آرایش سیاسی در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان نشان می‌دهد رقابت سختی بر سر رسیدن به کاخ ریاست‌جمهوری کشور در پیش است.

صف‌‌ها عمدتا دور سه نامزد مطرح بسته‌ شده‌اند: اشرف غنی و عبدالله عبدالله، ریيس‌جمهوری و رییس اجرایی کنونی، و حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی پیشین.

اشرف غنی با به حاشیه راندن بسیاری از رهبران با‌نفوذ سیاسی و قومی در ۵ سال گذشته، اتکا خود بر چهره‌هایی که بانک‌های رای قلمداد می‌شدند از دست داده‌ است. به‌جای آن،‌ او به کارنامه دوره اولش و بی‌شک به ساز‌و‌برگ حکومتی‌ای دل‌ بسته که منافع و اقتدار را در دست او متمرکز کرده‌ است.

اشرف غنی این بار فارغ از مصلحت‌گرایی گذشته در تقسیم قدرت، به دنبال «صلاحیت کامل» است؛ که بسیاری آن را تمرکزگرایی مطلق قدرت تفسیر می‌کنند.

او با جدی‌ترین منتقدش امرالله صالح، که ۲۸ روز پیش به وزارت داخله برگزیده شد،‌ سراغ رای مردم می‌رود. غلبه بر اشرف غنی در انتخابات، با وجود تمام خلاءها و ضعف‌هایش، کار آسانی نیست. او در این ۵ سال تسلطش بر افغانستان را مستحکم کرده است، از ارباب تا ولسوال و از والی تا وزیر دست‌چین شده‌اند.

معاون اشرف غنی، که از یاران احمد شاه مسعود بود، در سخنرانی مهمی اما نشان داد که نه وابسته به شورای نظار است، نه هم‌جمعیت. آقای صالح به نمایندگی از نسل پس از طالبان‌ و مجاهدین، درباره دولت‌سازی حرف زد. او از گذار از عدالت خیابانی، گسست درونی، نسل بی‌بندوباری، نگاه امتعه غنیمتی به اداره، تقسیم نامشروع و مصلحتی قدرت که سال‌ها در افغانستان رایج بوده است سخن گفت و به ایجاد روایت پیروزی امید بست.

شانس دیگر انتخابات ریاست‌جمهوری در شش ماه بعد عبدالله عبدالله،‌ ريیس اجرایی کشور، است.

آقای عبدالله هرچند این بار دانه‌درشت‌های هم‌حزبی‌اش از جمله عطا محمد نور، یونس قانونی، محمد اسماعیل خان و بسم‌الله محمدی،‌ از رهبران جمعیت اسلامی افغانستان، را از دست داده‌ است، اما بدنه اصلی حزب را با خود دارد. دو مشخصه دیگر هم از عبدالله یک کاندیدای مدعی می‌سازد، یکی پشتیبانی ژنرال عبدالرشید دوستم، رهبر بانفوذ جنبش ملی اسلامی افغانستان، و کریم خلیلی، رهبر حزب وحدت، و دیگری نفوذ آقای عبدالله در دولت. کمتر از نیمی از وزارتخانه‌ها، ولایات،‌ مدیران کمیسیون انتخابات همچنان به عبدالله وفادار هستند. او هرچند در دست‌کم سه دوره گذشته انتخابات بازنده بوده است،‌ اما این بار بردن انتخابات از او چندان آسان نخواهد بود.

آقای عبدالله با شعار تقسیم بیشتر قدرت و ایجاد نخست‌وزیری وارد کارزار شده است.

بنابراین رقابت عبدالله رقابت برای بقا است، بقا در دنیای پیچیده و بی‌رحم سیاست افغانستان.

از بخت‌های دیگر انتخابات، که خود در پیروزی اشرف غنی در دوره اول نقش کلیدی داشت و امروز به رقیب اصلی او تبدیل شده‌ است،‌ مشاور پیشین کاریزماتیک افغانستان حنیف اتمر است.

آقای اتمر که از «خطرات» ادامه حکومت اشرف غنی هشدار می‌دهد، هم تیم قدرتمندی تشکیل داده‌است. او نگران ایجاد شکاف بیشتر قومی در کشور است و توانسته عطا محمد نور و محمد محقق را که بانک‌های رای تاجیک‌ها و هزاره‌ها خوانده می‌شوند، با خود همراه کند.

از دیگر نامزدها، رحمت‌الله نبیل، ریيس پیشین امنیت ملی افغانستان است که با انتخاب یک ژنرال هزاره به عنوان معاون اول به آرای هزاره‌ها چشم دوخته و با گزینش مسعوده جلال به آرای زنان.

گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی از جذبه‌های انتخابات ریاست جمهوری افغانستان نامزدی است که تا همین اواخر از رهبران شورش مسلحانه علیه دولت افغانستان بود. آقای حکمتیار با دو سال و نیم پیش با دولت توافق صلح امضاء کرد و از جنگ دست کشید. او به شدت مخالفت سیاست‌های ایران در افغانستان است و تیمی اسلامگرای سنی برای رفتن به انتخابات تشکیل داده‌است.

بی‌تردید برای برخی سیاستمداران مانند زلمی‌ رسول و گلبدین حکمتیار، انتخابات شگرد سیاسی برای تثبیت وزن، ادغام در تیم برنده‌ و کسب امتیاز است، مانوری که در ۲۰۱۴ هم دیده شد.

به‌نظر نمی‌رسد با این تقسیم‌بندی چالش جدی برای به زیر کشیدن اشرف غنی از کاخ ریاست جمهوری پدید آمده باشد. ریزش آرا و رفتن به دور دوم، از این رو، خیلی محتمل خواهد بود.

اما سایه عوامل تعیین‌کننده دیگر سوال‌های جدی را متوجه انتخابات کرده‌است. چه کسی نامزد مورد حمایت آمریکا خواهد بود؟ منطقه به ویژه پاکستان و ایران از چه کاندیدای پشتیبانی خواهد کرد؟ و با چشم‌اندازی که برای آغاز گفت‌وگو با طالبان و تلاش به توافق احتمالی آمریکا با طالبان دیده می‌شود، آیا امکان تاخیر انتخابات وجود خواهد داشت؟