طبق آمار سازمان گمرک ایران، در فروردین ماه سال جاری ۹۸۰ تن لوازم آرایشی و بهداشتی به ارزش بیش از ۱۱ میلیون دلار وارد ایران شده است که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته حدود ۶۶درصد کاهش وزنی را نشان می‌دهد.

گمرگ ایران، یکشنبه ۶ خرداد با اشاره به این آمار اعلام کرد که میزان واردات رسمی لوازم آرایشی و بهداشتی به ایران در فروردین سال گذشته بیش از ۳۰۰۰ تن و به ارزش ۱۲ میلیون و ۸۰۰ هزار دلار بوده است.

این کاهش در حالی گزارش شده که به گفته رضا موسی‌زاده، معاون مدیرکل مبارزه با قاچاق، حجم عظیمی از لوازم آرایشی و بهداشتی از راه قاچاق وارد ایران می‌شود.

موسی‌زاده پیشتر گفته بود که تنها در سال  ۱۳۹۵ حدود ۱.۵ میلیارد دلار لوازم آرایش به صورت قاچاق وارد ایران شده است.

بنا به آمار و ارقام موجود، گردش مالی لوازم آرایش در ایران سالانه حدود ‌۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار است، و بر این اساس ایران  پس از عربستان سعودی بزرگترین مصرف‌کننده لوازم آرایش در خاورمیانه به شمار می‌رود.

برخی از ناظران بر این باورند که تلاش‌های حکومت طی ۴۰ سال گذشته برای وادار کردن زنان به حفظ حجاب و رعایت پوشش اسلامی و همچنین ممانعت از انجام برخی فعالیت‌های اجتماعی از سوی این بخش از جامعه، باعث شده است زنان ایرانی به سوی استفاده از لوازم آرایشی سوق یابند و از آن برای ابراز هویت خود بهره گیرند.  

واژه «به خودت برس» در ایران مساوی با «آرایشگاه برو»

آزاده راحتی کارشناس ارشد روانشناسی عمومی در گفت‌وگو با ایران اینترنشنال درباره علل استفاده بیش از اندازه زنان و گاها مردان از لوازم آرایشی و بهداشتی در ایران می گوید: «قطعا مصرف مقداری از لوازم آرایشی و بهداشتی بهینه و حتی گاها ضروری است، مانند استفاده از کرم‌های ضدآفتاب و یا لوسیون‌های رطوبت رسان پوست. ولی گاها و در بعضی موارد استفاده بیش از حد از مواد آرایشی تبدیل به جزء لاینفک زندگی و از امور ضروری در زندگی روزمره شده است، به گونه‌ای که ممکن است شخص بدون آرایش و با ظاهر عادی حاضر به حضور در جمع نباشد و یا اضطراب فراوانی را بابت این موضوع تجربه کند و مواردی مانند این، عملکرد طبیعی و لازم فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد». جزئیات بیشتری از این مصاحبه:  

ایران اینترنشنال: اگر بخواهیم استفاده از لوازم آرایش را به عنوان یک رفتار تعریف کنیم چه اتفاقی رخ می‌دهد که تعداد دفعات بروز این رفتار شدت پیدا می‌کند و زندگی ما را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد؟

راحتی: در جواب چرایی آن می‌توان چند مورد را مدنظر قرار داد: نخست می‌خواهم از دوران نوجوانی این مسئله را مورد ارزیابی قرار دهم. در ایران پیش از این عرف بود که دختران پس از گرفتن دیپلم یا ورود به دانشگاه اجازه استفاده از لوازم آرایش را داشتند اما این سن در حال حاضر به دوران نوجوانی بالای ۱۳ سال رسیده است.  

از سنین نوجوانی به بعد، داشتن جاذبه جسمانی برای جنس مخالف برای افراد حائز اهمیت است. ممکن است این افراد تصور ذهنی منفی‌ای نسبت به ظاهر فیزیکی‌شان داشته باشند. یعنی چهره و بدن‌شان را آنگونه که هست دوست نداشته باشند و تصویر ذهنی‌ای که از جاذبه جسمانی‌شان دارند منفی باشد. بنابراین از طرق مختلف سعی در پوشاندن و یا تغییر دادن ظاهر فیزیکی‌شان می‌کنند تا این احساس را در خود کم‌رنگ‌تر کنند.

نکته دیگر اینکه ممکن است این افراد از توجه و علاقه دیگران به خود واقعی‌شان اطمینان نداشته باشند و با گریم کردن و آرایش کردن غلیظ و نشان دادن یک خود متفاوت، سعی در فراهم کردن زمینه‌ای برای دریافت این توجه و علاقه برای خود کنند.

ایران اینترنشنال: در توضیحات‌تان به جذب جنس مخالف اشاره کردید؛ چقدر توجه و جذب نگاه جنس مخالف در مصرف لوازم آرایش نقش دارد؟

راحتی: در دوران نوجوانی و جوانی این مسئله بسیار مهم است. در این دوران،  بستر مناسب‌تری برای محک زدن، ارزیابی کردن و گرفتن توجه مثبت از دیگران و به خصوص جنس مخالف برای برخی افراد فراهم نیست، بنابراین آنها با اغراق کردن در زیبایی چهره سعی در فراهم کردن این بستر برای خود دارند.

ایران اینترنشنال: جامعه و فرهنگ حاکم در ایران تا چه اندازه در استفاده از لوازم آرایش نقش دارد؟

راحتی: در جامعه کنونی ما آرایش کردن به جای توجه و اهمیت قائل شدن به مسائل بهداشت و سلامت جسمانی و روانی فردی مانند تغذیه مناسب، ورزش کردن، مطالعه کردن و...علامتی برای رسیدگی و اهمیت دادن به خود تلقی می‌شود، به گونه‌ای که اگر شما به یک زن ایرانی بگویید کمی به خودت برس اولین چیزی که به ذهنش خطور می‌کند این است که باید یک وقت برای آرایشگاه بگیرد. متاسفانه بسیاری از زنان ایرانی هنوز با این درک که وقتی می‌گویید کمی به خودت برس یعنی به روحت و شادابی‌ات توجه کن فاصله دارند و هنوز این واژه در ایران معنای خود را به دست نیاورده است.