کودکان قربانیان خاموش؛ آیا قصاص به تنهایی پاسخگوی خشونت است؟
۲۹ خرداد ماه خبری در تلگرام مبنی بر گمشدن دختر بچه ۷ ساله بهنام «آتنا اصلانی» در شهرستان پارس آباد منتشر شد. عکس آتنا در شبکههای مجازی چرخید وهمه برای پیدا کردنش دست بهکار شدند. اما پس از ۲۰ روز، دادستان پارسآباد مغان از پیدا شدن جسد "آتنا" دختر خردسال گمشده پارسآبادی از پارکینگ منزل مردی که پلیس به او مظنون و بازداشت شده بود خبر داد.
بر اساس تحقیقات صورت گرفته، مشخص شد كه قاتل ٤٢ ساله متاهل و دارای فرزند و سابقهدار است.
عبدالله طباطبایی، دادستان پارس آباد مغان گفت: «قاتل هیچ گونه اختلالات روانی نداشته و دلیلی هم مبنی بر این رفتار از پزشکی قانونی تاکنون برای ما ارسال نشده به طوریکه قاتل تنها انگیزه خود را از این قتل انگیزه مالی عنوان کرده است».
مردم نسبت به شنیدن خبر قتل آتنا عکس العمل نشان دادند. واکنشها تا جایی ادامه داشت که دادستان پارس آباد به میان مردم آمد و آنها را به صبر و آرامش دعوت کرد تا پرونده رویه خود را طی کند. طباطبایی در میان مردم گفت: «اين اطمينان به خانواده مقتول و اهالی شهرستان پارسآباد داده میشود كه اين پرونده در سريعترين زمان رسيدگی خواهد شد.» پیکر بی جان آتنا اصلانی روز گذشته ۲۱ تیربا حضور اقشار مختلف مردم در پارسآباد به خاک سپرده شد.
قتل آتنا، تنها اتهام«اسماعیل جعفرزاده»، نیست. او پیش از این هم درخصوص یک فقره قتل بازداشت شده بود که بنا به نبود دلایل کافی متهم آزاد شد.
به گفته برخی منابع تایید نشده، در پرونده کیفری این فرد علاوه بر دو فقره قتلی که بهتازگی خود او اعتراف کردهاست، سرقت و کودک ربایی نیز وجود دارد.
با گذشت یکروزاز خاکسپاری،نتیجه تحقیقات پزشکی قانونی "آتنا اصلانی" دختر هفت ساله پارسآبادی نیز مشخص و در نهایت آثار آزار و اذیت جنسی او تائید شد.
دادستانی اعلام کرده که در کمترین زمان ممکن به این پرونده رسیدگی خواهد کرد. فراکسیون زنان مجلس نیز برای برطرف کردن موانع قانونی به دنبال راهکار است.
از زمان مفقود شدن آتنا اصلانی تاکنون شبکههای اجتماعی به صورت شبانهروزی درحال مخابره کردن اخبار مرتبط با این رخداد بودند و حال با مشخص شدن پرونده آتنا همگی منتظر تصمیم قانونند. برخی بر این معتقدند که براساس قانون مجازات اسلامی خانواده مقتول برای اجرای حکم قصاص، باید نصف دیه یک مرد کامل را بپردازند.
"نرگس شاکری"، وکیل پایه یک دادگستری درگفتوگو با "ایران اینترنشنال" در پاسخ به این سوال که آیا حکم قصاص برای قاتل آتنا اجرا میشود؟ میگوید: «درحال حاضرهیچ مانع حقوقی در این پرونده مشاهده نمیشود. اگر منظور از منع قانونی و حقوقی سن مقتول باشد پرواضح است قانونگذار درتعیین مجازات قتل صرفا جنسیت را ملاک عمل قرار داده و سن مقتول برای در نظر گرفتن مجازات نمیتوند ملاک عمل قرار گیرد».
شاکری با اشاره به نص ماده ۷۱۶ قانون مجازات اسلامی درخصوص تعیین دیه تصریح کرد: « براساس قانون مجازات اسلامی جزای قتل عمل قصاص است. در صورتی که قاتل مرد و مقتول زن باشد و از آنجا که دیه زن نصف دیه مرد است، درصورتیکه خانواده مقتول خواهان قصاص قاتل باشند، باید نصف دیه مرد را به خانوادهاش بپردازند.»
به گفته این وکیل پایه یک دادگستری، آنچه مسلم است قصاص، قاعدتا مجازات قاتلی است که مرتکب قتل عمدی میشود . ماده ۳۸۱ قانون مجازات اسلامی عنوان میدارد مجازات قتل عمد در صورت تقاضای ولی دم و وجود سایر شرایط موجود در قانون، قصاص و درغیر اینصورت مطابق مورد دیگر این قانون از حیث دیه و تعزیرعمل میگردد.
بنابراین درخصوص پرونده آتنا در صورت تقاضای اولیا دم مبنی برقصاص قطعا مجازات قصاص در حق قاتل اعمال و اجرا خواهد شد.
واکنش اهالی پارس آباد درهنگام پیدا شدن جسد آتنا بسیار شدید بود. آنها خواستار اشد مجازات و سنگسار شدند. اما براساس قانون، نیمی از دیه این قاتل برای اجرای قصاص باید پرداخت شود، قانون مجازات اسلامی دربرابر چنین وقایعی که باعث تشویش افکار عمومی شده است چه اقداماتی انجام میدهد؟
شاکری در پاسخ به این سوال میگوید: « براساس ماده ۳۱۲ قانون مجازات اسلامی هرگاه زن مسلمانی عمدا کشته شود حق قصاص ثابت است. اگر قاتل مرد مسلمان باشد ولی دم باید پیش از قصاص نصف دیه درحق قاتل را بپردازد، و اگر قاتل مرد غیرمسلمان باشد نیازی به پرداخت مبلغی بعنوان قصاص نیست ».
آیا این قانون شامل حال پرونده آتنا هم میشود؟ وکیل پاسخ میدهد: «درصورت درج جرم تجاوز در کیفر خواست بدون درنظرگرفتن جرم تجاوز به عنف باید گفت که پرونده حاضر نیز مستثنی از این امر نیست اگر اولیای دم تمایل به قصاص قاتل فرزند خود را داشته باشند، میبایست مطابق نص صریح قانون ابتدا نصف دیه را در حق قاتل پرداخت کنند. البته به نظر میرسد این پرونده با توجه به ابعاد انسانی و اجتماعی و ارتباط تنگاتنگ آن و نظم عمومی در صورت عجز اولیای دم از پرداخت فاضل دیه دادستان یا مدعی العموم دستور پرداخت دیه را بر اساس ضوابط موجود از صندوق بیت المال خواهد داد».
شاکری در ادامه توضیح داد: ما در پرونده آتنا با تعدد جرم روبرو هستیم، جرم تجاوز به عنف و قتل. در هر صورت اگر متهم برای ارتکاب به جرم قتل نیز قصاص نگردد با اثبات جرم تجاوز به عنف مجازات اعدام برای او تعیین خواهد شد. »
این حقوقدان درپاسخ به این سوال که چگونه میشود، قاتل آتنا با وجود داشتن سوءپیشینه توانسته جواز کسب دریافت کرده ومغازه داشته باشد گفت: « در بند ۵ ماده شش قانون نظام صنفی یکی از شرایط لازم جهت تحصیل پروانه کسب ارائه گواهی عدم سوءپیشینه است. ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی نیز در همین راستا گفته:«دادگاه میتواند فردی را که به حد، قصاص یا مجازات تعزیری از درجه شش تا درجه یک محکوم گردیده را با رعایت شرایط مقرر در این قانون متناسب با جرم ارتکابی و خصوصیات او به یک یا چند مجازات از مجازاتهای تکمیلی محکوم کند. از جمله، منع از اشتغال یا حرفه و کار معین مجازات که این ممنوعیت علی الاصول بیش از دو سال نیست.»
آیا این امکان وجود دارد که پروانه کسب پس از سپری شدن زمان لازم صادر شده باشد؟ شاکری پاسخ میدهد: « اگر جواز کسب پس از صدور احکام قطعی محکومیت صادر گردیده باشد این عمل تخلف و نقض مقررات قانونی بوده و عمل واحد صنفی متخلف قابل تعقیب و پیگیری است».
مطابق اظهارات ناصر عتباتی دادستان عمومی و انقلاب استان اردبیل، بر روی بدن "آتنا اصلانی" نشانههایی از آزار و اذیت جنسی وجود دارد. این موضوع چه مجازاتی را به این پرونده اضافه خواهد کرد؟
نرگس شاکری درخصوص مجازات متهم این پرونده میگوید: «در صورتیکه تجاوز به عنف محرز گردیده باشد این جرم مستقل بوده و مجازات مستقل دارد. مجازات جرم تجاوز به عنف اعدام است . درصورتی که ازاله بکارت نیز واقع گردیده باشد، مستحق مهرالمثل و ارش بکارت است. در مساله پرونده آتنا ما با تعدد جرم روبرو هستیم، تجاوز و قتل. در هر صورت این فرد حتی اگر برای قتل هم قصاص نشود به دلیل تجاوز به عنف ،حکم اعدام برای او صادر خواهد شد.»
رئیس فراکسیون زنان در مجلس شورای اسلامی امروز گفته است که میخواهد برای رفع برخی موانع قانونی و حقوقی میخواهد به پرونده آتنا اصلانی ورود کند. پروانه سلحشوری هیچ توضیح مشخصی درباره موانع موجود نداده است و نگفته قرار است چه کمکی حقوقی انجام دهد.
آتنا اصلانی دختر خردسال پارسآبادی ۲۳ روز پیش از پدر خود که مشغول کاسبی بود جدا شد و دیگر به خانه بازنگشت. جنازه او بعدا در یک بشکه آبیرنگ زیرخروارها خاک پیدا شد. قاتل انگیزه قتل را تنها ربودن طلاهای همراه آتنا عنوان کرد. اتفاقی که برای آتنا اصلانی در پارس آباد رخ داد اولین و آخرین قتل نخواهد بود.سال ۹۵ نیز در خیرآباد ورامین دخترک ششسالهٔ افغانتبار ورامینی از سوی پسر ۱۷ ساله همسایه ربوده و به قتل رسید و پیکرش با اسید سوزانده شد. آیا باید منتظر بود که بار دیگر زنگ قتل و تجاوز برای کدام کودک بیگناه به صدا درخواهد آمد؟
-
نقش شبکههای اجتماعی در انتشار خبر
گم شدن یا ربوده شدن کودکان موضوعی است که در هر کشوری میتواند اتفاق بیافتد. در چنین شرایطی شبکههای اجتماعی ابزاری سریع برای اطلاع رسانی محسوب میشوند. توییتر با توجه به قابلیت هشتگ و سرعت انتشار، یکی از اصلیترین شبکههای اجتماعی است که در کشورهای مختلف برای پیدا کردن کودکان یا نوجوانان گم شده یا حتی پیدا کردن مجرمان فراری از آن استفاده میکنند. به طور معمول پلیس، شهرداری و سازمانهای محلی نیز از توییتر برای اطلاع رسانی در این زمینه استفاده میکنند و این راهی است برای جلوگیری از بروز شایعات.
به دلیل فیلتر بودن برخی از شبکههای اجتماعی از جمله توییتر و فیسبوک در ایران، اپلیکیشن پیامرسان تلگرام در بین ایرانیان محبوبیت همگانی پیدا کرده است. از همین رو موضوع گم شدن آتنا هم در تلگرام با هدف کمک و تسهیل در روند پیدا شدن آتنا اصلانی در همان روز ۲۹ خرداد منتشر شد. این خبر در شهرستان پارس آباد دست به دست شد. خانواده و آشنایان آتنا نگرانیهای خود را در تلگرام منتشر کردند و به تدریج توجه عموم به این موضوع جلب شد و نگرانی درباره سرنوشت آتنا از خانواده وی فراتر رفت و به تدریج نه تنها همشهریان این دختر هفت ساله، بلکه هموطنانش نگران سرنوشت او بودند.
در کنار انتشار این خبر، نبود منبع موثق، موجب شدکه شایعات زیادی در این رابطه رقم بخورد. برخی پیامها مدعی این مسئله بودند که آتنا توسط داعش ربوده شده، و برخی دیگر خانوادهاش را مقصر دانسته و می گفتند که پدر آتنا به یک فروشنده اهل بانه بدهکار بوده و گم شدن این دختر به نوعی تسویه حساب شخصی است.
چند روز بعد شایعه دیگری از پیدا شدن این کودک هفت ساله در روستای ایران آباد از توابع بخش مرکز پارس آباد خبر داد. این خبر باعث تجمع اهالی شهر در مقابل خانه آتنا شد. خبری دروغ که منجر به پریشانی بیشتر خانواده و وابستگان آتنا شد.
اگرچه شبکههای مجازی موجب شدند تا توجه به این موضوع بیشتر شود و تعداد افراد بیشتری از این موضوع خبر دار شوند، اما همین شبکه های مجازی تا روشن شدن اصل ماجرا و پیدا شدن جسد این کودک، بارها و بارها باعث آزار این خانواده داغدیده شده بودند.