همزمان با سالگرد شلیک سپاه پاسداران به هواپیمای اوکراینی، اگنس کالامارد،‌ گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد،‌ خواستار اصلاح قوانین و کنوانسیون‌های بین‌المللی حفاظت از هواپیماهای غیرنظامی شد و گفت حکومتی که خودش حمله کرده، نباید به تنهایی مسئول تحقیقات درباره آن باشد.

کالامارد روز پنجشنبه ۱۸ دی‌ماه در همین زمینه بیانیه‌ای صادر کرد و ضمن اشاره به اهمیت بستن حریم هوایی در زمان وقوع درگیری‌های نظامی گفت: «جامعه بین‌المللی باید استانداردهای روشن، صریح و بدون ابهامی را در مورد اینکه چه زمانی حکومت‌ها باید حریم هوایی تحت حاکمیت خود را ببندند، تعیین کند.»

این هشدار و توصیه در پی آن صورت می‌گیرد که در جریان شلیک سال گذشته سپاه پاسداران به هواپیمای مسافربری اوکراین،‌ مقام‌های جمهوری اسلامی با آن‌که برنامه حمله نظامی به پایگاه آمریکا در عراق را داشتند، حریم هوایی کشور را برای پروازهای مسافربری باز گذاشته بودند.

کالامارد گفت سرنگونی پرواز اوکراین، نارسایی‌های کنوانسیون‌های بین‌المللی مربوط به «ایمنی هوایی» در زمینه‌ جلوگیری از اقدام نظامی علیه هواپیماهای غیرنظامی و همینطور اطمینان از تحقیق مناسب در صورت وقوع حمله، را روشن می‌کند.

اشاره او به روند تحقیقات جمهوری اسلامی درباره شلیک موشک‌های سپاه پاسداران به هواپیمای اوکراین در شب حمله به پایگاه آمریکاست، حمله‌ای که پس از یک سال هنوز به صورت مشخص دلایل و مسئولانش معرفی نشده‌اند.

گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد در بیانیه‌اش با اشاره به مسئولیت دولت‌ها در بستن حریم هوایی هنگام درگیری نظامی، سرنگونی هواپیمای اوکراین و حوادث مشابه آن را «تراژدی قابل پیشگیری» خوانده است.

آمریکا هشدار داده بود،‌ اما ایران نه

کالامارد در بخش دیگری از بیانیه‌اش اشاره کرده «اگر دولت‌ها اقدام به بستن حریم هوایی تحت اختیار خود یا محدود کردن پروازها نکنند، بر عهده سایر دولت‌ها و شرکت‌های هواپیمایی است که اقدام سریع برای محدود کردن پرواز‌های خروجی از/ یا در نزدیکی منطقه درگیری انجام دهند.»

سال گذشته پس از حمله، امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده هوافضای سپاه پاسداران،‌ گفته بود «چند بار» درخواست خالی شدن آسمان از پروازهای عادی صورت گرفت،‌ اما «بنا بر ملاحظاتی» این اتفاق نیفتاد.

این مقام نظامی اضافه کرد:‌ «عزیزان دیگری مسئول بودند و باید این کار را می‌کردند که متاسفانه نکردند.»

در همین ارتباط جواد سلیمانی که همسرش را در این پرواز از دست داده است گفته بود در خلال مکالمه‌ای تلفنی با حسن رضایی‌فر، مدیرکل سوانح سازمان هواپیمایی کشوری،‌ این مقام دولت به او گفته بود علت پرواز ممنوع نکردن آسمان ایران در شب حمله نظامی، نگرانی مقام‌های سپاه پاسداران از «لو رفتن» عملیات بوده است.

این اهمال مقام‌های ایران در حالی است که کالامارد اکنون در بیانیه‌اش اشاره کرده آمریکا در زمان حمله سپاه پاسداران به هواپیمای اوکراینی، هشدار نوتام (خطر در حریم هوایی)‌ صادر کرده و هواپیماهای آمریکایی و شرکت‌های دیگر را در جریان خطر محتمل قرار داده بود.

حکومت حمله‌کننده مسئول تحقیقات نباشد 

بیانیه گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد در بخش پیشنهادات همچنین به نقص و نارسایی قوانین و کنوانسیون‌ها در زمینه مسئول تحقیق درباره حمله به هواپیماهای غیرنظامی اشاره کرده است.

او گفته در کنوانسیون شیکاگو، حکومتی که خود حمله نظامی علیه هواپیمای غیرنظامی را انجام داده، مسئول تحقیق درباره آن هم هست.

کالامارد در همین زمینه توصیه کرده که پروتکل‌ها به نحوی اصلاح شوند که یک گروه مستقل از متخصصان و همچنین خانواده قربانیان نیز در جریان تحقیقات نقش داشته باشند.

او همچنین در توصیه‌هایش اشاره کرد در صورت عدم تایید مسئولیت از سوی حکومت حمله‌کننده به هواپیمای غیرنظامی،‌ جامعه بین‌الملل باید وضع تحریم‌های موثر علیه آن را بررسی کند.