«آمدیم، نبودید»، دهنکجی جدید کِن لوچ به سرمایهداری
کِن لوچ، کارگردان بریتانیایی، در جشنواره فیلم کَن امسال با فیلم «آمدیم، نبودید» در بخش اصلی مسابقه شرکت کرد. در سالهای گذشته، این کارگردان دو بار نخل طلای کن را، که مهمترین جایزه این جشنواره به شمار میرود، برای دو فیلم «بادی که کشتزار جو را تکان میدهد» (۲۰۰۶) و «من دنیل بلیک هستم» (۲۰۱۶) از آن خود کرده است.
اما امسال، فیلم «آمدیم، نبودید» (Sorry We Missed You)، با موضوعی مشابه فیلم قبلیاش، اکران شد، فیلمی انتقادی بر نظام اقتصادی سرمایهداری امروز بریتانیا و مشکلات روزمرهای که طبقه آسیبپذیر جامعه باید با آن دستوپنجه نرم کند.
این فیلم داستان زندگی خانوادهای از طبقه کارگر را به تصویر میکشد. پدر خانواده، ریکی، در نیوکاسل بریتانیا با یک شرکت حملونقل قرارداد صفرساعته میبندد. قرارداد صفرساعته در بریتانیا، شکلی از قرارداد است که کارمند زمانی که در محل کار به او نیاز داشته باشند، باید حاضر شود و بر مبنای تعداد ساعت کاری حقوق میگیرد. در این نوع قرارداد، کارگر هیچ حقوقی برای مرخصی یا مریضی دریافت نمیکند. قراردادهای صفرساعته به یکی از معضلات اصلی طبقه کارگر بریتانیا تبدیل شده است، چرا که با این شکل قرارداد بهراحتی میشود فشار اتحادیههای کارگری را از لحاظ قانونی تا حدی دور زد.
همسر ریکی، اَبی، نیز پرستار ساعتی است که روز خود را به مراقبت از سالمندان میگذراند. هر دوی آنها بین ۱۰ تا ۱۴ ساعت در روز کار میکنند و دو فرزندشان، لایزای ۹ ساله و سباستینِ ۱۴ ساله، بیشتر روز را تنها سپری میکنند، که باعث به وجود آمدن مشکلاتی در این خانواده میشود.
«آمدیم، نبودید» تصویر سیاهی از فناوری را نیز به تصویر میکشد، فناوری بهمثابه ابزاری برای بهرهکشی طبقه سرمایهدار از کارگر. ریکی در شرکتی کار میکند که بستههای مختلف باید سر ساعت معینی به دست مشتری برسد. این شرکت برای دنبال کردن مسیر راننده و بسته مشتری، دستگاهی شبیه به اسکنر به رانندهها میدهد که چند وظیفه کلیدی دارد؛ مسیر راننده را مشخص میکند، در صورت تاخیر به راننده هشدار میدهد، بستههای تحویلی را اسکن میکند و مهمتر از همه به شعبه شرکت حملونقل امتیاز میدهد. تمام روز کاری راننده در رابطهای ماشینی و در تعامل با دستگاه سپری میشود، دستگاهی که با پیشفرضهای بوروکراتیک سفت و سخت طراحی شده است و جنبههای گوناگون زندگی انسان را در نظر نمیگیرد.
«آمدیم، نبودید» نظر منتقدان را آنطور که باید جلب نکرده است و در مقایسه با فیلمهای قبلی لوچ در جشنواره کن، فیلم ضعیفتری به حساب میآید. ولی با توجه به نشست خبری کن لوچ، به نظر میرسد این فیلمساز بیشتر از خود فیلم، به درونمایه آن که به قول او، هر روز در حال رخ دادن است اهمیت میدهد. او سینما را محلی برای کنشگری اجتماعی میداند، برای آگاهیرسانی و برای نقد. کِن لوچ از آن فیلمسازهایی است که مرز بین کنشگری اجتماعی، سیاسی و فیلمسازی را کمرنگ میبیند، که این جدلی قدیمی بین برخی منتقدان در رابطه با این شکل فیلمسازی است.