درمانی دارویی برای مقابله با ان‌پی‌اس‌آر۱ است که علائم آندومتریوز را بدون قطع عادت ماهانه، کاهش دهد و مرهمی بر درد میلیون‌ها زن در سراسر جهان باشد.