مردم ترکیه روز یکشنبه ۱۱ فروردین پای صندوق‌های رای می‌روند تا شهردار‌ها و اعضای شوراهای محلی شهر و روستا را برای پنج سال آینده انتخاب کنند. این نخستین انتخاباتی است که پس از تبدیل ترکیه به سیستم ریاستی در ژوئن ۲۰۱۸ برگزار می‌شود و کلان‌شهرها در آن نقشی کلیدی ایفا می‌کنند. وضعیت بد اقتصادی هم به کمک احزاب و نامزدهای اپوزیسیون شتافته و آن‌ها را به پیروزی امیدوار کرده است.

در حالی‌که بحران اقتصادی و افزایش نرخ تورم و بیکاری در دوره پس از کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ در ترکیه و ناکامی‌های سیاست خارجی از جمله روابط تنش‌آلود با آمریکا محبوبیت رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری این کشور، را به‌شدت تحت تاثیر قرار داده است، یکی از نگرانی‌های اصلی دولت اردوغان در این انتخابات، تداوم کنترل حزب حاکم بر شهرهای بزرگ، به‌ویژه استانبول و آنکارا، است.

این انتخابات از آن جهت شایان توجه است که همه احزاب و جریان‌های اپوزیسیون علیه اردوغان و حزب تحت امرش «عدالت و توسعه» متحد شده‌اند و به نظر می‌رسد برای نخستین بار از زمان حاکمیت حزب اردوغان، حزب اصلی اپوزیسیون، «جمهوری‌خواه خلق»، بتواند کنترل پایتخت را از آن خود کند و در استانبول نیز آرای قابل‌توجهی به دست آورد. در این انتخابات، حزب چپ‌گرای جمهوری‌خواه خلق، به‌عنوان حزب اصلی اپوزیسیون، با حزب راست میانه، «نیک»، ائتلاف کرده است و حزب کردی «دموکراتیک خلق‌ها» هم به‌طور غیر‌رسمی با این ائتلاف همکاری دارد تا باعث از دست رفتن آرای ملی‌گراهای ترک در بین احزاب اپوزیسیون نشود.

البته با وجود بسیج احزاب اپوزیسیون، اردوغان همچنان چهره محبوبی است. او از سال ۱۹۹۴ که با ۲۵ درصد کل آرا شهردار استانبول شد، در کارنامه سیاسی‌اش ۱۱ انتخابات و ۳ رفراندوم دارد و در همه این رأی‌گیری‌ها پیروز میدان بوده است. اردوغان در سال ۲۰۱۷، رفراندوم تغییر قانون اساسی از پارلمانی به ریاستی را برگزار کرد و در سال ۲۰۱۸، با بیش از ۵۲ درصد آرا به‌عنوان نخستین رییس‌جمهوری ترکیه در چارچوب سیستم ریاستی انتخاب شد. رمز این موفقیت‌ها را باید تا حد زیادی در کارنامه اقتصادی درخشان اردوغان جست‌و‌جو کرد. او بدهی سنگین ترکیه به صندوق بین‌المللی پول را تسویه کرد، ترکیه را وارد باشگاه بیست قدرت برتر اقتصادی جهان «گروه بیست» کرد و صنایع و صادرات این کشور را رونق داد، به‌طوری‌که رشد صادرات صنایعی از قبیل ساختمان‌سازی، مبلمان، فیلم‌سازی، گردشگری، مواد غذایی و نساجی در دو دهه اخیر، رشدی بعضا چند صد درصدی داشت. این بار اما، آنچه احزاب اپوزیسیون را امیدوار کرده وضعیت بد اقتصادی ترکیه است که با نرخ تورم ۲۰ درصدی و نرخ بیکاری ۱۳/۵ درصدی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند.

بین کلان‌شهرهای ترکیه، استانبول مهم‌ترین شهر ترکیه است که حدود ۲۰ میلیون نفر، یعنی یک‌پنجم جمعیت بیش از ۸۰ میلیون نفری ترکیه، را در خود جا داده است و جایگاه ویژه‌ای دارد. از این رو، حزب حاکم، «عدالت و توسعه»، برای از دست ندادن استانبول، برگ برنده اصلی‌اش یعنی بینالی ییلدیریم، نخست‌وزیر پیشین این کشور، را به‌عنوان نامزد شهرداری معرفی کرده است. انتخاب شهردار استانبول از آن جهت اهمیت دارد که به تعبیر ترک‌ها «هرکس استانبول را در دست داشته باشد ترکیه را در دست دارد». این سخن دست‌کم در مورد اردوغان صدق می‌کند. اردوغان در سال ۱۹۹۴ به سمت شهردار این شهر انتخاب شد و از آن به‌منزله سکوی پرشی برای دستیابی به مقام‌های بالاتر استفاده کرد. حالا اما، استانبول، قلب تپنده اقتصاد ترکیه، از کارنامه اقتصادی اردوغان راضی نیست و این می‌تواند فرصتی باشد برای اکرم ایمام اوغلو، شهردار خوشنام و موفق منطقه بیلیک دوزوی استانبول و نامزد مشترک اپوزیسیون، برای شهرداری کلان‌شهر استانبول که با وعده‌های بزرگ اقتصادی به میدان آمده است.

آنکارا، با شش میلیون نفر جمعیت، پایتخت و دومین شهر بزرگ ترکیه است. حزب حاکم محمد اوزهاسکی، وزیر پیشین محیط زیست و شهرسازی، را نامزد کرده و حزب مخالف «جمهوریخواه خلق» منصور یاواش، شهردار پیشین منطقه بی‌پازاری آنکارا، را نامزد کرده است. بر‌خلاف استانبول و ازمیر، که قرابت جغرافیایی و حال‌و‌هوای نسبتا اروپایی دارند، آنکارا شهری غیر‌اروپایی، آناتولیایی و نسبتا محافظه‌کار است. این شهر در ۲۵ سال گذشته، همواره در دست حزب حاکم عدالت و توسعه بوده است و فتح آنکارا به دست یاواش تغییری عمده در پویایی سیاست داخلی ترکیه ایجاد خواهد کرد. طبق نتایج بسیاری از موسسات نظرسنجی در ترکیه، منصور یاواش با فاصله نسبتا زیادی از رقیب خود پیشتاز است و دلیل اصلی اقبال به این نامزد حزب اپوزیسیون را بار دیگر باید در وضعیت اقتصادی نامطلوبی جست‌و‌جو کرد که مردم از چشم اردوغان می‌بینند؛ همان‌طور که رشد حدود ۷ درصدی و معجزه اقتصادی ترکیه بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۲ را هم دستاورد و دلیل محبوبیت او تلقی می‌کردند. همچنین دلیل دیگر شانس موفقیت یاواش در این است که او، بر‌خلاف رقیبش، چهره‌ای بومی و شناخته‌شده و نزدیک به جریان‌های ملی‌گرا است و آنکارا شهری است که ملی‌گراهای ترک همواره در آن دست بالا را داشته‌اند.

ازمیر، با جمعیت حدود پنج میلیون نفری‌اش، سومین کلان‌شهر ترکیه است. این شهر، با اقلیت یونانی و یهودی‌اش، مرکز فرهنگی و کانون موسیقی، هنر و سبک زندگی مدرن در ترکیه است. ازمیر، که اردوغان و اسلام‌گراها از آن با نام «گاوور کاله‌سی» یعنی «قلعه گبرها و بی‌دین‌ها» یاد می‌کنند، هرگز به اردوغان و حزب اسلام‌گرای عدالت و توسعه روی خوشی نشان نداده است و آن‌ها نتوانسته‌اند در این شهر موفقیت چشمگیری به دست بیاورند. به عبارت دیگر، حزب سکولار جمهوری‌خواه خلق همواره بر ازمیر حاکم بوده است و اردوغان نگران است در این انتخابات، کلان‌شهرهای استانبول و آنکارا هم به دست این حزب اصلی اپوزیسیون بیفتد. اردوغان، که سیاست‌ورزی را از شهرداری استانبول شروع کرد، همواره نقطه قوتش سیاست‌های موفق اقتصادی‌اش بوده است، ولی حالا همین عامل اقتصاد می‌تواند به‌منزله پاشنه آشیلش عمل کند.

عامل دیگری که می‌تواند در انتخابات محلی ترکیه نقش‌آفرینی کند آرای کرد‌هاست. کردها در کلان‌شهرهای ترکیه جمعیت قابل‌توجهی را تشکیل می‌دهند و حزب حاکم «عدالت و توسعه» برای حفظ اکثریت یا تبدیل آن به اکثریت قاطع، به آرای کردها نیاز دارد. این در حالی است که حزب کردی «دموکراتیک خلق‌ها» برای شکست حزب تحت ریاست اردوغان، از ارائه لیست در کلان‌شهرها خودداری کرده است تا آرای کردها متفرق نشود و یک‌سره به صندوق احزاب اصلی اپوزیسیون روانه شود. از سوی دیگر، در هفته‌ها و ماه‌های اخیر، گروه پ‌.ک‌.ک از عملیات‌های تروریستی در مناطق کردنشین جنوب شرقی ترکیه خودداری کرده است تا آرای این مناطق به صندوق حزب هوادار پ.ک.ک، یعنی حزب دموکراتیک خلق‌ها، ریخته شود. تجربه‌های پیشین نشان داده است در حالت درگیری و ناامنی در مناطق کردنشین، بخشی از آرای حزب دموکراتیک خلق‌ها به سوی احزاب دیگر، به‌ویژه حزب عدالت و توسعه، روانه می‌شود.