آیندگان برای آب خواهند جنگید نه برای نفت
حشمت الله فلاحتپیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، بحران آب را امنیتی میداند و میگوید: «بحث آب از مدتها پیش برای دنیا مسئله بوده به طوری که شعار راهبردی ۵۰ سال پیش منطقه خاورمیانه این بود که جنگ آینده جنگ نفت نیست بلکه جنگ بر سر آب است اما در ایران خیلی دیر و زمانی که خشکسالی اتفاق افتاد به این مساله پی بردند».
پرداختن به مشکل کمآبی داستان جدیدی نیست. اما تفاوتش با سالهای گذشته در این است که دیگر به بحران تبدیل شده است.سالهای سال است که این خطر، ایران و برخی کشورهای دیگر را تهدید میکند. روزنامه واشنگتنپست در تیرماه ۱۳۹۳ اعلام کرد: «ایران در بین ۲۴ کشوری قرار دارد که وضعیت آب در آنها خطرناک است». واشنگتنپست، بحران ایران را ناشی از برنامهریزی نادرست در دوران جمهوری اسلامی دانست. در خرداد سال ۱۳۹۳ خورشیدی، خبرگزاری جهانی طبیعت با انتشار خبری، بحران آب را برای ایران بزرگترین چالش در دوران معاصر خواند. در این گزارش آمده است که «بر اساس مستندات راهبردهای بینالمللی آینده (FDI)، ایران از سالها پیش در معرض بحران آب قرار داشته است، اما در سه دهه اخیر برای آن گامی برداشته نشدهاست. این گزارش حاکی از آن است که ایران از مرحله آمادگی برای خطر عبور کرده و هماکنون در خطر قرار دارد».
امروز پس از آنکه بارها و بارها گفته شده است که ایران با بحران جدی کمآبی روبروست، حشمتالله فلاحت پیشه از برگزاری جلسات در کمیته آب و ورود دولت به مبحث بحران آب خبرداده است. او به خبرگزاری ایلنا گفت: «دولت در مدت زمان دو سال بحران کم آبی را برطرف خواهد کرد». او با بیان این مطلب گفت: «۵۰۰ میلیون دلار از صندوق توسعه ملی برای رفع مشکل در روستاهای دارای تنش آبی تخصیص داده شده، همچنین لایحهای تحت عنوان ارائه ۱/۵ میلیارد دلار (۵ هزار میلیارد تومان) تسهیلات بدون سود به روستاها و شهرهای زیر ۱۰ هزار نفر برای اشتغال در دستور کار مجلس قرار گرفته است با توجه به اینکه بانکها هم باید ۵ هزار میلیارد تومان از منابع خودشان را به این امر اختصاص دهند که این امر بدون حل مساله آب امکانپذیر نیست».
فلاحتپیشه همچنین به رانتهای موجود اشاره و تصریح کرد: «بسیاری از رانتهایی که درگذشته شکل گرفته باعث بحران آب در کشور شده است که باید به این موضوع هم نگاه جدی داشت».
این نماینده مجلس با اشاره به قانون برنامه ششم مبنی بر گنجانده شدن بندی در ممانعت از تخصیص صنعتی در مناطق مرکزی و دارای تنش آبی جنوب کشور تصریح کرد: «درگذشته برخی سیاستمداران در کشور به جای اینکه ملی عمل کنند، منطقهای عمل کردند و کارخانهجات عظیمی را در مرکز و جنوب کشور ایجاد کردند و منابع آبی کشور را خشکاندند و علاوه بر اینکه بیاعتمادی و ناعدالتی را در کشور اشاعه دادند و منجر به تنشهای شدید آبی نیز شدند. مثلا احداث کارخانهجات عظیم فولاد و آهن در مرکز کشور باعث شده که عملا اکوسیستم بههم بخورد».
او با یادآوری قانون برنامه ششم مبنی بر ممنوعیت تخصیص صنعتی در مرکز کشور، گفت: «ما خیلی دیر به فکر این موضوع افتادیم که کشور به لحاظ منابع آبی در چه وضعیتی است در حالی که کشورهای همسایه حتی افغانستان نیز با بستن آب به روی ایران مشکلاتی در شرق و شمال شرق برای ما ایجاد میکند و یا احدات سد ایل سو را از سوی ترکیه شاهدیم که در صورت احداث بزرگترین بحران آبی را متوجه کشورهای منطقه از جمله ایران میکند».
اعتقاد این نماینده مجلس براین است که برای رفع مشکل تنش آب در کشور باید نگاه راهبردی و بدون تعارف در پیش گرفت؛ او در توضیح ادامه داد: «درحال حاضر ۹۴ درصد آب شیرین کشور به مصرف کشاورزی میرسد که عملا صرفه اقتصادی ندارد و بسیاری از روستاها دچار تشنگی هستند، در حالی که کمتر کشوری در دنیا آب شیرین را صرف کشاورزی میکند».
او در ادامه با اشاره به لزوم حل مساله آبهای مرزی از مسیر مذاکره، خاطرنشان کرد: «ما در درجه اول باید با مذاکره مسائل را پیش ببریم و درغیر این صورت باید اجماعی از کشورهای منطقه تشکیل شود و مانع تغییر اقلیم منطقه با سدسازیهایی که توسط کشورها صورت میگیرد، شویم».
-
بحران آب تهدیدآمیزتر از خطر اسرائیل
اسفند سال ۹۳ پس از آنکه واشنگتنپست بحران ایران وچند کشور دیگر را جدی دانست، عیسی کلانتری وزیر جهاد کشاورزی دهه ۱۳۷۰ بحران آب در ایران را تهدیدآمیزتر از خطر اسرائیل خواند. کلانتری گفته بود: «ایران به کشوری غیر قابل سکونت تبدیل خواهد شد. بحران آب در کشور فراتر از تهدید کشورهای آمریکا و اسرائیل است.» او همچنین در مصاحبهای به مصرف بیش از حد آبهای زیرزمینی و پایین رفتن سطح دشتهای کشور اشاره کرد. چاههای غیرمجاز که برآورد میشود شمار آنها در سراسر ایران به ۶۵۰ هزار حلقه میرسد یکی از مهمترین دلایل نابودی منابع آبهای زیرزمینی است.
حال با تاکید کارشناسان مبنی برجدی بودن خطر کمآبی درکشور، کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در پی ورود بحران آب در کشور به مقوله امنیتی «کمیته امنیت آب» را به ریاست محمدمهدی برومندی، نماینده مرودشت، تشکیل داده است.
محمدمهدی برومندی رئیس کمیته امنیت آب کمیسیون امنیت ملی مجلس، پیشتر درباره بحران آب گفته بود: «حدود ۸۵ درصد از خاک ایران جزء مناطق خشک، نیمه خشک و فراتر از خشک بوده و ۱۵ درصد از مناطق کشور دارای منابع آب است، بنابراین باید الگوی درستی برای مصرف آب و جلوگیری از خروج آب های مرزی تدوین شود».
در حال حاضر ۱۸استان در مناطق خشک، نیمه خشک و فراتر از خشک قرار دارند و با مشکلات کم آبی روبه روهستند. از دیگر مسائلی که کمیته امنیت آب واقع در مجلس شورای اسلامی دنبال میکند، وضعیت آبهای مرزی است، در شرایط کنونی ۱۵ میلیارد متر مکعب آب از مرزهای ایران خارج میشود که حجم بسیار قابل توجهی است.
با توجه به میزان منابع آب و سرانه مصرف، ایران از جمله کشورهایی است که در گروه کشورهای مواجه با کمبود فیزیکی آب قرار دارد. این گروه شامل کشورهایی است که در سال ۲۰۲۵ با کمبود فیزیکی آب روبهروهستند. این بدان معناست که حتی با بالاترین راندمان و بهرهوری ممکن در مصرف آب، برای تأمین نیازهایشان آب کافی در اختیار نخواهند داشت. حدود ۲۵ درصد مردم جهان از جمله ایران مشمول این گروه میباشند.
کشور ایران برای حفظ وضع موجود خود تا سال ۲۰۲۵ باید بتواند ۱۱۲ درصد به منابع آب قابل جمعآوری اضافه کند که این مقدار با توجه به امکانات و منابع آب موجود غیرممکن به نظر میرسد.