ذکی دریابی و روزنامه «اطلاعات‌ روز» افغانستان برنده « جایزه مبارزه با فساد » سازمان شفافیت بین‌الملل شدند. 

سازمان شفافیت بین‌الملل برنده جایزه مبارزه با فساد سال ۲۰۲۰ را چهارشنبه ۱۲ قوس/آذر در نوزدهمین دوره کنفرانس بین‌المللی مبارزه با فساد که در کره‌ جنوبی به طور مجازی برگزار شد، اعلام کرد.

سازمان شفافیت بین‌الملل گفت، این جایزه به ذکی دریابی و روزنامه اطلاعات ‌روز به خاطر تلاش‌های خستگی ناپذیرشان در افشای رسوایی‌های بزرگ فساد در افغانستان، علی‌رغم چالش‌ها، تهدیدها و محدودیت‌های متعدد به صورت مشترک اهدا شده است.

سازمان شفافیت بین‌الملل، این جایزه را برای «قدردانی و به رسمیت شناختن شجاعت و تلاش افراد و سازمان‌های سراسر جهان» که برای جهانی عاری از فساد تلاش می‌کنند، اهدا می‌کند. براساس اعلام سازمان شفافیت بین‌الملل، امسال ۲۲۸ فرد و نهاد از سراسر جهان برای دریافت این جایزه نامزد شدند که از این تعداد چهار تن به مرحله نهایی راه یافتند که در مرحله نهایی، ذکی دریابی و روزنامه اطلاعات‌روز به طور مشترک این جایزه را دریافت کردند. ذکی دریابی، مؤسس و مدیرمسئول روزنامه اطلاعات‌روز افغانستان است.

این جایزه در شرایطی به یک روزنامه‌نگار و روزنامه‌ افغانستان اهدا شد که این کشور در فهرست سازمان شفافیت بین‌الملل در جمع هشتمین کشور فاسد جهان قرار دارد. ضمن آنکه افغانستان بدترین کشور برای غیرنظامیان، زنان و کودکان است، مرگبارترین منطقه برای خبرنگاران نیز شناخته شده است. دست‌کم طی بیست روز گذشته سه خبرنگار در افغانستان کشته شدند. یما سیاوش و الیاس داعی در کابل و هلمند در اثر انفجار بمب مغناطیسی کشته شدند و در تازه‌ترین مورد، رفیع صدیقی، رییس پیشین تلویزیون خصوصی خورشید هفته گذشته به طور مرموزی در ولسوالی استالف کابل کشته شد.

بدون تردید جایزه مبارزه با فساد سازمان شفافیت بین‌الملل در چنین وضعیتی که افغانستان در فهرست بدترین‌های جهان قرار دارد دستاورد بزرگی برای برندگان و رسانه‌های افغانستان به حساب می‌آید.

سازمان شفافیت بین‌الملل یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های جهانی در امر مبارزه با فساد است. این سازمان در ۱۰۰ کشور جهان نمایندگی دارد.

گفت‌وگوی اختصاصی با ذکی دریابی

ذکی دریابی ۳۳ ساله است. او در ولسوالی جاغور ولایت غزنی متولد و بزرگ شد و سپس رشته حقوق و علوم سیاسی را در دانشگاه کابل خواند. ذکی دریابی برای مدتی در مرکز رسانه‌های حکومت کار کرد و از آن پس روزنامه اطلاعات‌ روز را ایجاد کرد. دیگر اعضای تحریریه روزنامه اطلاعات‌روز نیز روزنامه‌نگاران جوانی هستند. آنها بین ۲۰ تا ۳۰ سال سن دارند.

از ذکی دریابی می‌پرسم که آیا فکر می‌کردی روزی چنین جایزه مهم بین‌المللی را برنده شوی؟ می‌گوید: هرگز به جایزه فکر نمی‌کردم بلکه دغدغه من این بود که فردا روزنامه از چاپ باز نماند و اینکه نسخه فردای روزنامه را چطور بهتر از امروز منتشر کنیم و به این فکر می‌کردم چطوری از عهده مخارج روزنامه بربیایم.

دریابی با تاکید بر دشواری‌های روزنامه‌نگاری در افغانستان می‌افزاید: بزرگ‌ترین مساله ما در اطلاعات‌ روز این بود که همه آماتور بودیم و آشنایی با حرفه‌ روزنامه‌نگاری نداشتیم و سال‌ها به این شکل ادامه دادیم.

ذکی دریابی همچنین در ادامه می‌گوید، او و همکارانش روزنامه‌نگاری را به شکل خودآموز و پس از آزمون و خطا، فرا گرفتند. او می‌گوید: «زمان زیادی گذشت و هزینه‌های شخصی، مالی و خانوادگی را پرداخت کردم تا اطلاعات‌ روز توانست به عنوان یک روزنامه مستقل و حرفه‌ای دارای مخاطب شود و جایگاهش را باز کند.»

به گفته او، «چالش اصلی در برابر اطلاعات‌ روز این بود که چطوری دوام بیاورد، هزینه‌هایش را تامین و استقلالش را حفظ کند.»

او می‌گوید، چالش دیگر برای اطلاعات‌روز و دیگر رسانه‌ها این است که چگونه بتوانند گزارش‌های تحقیقی در کشوری که دسترسی به اطلاعات در آن محدود است را منتشر کنند.  دریابی می‌افزاید، با توجه به اینکه افغانستان خطرناک‌ترین کشور برای خبرنگاران است، امنیت، چالش عمومی رسانه‌ها و خبرنگاران است و روزنامه‌نگاران پیوسته با تهدیدات امنیتی از سوی گروه‌های تروریستی، افراد زورمند و مقام‌ها رو به رو هستند.

ذکی دریابی تاکید می‌‌کند، در حال حاضر یکی دیگر از چالش‌های عمده رقابت با رسانه‌های  اجتماعی است که تبدیل به مرجع اخبار شده و اطلاعات‌ روز تلاش می‌کند به سهم خود فراتر از آنچه در رسانه‌های اجتماعی جریان دارد به صورت ژرف‌تری تحولات را پوشش دهد.

خبرنگاران جوان

روزنامه اطلاعات‌ روز نتیجه کار خستگی‌ناپذیر ذکی دریابی و محصول کار جمعی یک نسل جدید و جوان افغانستان است. نسل جوانی که همه در روستاها بزرگ شدند و برای ادامه تحصیلات به شهرها رفتند و در دو دهه گذشته در دانشگاه‌های افغانستان تحصیل کردند و اکنون یکی از روزنامه‌های پرخواننده پایتخت را مدیریت می‌کنند.

در ادامه با خلیل پژواک، سردبیر سابق روزنامه‌ اطلاعات‌ روز در مورد اهدای جایزه می‌پرسم که اطلاعات‌ روز چطور توانست این جایزه را ببرد؟ پژواک می‌گوید: اطلاعات‌  روز طی این سال‌ها در حفره‌های سیاسی نیفتاد و وارد مسائل قومی و مذهبی که از موضوعات حاد افغانستان است نشد بلکه کوشید رویدادهای سیاسی، قومی و جناحی را به صورت حرفه‌ای و بی‌طرفانه گزارش دهد.

‏به باور پژواک، جسارت و آلوده نبودن به فساد و باور به دموکراسی و وفاداری به ارزش‌های مدرن هم در این که اطلاعات‌ روز جدی‌تر به افشاگری فساد بپردازد مؤثر بود.

گزارش‌های تحقیقی

مسئولان این روزنامه گفتند، اطلاعات‌ روز در سال‌های اخیر حدود ۴۰ گزارش تحقیقی عمدتا در مورد فساد، نقض قانون، سوءاستفاده از منابع مالی، استخدام‌های غیرقانونی منتشر کردند.

به عنوان نمونه روزنامه اطلاعات‌ روز امسال در گزارشی اعلام کرد که معدن غوریان هرات بر خلاف حکم رییس جمهوری استخراج می‌شود. پس از نشر این گزارش، نرگس نهان، سرپرست پیشین وزارت معادن و ۱۸ تن از کارمندان این وزارت به دادستانی معرفی شدند. همچنین سال گذشته دو تن از خبرنگاران این روزنامه به دلیل نشر یک گزارش در مورد فساد اداری در وزارت دفاع، از سوی کمیسیون تخطی رسانه‌ها جلب و به دادستانی معرفی شدند. 

احضار ذکی دریابی به دفتر دادستان کل

اسحاق الکو، دادستان سابق افغانستان در سال ۲۰۱۳ بدون حکم و تصمیم کمیسیون تخطی رسانه‌ها، ذکی دریابی را به خاطر نشر یک مطلب به دفترش احضار می‌‌کند و پس از سرزنش او را برای یک ساعتی در دفتر کارش در دادستانی کل توقیف می‌کند. این فشارها تنها محدود به مقامات دولتی نیست. ذکی دریابی می‌گوید، به دلیل نشر یک مطلب در مورد کریم خلیلی، رهبر حزب اسلامی و معاون پیشین رییس جمهوری از سوی پدرش تحت فشار قرار گرفته است. با این وجود او تن به فشار نمی‌دهد و درخواست پدرش را برای حذف آن مطلب در مورد کریم خلیلی، رد می‌کند.

ذکی دریابی همچنین می‌گوید چندین بار از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ و کمیسیون فرهنگی مجلس نمایندگان احضار شده است.