انهدام ۱۹ نقطه نفتی عربستان سعودی در بقیق و خریص پس از حملات هوایی دقیق و پیچیده روز شنبه، که حوثی‌های یمن مسئولیت آن را پذیرفته‌اند، می‌تواند علاوه بر قیمت نفت خام، افق مذاکرات سیاسی محتمل میان ایران و آمریکا و همچنین نتیجه انتخابات روز سه‌شنبه اسرائیل را تحت تاثیر مستقیم قرار دهد.

با توجه به اطلاعات ماهواره‌ای تازه از تاسیسات هدف حمله، وضعیت جغرافیایی تاسیسات، نزدیک‌تر بودن مراکز نفتی منهدم‌شده به خاک ایران (و عراق)، برنامه‌ریزی حساب‌شده و دقت عمل چشمگیر عملیات، احتمال سازماندهی آن از سوی حوثی‌های یمن بسیار اندک و تدارک آن از سوی ایران بسیار محتمل‌تر است.

به‌علاوه، سهم حوثی‌های یمن در اجرای چنین عملیاتی، با توجه به تاثیر سیاسی‌-‌اقتصادی گسترده رخداد‌های روز شنبه که می‌تواند منطقه را در شرف جنگ تازه‌ای قرار دهد، در مقایسه با سهم بازیگران بزرگ‌تر بسیار ناچیز است.

مذاکرات ایران و آمریکا

در چند هفته گذشته، موضوع مذاکرات سیاسی تهران‌ـ‌واشینگتن و دیدار ترامپ با روحانی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، به‌عنوان بخشی از طرح امانوئل مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه، برای کاهش تنش در منطقه، مطرح بوده است و برکناری جان بولتون، مشاور امنیتی کاخ سفید، مانع عمده‌ای در راه اجرای این طرح را از میان برداشت.

مذاکره مستقیم ایران و آمریکا هر‌چند از پشتیبانی کامل دولت روحانی برخوردار است، سیاست واحد مجموعه حاکمیت نیست و به‌خصوص سپاه پاسداران آن را همسو با مصالح دراز‌مدت و منافع کوتاه‌مدتش تلقی نمی‌کند.

به نتیجه رسیدن مذاکرات محتمل ایران و آمریکا در آینده، علاوه بر تغییر مسیر راهبردی برنامه‌های توسعه اتمی ایران، می‌تواند بر سرنوشت جانشینی علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، نیز تاثیر بگذارد.

به این دلایل می‌توان تصور کرد کسانی که حملات روز شنبه علیه تاسیسات نفتی عربستان سعودی را تدارک دیدند امیدوارند تشدید تنش در مناسبات تهران‌ـ‌واشینگتن و افزایش خطر تلافی‌جویی آمریکا علیه ایران افق دیدار ترامپ و روحانی را کاملا تاریک و پنجره گفت‌و‌گوهای آینده را مسدود کند، تا زمانی که نمایندگان سپاه راه خاص خود را برای گفت‌و‌گو با آمریکا باز کنند.

انتخابات اسرائیل

با حضور نظامی گسترده آمریکا در منطقه، عبور موشک‌های نقطه‌زن یا پهپاد‌هایی با قابلیت حمل بمب در فاصله دست‌کم ۸۰۰ کیلومتری مبدا تا هدف‌های تعیین‌شده در خاک عربستان سعودی، شناسایی هدف‌ها با ایجاد حداکثر تخریب در تولید نفت عربستان سعودی و یافتن کریدور هوایی مناسب برای گریز از رادار‌های بین راه مواردی نیست که توجیه‌پذیر باشد و بتوان آن را به‌سادگی به حوثی‌های یمن نسبت داد.

گذشته از عربستان سعودی، اینک مردم اسرائیل نیز خود را در معرض خطر حمله‌های تخریبی احتمالی می‌بینند، آن هم در ابعادی که با موشک‌پرانی‌های حزب‌الله و حماس قابل مقایسه نیست؛ تحولی که می‌تواند بخت نتانیاهو را برای انتخاب مجدد بیشتر کند.

پیروزی نتانیاهو در انتخابات روز سه‌شنبه و تشکیل دولت ائتلافی تازه اسرائیل، دونالد ترامپ را که خود به‌دنبال پیروزی در انتخابات سال آینده ریاست جمهوری آمریکاست، از داشتن یک هم‌پیمان راهبردی در خاور‌میانه خاطر‌جمع می‌کند.

وضعیت بازار نفت

حملات روز شنبه علیه تاسیسات نفتی عربستان سعودی بهای نفت خام را حدود ۱۰ درصد افزایش داد، اما برای مصرف‌کننده آمریکایی زنگ خطری به صدا در‌نیاورد.

کمترین تغییر در قیمت نفت موسوم به «تگزاس غربی» و بیشترین تغییر (حدود ۵ دلار در هر بشکه) در قیمت نفت «برنت» بود، که عمدتا در آسیا و تا حدودی در اروپا مصرف می‌شود.

هرچند در ظاهر به عربستان سعودی حمله شده و در نتیجه، زیان اصلی متوجه سعودی‌ها شده است، هزینه تعمیر تاسیسات نفتی عربستان سعودی با افزایش قیمت نفت در بازار قابل مقایسه نیست.

هم‌زمان با برکناری جان بولتون در آمریکا، عبدالعزیز بن‌سلمان، فرزند پادشاه عربستان سعودی، در تغییری نامنتظره، جایگزین خالد فالح، وزیر نفت این کشور، شد.

ظاهرا بزرگ‌ترین مشکل مالی کنونی عربستان سعودی تنظیم قیمت نفت برای جبران نسبی کسری بودجه کلان این کشور است و وزیر تازه می‌تواند سیاست‌های سعودی را با هماهنگی سیاسی بیشتری به اجرا بگذارد.

به این ترتیب، حمله روز شنبه به‌نوعی در میان‌مدت می‌تواند منافع مالی بیشتری برای عربستان سعودی در پی داشته باشد.

تحولات ۴۸ ساعت گذشته در منطقه خلیج فارس هنوز اوج بحران و نقطه عطف تنش‌های چند ماه اخیر در غرب آسیا و خاورمیانه نیست و در ۷۲ ساعت آینده مشخص خواهد شد کدام‌ یک از طرف‌های ذینفع از نتیجه حملات روز شنبه به هدف‌های خود نزدیک‌تر شده‌اند.

حمله نظامی تلافی‌جویانه آمریکا علیه تاسیسات نفتی ایران، مشابه اقدامی که بعد از ساقط شدن پهپاد آمریکایی در دستور کار ترامپ قرار گرفت ولی به بهانه تلفات انسانی لغو شد، می‌تواند بخت دیدار ترامپ با روحانی را که در حال حاضر چندان نیست به صفر برساند.

خودداری آمریکا از اقدام نظامی تلافی‌جویانه علیه ایران نیز جمهوری اسلامی را در موضع قدرت نشان می‌دهد و به این ترتیب، مانع عمده «گفت‌و‌گو از موضع ضعف» را از سر راه مذاکرات تهران‌-‌واشینگتن برمی‌دارد.