شاید این نخستین بار در تاریخ چهل ساله جمهوری اسلامی است که دستگاه امنیتی بیشتر از تلاش برای جا انداختن روایتی موازی از یک فاجعه، در پی جلوگیری از گسترش خشم مردم از آن رخداد است.

اگر در اعتراض‌های دی‌ماه ۱۳۹۶، به گفته رهبر جمهوری اسلامی، این «منافقین» بودند که از«اعتراض‌های معیشتی به‌حق مردم سوء‌استفاده کردند»، یا در اعتراض‌های موسوم به جنبش سبز، به گفته مقام‌های نظام، «دشمنان خارجی» با «نفوذ» در صف معترضان، خواسته‌های خود را پیش بردند، این بار اعتراف بالاترین نهاد نظامی کشور به «اشتباه انسانی» در شلیک به هواپیمای اوکراینی و کشته شدن ۱۷۶ سرنشین آن، فضا را برای هر‌گونه فرافکنی از بین برد.

تنها در اعتراض‌های مردمی و سرکوب آن‌ها نبود که جمهوری اسلامی شانس مسلط کردن روایت خود را امتحان کرد. در قتل‌های زنجیره‌ای پاییز ۱۳۷۷، آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، «سناریوی خارجی» را به‌جای دستگاه امنیتی جمهوری اسلامی عامل اصلی این جنایت‌ها دانست.

حتی سوانح و حوادث هواپیمایی هم از سناریوسازی‌های جمهوری اسلامی در امان نبوده است. تنها در یکی از این موارد، مرگ ۶۶ مسافر پرواز تهران به یاسوج در بهمن‌ماه سال ۱۳۹۶، به گردن خلبان این پرواز افتاد که خود نیز در این حادثه جان داده بود. دو سال بعد و در شرایطی که کمتر کسی آن حادثه را به خاطر داشت، سازمان هواپیمایی کشور مقصر اصلی آن فاجعه شناخته شد. 

این بار اما، به‌جای سناریو‌سازی، تمام هم‌و‌غم دستگاه امنیتی جمهوری اسلامی بر جلوگیری از تشدید اعتراض مردم به فاجعه شلیک به هواپیمای اوکراینی متمرکز شده است. این مساله را می‌شود از فشاری متوجه شد که بر خانواده‌های کشته‌شدگان این پرواز می‌آورند تا عزیزان خود در سکوت خبری دفن کنند.

سروش، با نام واقعی مجتبی عباس‌نژاد، یکی از آن ۱۷۶ تن است که با آخرین توییتش، دقایقی پیش از پرواز مرگ، میان کاربران رسانه‌های اجتماعی نامش پر‌آوازه شد. او در این توییت نوشته بود: «من پیش‌بینی کرده بودم دم پرواز جنگ بشه. آقا خوبی (یا) بدی دیدید، حلال کنید.»

حالا یکی از نزدیکان مجتبی عباس‌نژاد، به ایران اینترنشنال می‌گوید با گذشت یک هفته از مرگ مجتبی، پدرش هنوز نتوانسته است جنازه او را تحویل بگیرد. او می‌گوید: «سپاه پاسداران به پدر او گفته تا زمانی که ما به شما اطلاع بدهیم، حق ندارید به هیچ‌کس در مورد مرگ سروش اطلاع‌رسانی کنید، وگرنه جسد او را تحویل نمی‌دهیم. سپاه پدر سروش را به‌شدت تهدید کرده که اگر در این مورد حرف بزند، نه تنها جسد سروش را تحویل نمی‌دهند، بلکه پسر دیگر او را هم خواهند کشت.»

این منبع مطلع در مورد دقایق پیش از پرواز مجتبی عباس‌نژاد هم که به انتشار توییت مشهور او منجر شد، می‌گوید: «شبی که سروش پرواز داشت، تقریبا تا ساعت شش صبح داشت با دوست صمیمی‌اش تلفنی صحبت می‌کرد. در این تماس، سروش به‌شدت نگران و کلافه بود. او به دوستش گفته اگر قرار است جنگ شود، چرا پرواز ما لغو نشده است؟ در همین اوضاع بود که آن توییت معروف را نوشت و از دوستان مجازی‌اش درخواست حلالیت کرد.» 

به گفته این منبع مطلع، پدر مجتبی عباس‌نژاد، وقتی خبر مرگ او را شنید از اهواز، که محل زندگی اوست، به تهران رفت، اما وقتی به خانه برگشت با نگرانی به نزدیکان گفت جسد را تحویل نداده‌اند و از زمان خاکسپاری هم خبر ندارد.

مادر مجتبی عباس‌نژاد دو سال پیش، وقتی او در کانادا به سر می‌برد، بر اثر بیماری درگذشت. «یکی از حسرت‌های سروش، محروم شدن از دیدار آخر با مادرش قبل از فوت او بود. سروش حتی به‌خاطر دور بودن از ایران، به مراسم خاکسپاری مادرش هم نرسید. از خانواده او تنها برادرش که در تهران زندگی می‌کند و یک پدر سالخورده باقی مانده‌اند.»

مجتبی عباس‌نژاد دوره کارشناسی را در دانشگاه چمران اهواز و در رشته مهندسی برق و دوره کارشناسی ارشد را در همین رشته در دانشگاه تهران گذراند. او برای تحصیل در مقطع دکتری در رشته مهندسی الکترونیک، بورسیه دانشگاه تورنتو کانادا را دریافت کرد. «وضع موجود در ایران، اخیرا سروش را مثل دیگر جوانان کشور نگران کرده بود. او بارها در تماس با من گفته بود ایران دیگر جای ماندن نیست و اصرار می‌کرد تمام تلاشت را بکن تا به خارج از کشور بیایی.» 

دوست مجتبی عباس‌نژاد که با ما گفت‌و‌گو کرده است با نگرانی تاکید می‌کند حتی دوستان مشترک او و مجتبی هم چند روز است از دسترس خارج شده‌اند و تماس با آن‌ها امکان‌پذیر نیست. «من حتی از یک فرد نزدیک به خانواده سروش در مورد تاریخ مراسم خاکسپاری او پرسیدم. این فرد به من گفت هیچ‌کس در این مورد نمی‌داند. این فرد از پدر سروش هم نقل کرد که سپاه به او اعلام کرده ما خودمان اعلام می‌کنیم که مراسم خاکسپاری کی و کجا برگزار می‌شود. پدر سروش هم از وقتی به اهواز برگشته، فقط گفته من هم منتظرم سپاه تاریخ خاکسپاری سروش را به من اعلام کند.»

حالا، به گفته این منبع مطلع، نگرانی خانواده مجتبی خاکسپاری او به‌صورت شبانه و بدون اطلاع پدر و خویشاوندان است.

در روزهای گذشته، گزارش‌های زیادی از برگزاری مراسم خاکسپاری کشته‌شدگان سقوط هواپیمای اوکراینی در شرایط امنیتی شدید منتشر شده است. افشای نقش سپاه پاسداران در سرنگونی این هواپیما اعتراض‌های مردم و به‌ویژه دانشجویان را برانگیخته است.

ماموران امنیتی برای جلوگیری از اوج‌گیری این اعتراض‌ها حضور گسترده‌ای در مراسم خاکسپاری کشته‌شدگان داشته‌اند. با این حال، تصاویر منتشر‌شده در رسانه‌های اجتماعی نشان می‌دهد مردم در شماری از این آیین‌های سوگواری، علیه جمهوری اسلامی شعار دادند.

برای جلوگیری از تکرار این روند، فشارها بر خانواده و نزدیکان مجتبی عباس‌نژاد، یکی از کشته‌شدگان پرواز تهران به کی‌یف، به جایی رسیده است که به گفته منبع مطلعی که با ایران اینترنشنال گفت‌و‌گو کرده است، دوستان صمیمی مجتبی هم چند روزی است به تماس‌های تلفنی پاسخ نمی‌دهند و معلوم نیست در چه وضعیتی به سر می‌برند.