زهرا محمدی فعال مدنی و عضو هیات مدیره انجمن مستقل فرهنگی‌ـ‌اجتماعی «نوژین» و مدرس زبان و ادبیات کُردی است.

این انجمن دارای مجوز رسمی از وزارت کشور است و در سال‌های گذشته، کلاس‌های رایگان آموزش زبان کردی در شهرهای مختلف کردستان برگزار کرده است.

اکنون، با این توصیف، شاید تصور کنید زهرا محمدی سر یکی از کلاس‌های درس مشغول تدریس و آموزش به کودکانی است که مشتاق یادگیری بخشی از فرهنگ و زبان مادری خود هستند یا در دفتر این موسسه فرهنگی با دیگر همکارانش فعالیت‌های مدنی و داوطلبانه‌‌شان را پیش می‌برند.

ولی با توجه به سرکوب‌های ریشه‌دار و محدودیت‌های وضع‌شده بر تدریس و یادگیری زبان مادری در سال‌های گذشته، که به حساسیت‌های موجود، ازجمله در مناطق کردنشین، دامن زده و بیشتر رنگ‌و‌بوی سیاسی به موضوع آموزش زبان مادری داده است، امکان تصورات دیگری هم وجود دارد، تصوراتی که نه تنها «مشروع و خوشایند» نیستند، بلکه جامعه آزاد امروزی هم آن را به‌هیچ‌وجه برنمی‌تابد و چه‌بسا از راه و روش‌های مختلف برای رفع و مقابله با آن چاره‌اندیشی کند.

بازداشت‌های طولانی‌مدت، نامشخص بودن سرنوشت و محل نگهداری افراد بازداشتی، شکنجه‌های روحی و جسمی، آزار و اذیت خانواده زندانی‌ها به روش‌های گوناگون، تحت فشار قرار دادن افراد برای مصاحبه‌های اجباری علیه خود و در نهایت، صدور حکم‌های سنگین در دادگاه‌های چند دقیقه‌ای از تصوراتِ محتمل در مورد وضعیت افرادی مانند زهرا محمدی است.

«بازجویی‌های خواهرم یک ماه پیش تمام شد»

زهرا محمدی، معلم زبان و ادبیات کردی، ظهر روز پنجشنبه دوم خردادماه سال جاری، همراه دو تن دیگر از دوستانش در منزل پدرش سر سفره ناهار بودند که نیروهای امنیتی بدون ارائه حکم ورود به منزل، او را بازداشت کردند و پس از هشت روز، از بازداشتگاه انفرادی اداره اطلاعات سنندج به کانون اصلاح و تربیت سنندج (بازداشتگاه افراد زیر ۱۸ سال) منتقل شد. به گفته کانی محمدی، خواهر زهرا محمدی، او در هشت روزی که در بازداشتگاه انفرادی اداره اطلاعات بود «در اعتراض به وضعیت بلاتکلیفی‌اش، دست به اعتصاب غذا زده بود».

کانی محمدی در مورد آخرین وضعیت پرونده خواهرش گفت: «تقریبا یک ماه پیش بازجویی‌های زهرا تمام شد و پرونده‌اش را برای تعیین شعبه و نوبت دادگاهی، به دادگاه انقلاب سنندج ارجاع دادند. ولی پس از چند روز، بدون هیچ‌گونه اطلاع و توضیح روشنی، پرونده‌اش مجددا به دادسرا نزد بازپرس موسی شاه‌گلدی، که قبلا هم پرونده‌اش نزد او بود، فرستاده شد و زمانی که خانواده‌ام وضعیت را جویا شده‌ بودند، به آن‌ها گفته بودند پرونده به‌دلیل گزارش‌های جدیدی که رسیده، بایستی دوباره بررسی شود.»

گفته‌های خواهر زهرا محمدی در حالی است که در روزهای گذشته و پس از پایان بازجویی، دادسرا وثیقه ۷۰۰ میلیونی برای آزادی موقت زهرا محمدی تعیین کرده بود و خانواده محمدی این وثیقه را در اختیار دادسرا قرار داده بودند.

«تفهیم دو اتهام جدید، بر چه اساسی؟»

از دلایل ارجاع مجدد پرونده زهرا محمدی از دادگاه انقلاب به دادسرا، طرح دو اتهام جدید در پرونده‌اش بوده است.

کانی محمدی در این‌باره گفت: «در زمان برگشت پرونده زهرا به دادسرا، او را احضار کرده بودند و دوباره تفهیم اتهام شده بود و در کمال ناباوری، دو اتهام دیگر یعنی «اقدام علیه امنیت ملی» و «تبلیغ علیه نظام» را به پرونده‌اش اضافه کردند. در حالی که در فاصله بین برگشت پرونده از دادگاه به دادسرا، بر‌خلاف آنچه ادعا می‌کنند، نه تنها هیچ‌گونه تحقیق و بررسی در مورد پرونده خواهرم صورت نگرفت، بلکه سوال ما این‌جاست: چگونه و بر چه اساس، شواهد و یا مستنداتی این اتهام‌های جدید را مطرح کرده‌اند؟ و آیا نباید کسی در این زمینه پاسخگوی نگرانی‌های ما باشد؟»

در حالی که وکلای زهرا محمدی تا قبل از پایان بازجویی اجازه و حق دسترسی به پرونده او را نداشته‌اند، به گفته خواهرش، «پس از اتمام بازجویی‌ در ماه گذشته، پرونده به دست وکلا رسیده است و بارها در این مدت تاکید کرده‌اند که خواهرم زهرا بی‌گناه است و هیچ‌گونه سند و مدرکی دال بر اتهام‌های مطرح‌شده وجود ندارد و بایستی آزاد شود. خواهرم هم این اتهام‌ها را رد کرده و آن‌ها را بی‌اساس دانسته است، ولی او در تمام این مدت، برای قبول اتهام‌های مطرح‌شده از جمله همکاری با یکی از احزاب کرد، تحت فشار قرار گرفته است.»

حضور در دادگاه بدون اطلاع وکلا و خانواده

در روز سه‌شنبه ۲۶ شهریورماه، در حالی‌که هیچ‌کدام از وکلا و خانواده زهرا محمدی از برگزاری نخستین جلسه دادگاه اطلاع نداشتند، با حضور اتفاقی امید رشیدی، یکی از وکلای پرونده، جلسه دادگاه متوقف و رشیدی مانع تشکیل دادگاه شد.

این در حالی است که خانواده زهرا محمدی از تاریخ ۱۵ مرداد تا ۲۵ شهریور‌ماه سال جاری هیچ‌گونه تماس تلفنی یا ملاقات حضوری با فرزندشان نداشتند.

با وجود این‌که تاکنون هدف از برگزاری چنین جلسه دادگاهی مشخص نشده است، به باور کانی محمدی، محاکمه خواهرش به‌صورت پنهانی و بدون اطلاع وکلا و خانواده «تنها نشان‌دهنده بی‌گناهی و برای محکوم کردن زهرا بوده است».

آخرین وضعیت سلامتی زهرا محمدی

زهرا محمدی قبل از بازداشت، مشکل فقر آهن و کم‌خونی و بیماری تنبلی روده داشت که این اواخر وضعیت بیماری‌اش تا حدودی وخیم‌تر شده بود. کانی محمدی، خواهر زهرا محمدی، در مورد آخرین وضعیت سلامتی خواهرش به ایران اینترنشنال گفت: «زهرا قبل از بازداشت، علاوه بر مصرف منظم دارو، یک دوره درمانی ویژه‌ را که همراه با رژیم غذایی بود شروع کرده بود. ولی پس از دستگیری، دوره درمانی خواهرم به‌طور کلی قطع شد. در حال حاضر، حتی به داروهایش هم دسترسی ندارد و در شش ماه گذشته، به‌خاطر فشار و استرس زیاد‌ ناشی از بلاتکلیفی و شرایطی که در آن قرار گرفته است، دچار بیماری و درد شدید معده شده است و حال کنونی‌اش چندان مساعد نیست، به‌طوری که بیشتر اوقات قادر به غذا خوردن نیست.»

زهرا محمدی پیش‌تر نیز به‌خاطر درد معده و وخیم شدن بیماری‌اش به درمانگاه زندان منتقل شده بود و پس از تجویز دارو، به بازداشتگاه موقت بازگردانده شده بود.

کانی محمدی در این‌باره به ایران اینترنشنال گفت: «در تمام این مدت، بارها خانواده‌ام از طریق وکلا و مسٸولان زندان درخواست کرده‌اند که زهرا را برای ادامه معالجه به بیمارستان منتقل کنند، تا تحت مراقبت و معاینه پزشک متخصص قرار بگیرد، ولی متاسفانه خانواده‌ام تا این لحظه هیچ پاسخ روشنی دریافت نکرده‌اند.»

انجمن «نوژین» و فعالیت‌های زهرا محمدی

در سال‌های گذشته، انجمن «نوژین» با کسب مجوز رسمی از نهادهای دولتی، فعالیت‌های فرهنگی‌ـ‌اجتماعی‌اش از جمله تدریس زبان و ادبیات کردی را زیر نظر مستقیم ستاد خبری و اداره اطلاعات شروع کرده است. به گفته کانی محمدی، «زهرا به‌عنوان عضو هیات مدیره انجمن در این موارد بسیار حساس و از تمامی مربیانی که برای تدریس استخدام می‌شدند تعهد می‌گرفت که به هیچ عنوان با هیچ‌یک از احزاب کرد ارتباط یا همکاری نداشته باشند.»

خواهر زهرا محمدی در ادامه گفت: «حتی بازجوهای زهرا هم به‌خوبی می‌دانند که او کاملا بی‌گناه است و هیچ جرمی مرتکب نشده و تمام فعالیت‌های زهرا و موسسه نوژین در چارچوب قوانین جمهوری اسلامی ایران بوده است و ما خواهان آزادی بدون ‌قید و شرط زهرا هستیم.»

زهرا محمدی پیش‌تر در قالب فعالیت‌های موسسه نوژین، در کمک‌رسانی به مناطق آسیب‌دیده از زلزله و سیل در استان‌های کرمانشاه، لرستان و خوزستان مشارکت داشت و کمک‌های مردمی جمع‌آوری‌شده را به این مناطق می‌رساند.

دستگیری فعالان فرهنگی‌ـ‌اجتماعی در حوزه آموزش زبان و ادبیات کردی در حالی ادامه دارد که پس از روی کار آمدن حسن روحانی، مجوز تدریس دو واحد درسی این زبان در دانشگاه سنندج صادر و تا حدودی از محدودیت‌‌های انتشار کتاب‌های درسی به زبان کردی در برخی از شهرهای کردستان نیز کاسته شد.