پناهجویانی که از این پس قصد فرار از افغانستان و رسیدن به اروپا را دارند، باید با قاچاقچیان مواد مخدر و قاچاقچیان انسان و از مسیرهای پرخطر عبور کنند. 

پناهجویان باید با طی هزاران کیلومتر از بیابان‌‌های خشک، کوه‌های بلند و پرشیب، رودخانه‌ها، ایست‌های بازرسی با ماموران مسلح، سیم خاردار و دیوارهای بتنی چند متری گذر کنند تا به مقصد برسند. اما برای افغان‌هایی که از طالبان می‌گریزند، عبور از این مسیر‌های سخت و خطرناک از طریق پاکستان، ایران و ترکیه برای رسیدن به کشورهای بالکان، راهی است برای رسیدن به آزادی.

پس از سقوط کابل به‌دست طالبان، در هفته‌های اخیر، بسیاری از مردم این کشور به اولین گزینه‌ای که فکر کرده‌اند، ترک کشور بوده است. 

برخی مهاجران کسانی‌اند که در دولت قبلی برای نیروهای آمریکایی و ناتو کار می‌کردند و معتقدند دیر یا زود به‌دست طالبان دستگیر خواهند شد. برخی دیگر نگران‌اند که طالبان همان تفسیر افراط‌‌گرایانه سابق از قوانین شرعی را در کشور اعمال کند و زنان خانه‌نشین شوند و اقلیت‌ها هدف قرار گیرند و اعدام‌ها در ملاءعام از سر گرفته شود. همچنین نگرانی‌های فزاینده‌ای وجود دارد که افغانستان به سوی بحرانی انسانی می‌رود و با کمبود غذا، خشکسالی و کمبود نقدینگی در بانک‌ها روبه‌رو خواهد شد.

با وجود این، پیام همه همسایگان افغانستان و بسیاری از کشورهای اروپایی، که مقصد نهایی بیشتر پناهجویان‌اند، این بوده که درهای ما به روی مهاجران افغان بسته است. پاکستان دیوار مرزی‌اش با افغانستان را تقریبا تکمیل کرده است، ترکیه دیواری ۱۵۰ کیلومتری در امتداد مرزش با ایران ساخته و یونان نیز به‌تازگی دیواری مرزی بنا کرده است. نوتیس میتاراچی، وزیر مهاجرت یونان، گفت: «اجازه نمی‌دهیم کشور ما دروازه ورود مهاجران غیرقانونی به اروپا شود.»

اما مردم افغانستان دست از تلاش برنداشته‌اند. از زمان خروج نیروهای آمریکایی در ماه مه، آژانس مهاجرت سازمان ملل متحد از افزایش ۴۰ درصدی ورود به پاکستان، که معمولا اولین نقطه در مسیر این سفر است، خبر داده است. سازمان‌هایی که مستقیم با این مساله سروکار دارند پیش‌بینی کرده‌اند در هفته‌های آینده، مهاجرت گسترده‌ای آغاز شود، زیرا مردم نا‌امید بیشتر و بیشتر با پرداخت مبالغ هنگفت به قاچاقچیان، تلاش می‌کنند خود را به اروپا برسانند. بسیاری از آن‌ها از شدت استیصال حتی بدون گذرنامه راهی سفر شده‌اند. 

مسیر زمینی غیرقانونی که بیشتر قاچاقچیان انسان از آن استفاده می‌کنند به «هلال طلایی» معروف است که مسیر مورد‌علاقه قاچاقچیان مواد مخدر نیز است. قاچاقچیان پناهجویان افغان را از طریق بیابان‌های استان نیمروز به منطقه مرزی بلوچستان در پاکستان می‌رسانند.

پناهجویان از این منطقه به سمت جنوب حرکت می‌کنند؛ سپس از شهرهایی مانند مَشکل در بلوچستان پاکستان و عبور از مناطق کوهستانی صعب‌العبور بین دو کشور، به ایران می‌روند. چندین نقطه ورود به ایران وجود دارد، اما همه پناهندگان را به ایرانشهر می‌برند و از آن‌جا سفر طاقت‌فرسای ۲۳۰۰ کیلومتری خود به سمت ترکیه را آغاز و در نهایت، به نزدیکی منطقه مرزی وان ترکیه می‌رسند.

با این‌که دولت پاکستان اعلام کرده بود با جدیت از ورود پناهجویان به این کشور جلوگیری می‌کند، برخی پناهجویان در هفته‌های اخیر موفق شده‌اند از گذرگاه مرزی اسپین بولدک-چمن عبور کنند. بنا بر گزارش‌ها، روزانه ۶۰۰۰ نفر از این گذرگاه عبور می‌کنند. این گذرگاه هنوز برای افرادی که برای درمان یا دیدار با خانواده سفر می‌کنند، باز است.

به گفته یک قاچاقچی، تلاش‌های اخیر پاکستان برای بستن مرزهایش با افغانستان به‌منظور جلوگیری از عبور غیرقانونی مردمی که اغلب این مسیر را پیاده طی می‌کنند، تاثیر چندانی در کاهش عزم مردم به مهاجرت نداشته است. او می‌گوید: «نمی‌شود در کوه‌ها و بیابان‌ها سیم خاردار کشید. ما در تمام گذرگاه‌ها افرادی داریم که پناهجویان را تحویل می‌گیرند و به مقصد بعدی می‌برند.»

به گفته فعالان حقوق بشر هزاره‌،  حدود ۱۰ هزار نفر از اقلیت شیعه هزاره افغانستان وارد پاکستان شده‌اند. اکثر آنها در حال حاضر در مساجد، تالارهای برگزاری مراسم ازدواج و خانه اقوام خود در شهر کویته زندگی می‌کنند و بسیاری در تلاش‌اند خود را به اروپا برسانند. تعدادی از مردم اقلیت هزاره اخیرا به‌دست طالبان شکنجه و کشته شده‌اند.

مسیر پرخطر‌تر دیگر برای پناهجویان افغان، سفر مستقیم به ایران از طریق ولایت‌های نیمروز و هرات است. اما این مسیر به‌شدت کنترل می‌شود و بسیار خطرناک‌تر است. در ماه مه، نیروهای مرزی ایران متهم شدند ۵۰ مهاجر افغان را غرق کرده‌اند. ایران اخیرا متهم شده است برای جلوگیری از ورود مهاجران افغان به ایران، با طالبان همکاری می‌کند. ده‌ها نفر در مرزهای ایران دستگیر و به افغانستان بازگردانده شده‌اند.

ترکیه نیز که همواره به‌منزله نقطه ورود به اروپا بوده است، برخورد خشونت‌آمیز با مهاجران افغان را که قصد ورود به این کشور را داشته‌اند، آغاز کرده است. ترکیه در حال حاضر میزبان ۴ میلیون پناهنده سوری است و فضای ضد‌پناهجویان در این کشور مشهود است. افغان‌هایی که به‌تازگی به دیوار مرزی بتنی سه متری این کشور رسیده‌اند با خشونت بازداشت و به عقب رانده می‌شوند.

علی حکمت، مسئول هماهنگی انجمن همبستگی پناهندگان افغان در ترکیه، می‌گوید: «در دو ماه گذشته، کارزار رسانه‌ای عظیمی علیه پناهجویان افغان در ترکیه به راه افتاده است که از دولت می‌خواهد جلوی ورود آن‌ها را بگیرد. بنابراین، اکنون دولت نیروهای زیادی را به مرز ایران اعزام کرده است، و حتی کسانی که وارد ترکیه شده‌اند دستگیر و به آن‌سوی مرز به ایران بازگردانده می‌شوند.»

او در ادامه می‌گوید: «حتی پناهجویان افغان در استانبول بازداشت و اخراج می‌شوند. عبور از مرز بسیار دشوار شده است.»

آن‌ دسته از مهاجران که پول بیشتری دارند اگر بتوانند خود را به ترکیه برسانند، می‌توانند با یک قایق بادبانی از طریق شهر‌های گردشگری غرب ازمیر خود را به سواحل شرقی جزیره سیسیل و پولیا برسانند، اما این کار برای هر مسافر حدود ۸ هزار یورو آب می‌خورد.

با توجه به اینکه یونان دیوار بلند مرزی‌اش را تکمیل و کنترل مرز‌هایش را تقویت کرده، تنها گزینه باقی‌مانده برای بیشتر پناهجویان افغان، مسیر بالکان است. این مسیر یکی از خطرناک‌ترین و طاقت‌فرسا‌ترین مسیرها به سمت اروپاست. مهاجران از طریق بلغارستان، سپس مقدونیه شمالی یا صربستان، بوسنی، کرواسی و اسلوونی، خود را به ایتالیا یا اتریش می‌رسانند. لورا لونگاروتی، رییس آژانس مهاجرت سازمان ملل متحد در بوسنی و هرزگوین و مسئول هماهنگی غرب بالکان، می‌گوید: «افغان‌ها در حال حاضر دومین ملیتی‌اند که از مسیر بالکان سفر می‌کنند. پس از آنچه در کابل اتفاق افتاده است، پیش‌بینی می‌کنیم تعداد آن‌ها در هفته‌ها و ماه‌های آینده افزایش یابد.»