ماموریت ناممکن تیلرسون درعراق
دولت آمریکا درهفته جاری تلاشهایش را برای به حاشیه راندن ایران در منطقه افزایش داد. رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا، درسفر به منطقه خاورمیانه برای تحقق این هدف خواستار انجام برخی اقدامات از سوی دولت عراق شده است. تقاضاهای تیلرسون شامل برگشت نیروهای شبه نظامی حشد الشعبی به خانه هایشان، خروج نیروهای مستشاری ایران ازعراق وهمچنین همانطور که ژنرال مک مستر، مشاور امنیت ملی آمریکا، چند روز پیش مطرح کرد، عدم اتحاد با ایران است .
گاردینر هریس، خبرنگار نیویورک تایمز در بغداد میگوید، به علت فشاری که دولت ترامپ برای منزوی ساختن ایران، متحد مهم عراق به عمل میآورد، از تیلرسون استقبال چندان گرمی در بغداد به عمل نیامد. ساعاتی پیش از ورود تیلرسون به بغداد، دفتر حیدر العبادی، نخست وزیر عراق، با انتشار بیانیه ای، درخواست وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر انحلال نیروهای بسیج مردمی (حشد الشعبی) یا خروج آنها از کشور را مردود اعلام کرد. با اینکه حشد الشعبی از سوی ایران آموزش دیده و تسلیح میشود، اما اعضای آن شهروندان عراق هستند.
حیدر العبادی در بیانیهی خود یادآور شده است از شنیدن سخنانی که به وزیر خارجه آمریکا درباره نیروهای بسیچ مردمی نسبت داده می شود، شگفت زده شده است. نخست وزیر عراق در بیانهی خود تصریح کرده است که شبه نظامیان، شهروندان این کشور هستند که برای دفاع از میهن خود به شدت جانفشانی کردهاند. هیچ طرفی حق ندارد در امورعراق دخالت و برای عراقیها تعیین تکلیف کند.
اما پاسخ منفی العبادی، نخست وزیر عراق، به تیلرسون برچه ملاحظاتی استوار است؟ ملاحظاتی که ممکن است دولت ترامپ چندان مایل به دیدن آنها نیست وهمین تحقق اهداف سفر تیلرسون را با موانع جدی مواجه کرده است:
-
اول- ملاحظات امنیتی دولت عراق
گاردینر هریس، خبرنگار نیورک تایمز در بغداد، معتقد است که دولت عراق در سال ٢٠١٤ در پی تصرف یک سوم خاک عراق از سوی شبه نظامیان داعش به علت فروپاشی ارتش این کشور که آمریکا برای آموزش و مسلح کردن آن میلیاردها دلار هزینه کرده بود، گروههای شبه نظامی شیعی را به خدمت گرفت و آنها را به جمع نیروهای مسلح خود اضافه کرد. بسیج این نیروها که با فتوای مرجعیت شیعه عراق بخصوص آیت الله سیستانی شکل گرفت. یکی از مهمترین نیروهای حامی دولت را شکل داده اند. دولت هنوز اطمینان کامل به انگیزهها وتوانایی جنگی نیروهای رسمی نظامی ندارد. لذا با توجه به خطرات پیش روی چالش کردستان و مناطق سنینشین مایل است این نیروها را همچنان در خدمت خود نگه دارد ودر این مورد پاسخ صریح و منفی به آمریکا داده است.
-
ب- تعلل آمریکا درکمک به عراق در مقابله با داعش
بن ودمن، خبرنگار سی ان ان در عراق، در گزارش خود در زمینه تقاضاهای تیلرسون خاطر نشان کرد که دیپلماتهای آمریکایی در بغداد معترفند که هنگام حمله داعش به عراق و تقاضای کمک بغداد از واشنگتن، ماهها طول کشید تا کمک تسلیحاتی برای عراق ارسال شود که البته ساختار بوروکراتیک آمریکا برای تصمیمگیری دراین زمینه موثر است. ولی ایران درعرض سه روز کمکهای نظامی خود را به عراق ارسال داشت ومانع پبیشروی برق آسای داعش شد.
-
ج-مرزهای طولانی ایران وعراق
ایران وعراق مرز طولانی وگستردهای باهم دارند. این مرزها موقعی میتواند با ثبات باشد که روابط دوستانه و نزدیکی میان دو کشور بر قرارباشد و دروجود ضعف دولت مرکزی گسترش تنش با ایران و حذف روابط دوستانه با این کشور، مرزهای این کشور بهراحتی میتواند دچار ناامنی شود و دولت آمریکا نیز در این زمینه هیچ کمکی نمی تواند به عراق کند.
-
د- نفوذ ایران در ساختار سیاسی عراق بعد از سقوط صدام
ایران از سقوط صدام بیشترین بهره را برد و بهموازات خروج آمریکاییها در عراق توانست در درون ساختار سیاسی، نظامی ومذهبی این کشور به تدریج نفوذ قابل توجهی بهدست بیاورد. حمله داعش به این کشور نیز دامنه این نفوذ را افزایش داد. قطع کردن این نفوذ از دولتی مقتدر و با ثبات برمیآید که دولت العبادی با مشکلاتی که اکنون با آنها مواجه است دارای چنین توانایی نیست و نمی تواند چنین ریسکی را برای پذیرش توصیه دولت آمریکا برای قطع این نفوذ بپذیرد.
- ه- اجتناب از قرار دادن عراق به عنوان میدان جنگ کشورها
هرچند که آمریکا میخواهدعراق را بین انتخاب عربستان و ایران تحت فشار قرار دهد، اما العبادی در پاسخ تیلرسون گفت ما نمیخواهیم کشورمان به محل منازعات قدرتهای خارجی تبدیل شود و به کنایه گفت که نمیخواهد عراق به سرنوشت نوشت لیبی یا سوریه با میلیونها پناهنده و دولتی ازهم گسیخته دچارشود. العبادی، نخست وزیر عراق، ترجیح میدهد که با دو دولت همسایه کار کند و حتی بنظر میرسد پیشبرد میانجیگری میان دوکشور را بهترین روش برای تامین مصالح عراق میداند وهرچند که در این زمینه دولت عراق تلاشهایی هم انجام داده است ولی تاکنون موفق به اخذ نتیجه موفقی نشده است.
در مجموع هرچند آمریکا میخواهد نفوذ ایران در عراق را حتی المقدور با هزینه مالی عربستان در عراق کم کند، اما موفقیت این سیاست با ابهاماتی مواجه است و همانطور که بن ودمن، خبرنگار سی ان ان در عراق خاطر نشان ساخت، تحقق اهدافی که تیلرسون در عراق در جستجویش میباشد، تحقق «ماموریتی غیر ممکن» است .
ممکن است ضعفهای عملی دولت ترامپ و سیاستهای ملونش دررهبری سیاسی جهان که اکنون با چالشهای جدی مواجه شده، ایران و عربستان را به ضرورت حل مسائلشان به طور مستقیم برساند موضوعی که دو کشور کم و بیش ضرورت آن را درک میکنند. چنین نقطه عطفی برای ترامپ و نتانیاهو که همه سرمایه گذاریهای خود را برروی این شکاف گذاشتهاند، ناکامی بزرگی بهشمار خواهد رفت.