اجلاس جدید اوپک در حالی شروع شد که ایران، به‌عنوان یکی از اعضای موثر این سازمان، با تحریم‌های آمریکا علیه صنعت نفت ایران دست‌به‌گریبان است. عربستان سعودی، در جایگاه بزرگ‌ترین تولید‌کننده اوپک، بیشترین تولید روزانه نفت را به‌خود اختصاص داده است. روسیه، که عضو اوپک نیست، در تولید نفت به رکوردی دست یافته که از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بی‌سابقه بوده است. آمریکا هم تبدیل شده به صادرکننده نفت و بازار جهانی نفت با تولید مازاد روبه‌رو شده است.  

کاهش رشد اقتصادی کشورهای عمده مصرف‌کننده انرژی، یعنی چین و هند، در سه‌ماهه سوم سال جاری باعث کاهش تقاضا برای طلای سیاه شد. پیش‌تر پیش‌بینی می‌شد، با‌ توجه‌ به تحریم‌های آمریکا علیه صنعت نفت ایران، قیمت نفت افزایش پیدا کند، اما این انتظار نه‌تنها بر‌آورده نشد، بلکه قیمت نفت روزبه‌روز کاهش یافت. اعلام تصمیم قطر مبنی بر خروج از اوپک در آستانه اجلاس وین شوک بزرگی برای این سازمان بود. قطر علت تصمیم خود را تمرکز بر افزایش صادرات ال‌.ان‌.جی (گاز طبیعی مایع) اعلام کرد، اما نباید از نظر دور داشت که اختلاف عمیق میان این کشور و عربستان سعودی در اخذ چنین تصمیمی بی‌تاثیر نبوده است.

البته، خروج قطر از اوپک، با توجه به تولید اندک نفت این کشور، بر روند تصمیم‌گیری و اجرایی این سازمان تاثیر زیادی نخواهد داشت.

اجلاس اوپک در حالی برگزار شد که این سازمان بیش از هر زمانی دچار دو‌دستگی است. عراق و عربستان سعودی، با توجه به تحریم ایران، در صدر فروش نفت به مشتری‌های نفت ایران هستند، و روسیه، که عضو غیراوپک است، هم فرصت تحریم ایران را مغتنم شمرده، و درصدد کسب سهم بیشتری از بازار نفت است. معافیت هشت کشور عمده وارد‌کننده نفت ایران فرصتی فراهم کرد تا ایران برای مدت محدودی بخشی از سهم خود را در بازار نفت حفظ کند. هرچند، وضعیت صادرات نفت ایران پس از پایان مدت معافیت جای سوال دارد. آمریکا در نظر داشت صادرات نفت ایران را به صفر برساند، معافیت هشت کشور عمده وارد‌کننده نفت ایران از سوی آمریکا سبب شد تا صادرات ایران ادامه داشته باشد. طبق برنامه سند چشم‌انداز توسعه، ایران باید در سال ۱۴۰۴ با تولید روزانه ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه معادل ۷٪ تولید نفت جهانی را به‌خود اختصاص دهد.

یکی از اهداف دولت ترامپ از خروج از برجام و اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران فراهم کردن شرایط لازم برای صادرات بیشتر انرژی و کمک به تقویت صنعت انرژی آمریکاست. یافتن بازارهای جدید برای صادرات ال‌.ان‌.جی آمریکا و تلاش برای فروش ال‌ان‌جی به مشتری‌های نفت و گاز ایران نیز از اهداف دیگر تحریم‌های آمریکا علیه ایران است.

هر توافقی در پایان اجلاس اوپک حاصل شود، اختلاف شدید بین اعضای عمده اوپک بر سر افزایش سقف تولید نفت خوش‌بینی به اجرای توافقات را زیر سوال می‌برد.  

عراق، در جایگاه دومین عضو تولید‌کننده اوپک، برای سال  ۲۰۱۹ تولید روزانه پنج میلیون بشکه را نشانه رفته است. به‌گفته ثامر غضبان، وزیر نفت عراق، عراق قصد دارد در سال ۲۰۱۹ ظرفیت تولید نفت و صادرات آن را با تمرکز بر میادین نفتی جنوبی افزایش دهد، و در حال امضای قراردادی با شرکت‌های بین‌المللی است. تاکید عراق بر برنامه افزایش تولید در سال جدید میلادی به‌معنای بی‌توجهی این کشور به مصوبات اجلاس اخیر اوپک خواهد بود.  

رقابت ایران و عربستان سعودی در عرصه بازار نفت و اوپک، و همچنین تنش‌های سیاسی میان این دو کشور بر سر مسائل منطقه‌ای، از جمله بحران یمن، باعث شده تا ایران و عربستان سعودی برای تضعیف جایگاه طرف مقابل در عرصه بین‌المللی از هیچ اقدامی فروگذار نکنند.

عربستان سعودی، با استفاده از اهرم سرمایه‌گذاری خارجی در هند، درصدد کاهش نقش ایران در بازار انرژی هند است. در زمان تحریم‌های قبلی علیه ایران، عربستان سعودی با ارائه تخفیف به برخی از مشتری‌های اروپایی ایران توانست بخشی از سهم ایران از بازار را به‌خود اختصاص دهد.

روسیه نیز تمایلی به از دست دادن سهم فعلی‌اش از بازار ندارد. طی سال‌های اخیر، همکاری روسیه و عربستان سعودی در زمینه انرژی افزایش یافته است. در سال ۲۰۱۷،  پوتین در مراسم افتتاحیه اولین بارگیری ال‌.ان‌.جی گفت روسیه برای فروش گاز به عربستان سعودی آماده است. در جریان کنفرانس داووس صحرا، که امسال در عربستان سعودی برگزار شد، این کشور از آمادگی خود برای سرمایه‌گذاری پنج میلیارد دلاری در پروژه ال‌.ان‌.جی یامال روسیه خبر داد. همکاری این دو کشور در زمینه نفت و گاز شرایط را برای رقبای این دو کشور، از‌جمله ایران، در بازار انرژی سخت‌تر خواهد کرد. افزایش تولید نفت این دو کشور در ماه‌های اخیر از همکاری پنهانی این دو کشور در زمینه نفت حکایت دارد.

عدم پایبندی اعضای اوپک به مصوبات فعلی این سازمان، در کنار افزایش صادرات نفتی آمریکا که در سایه انقلاب گازی شِل ایجاد شده، زنگ خطر جدی برای آینده سازمان اوپک به صدا در‌آورده است.

مخالفت ایران با کاهش میزان تولید نفت، افزایش تولید نفت عربستان سعودی و روسیه و برنامه میان‌مدت عراق برای تولید روزانه پنج میلیون بشکه  شک و تردید را در مورد پایبندی اعضای اوپک به نتایج اجلاس وین تشدید می‌کند.

اگر این روند ادامه یابد، باید شاهد کاهش نقش اوپک در معادلات جهانی نفت بود. کاهش نقش اوپک در بازار نفت به‌نفع کشورهای مصرف‌کننده نفت، به‌ویژه آمریکاست.

فروپاشی احتمالی اوپک، در پی تداوم دو‌دستگی میان اعضا و کاهش نقش این سازمان در عرصه بازار جهانی نفت، به‌نفع کشورهای تولید‌کننده نفت نیست. اگر اوپک نتواند نقش خویش را ایفا کند، آیا زمینه برای تشکیل سازمانی مشابه فراهم خواهد شد؟ کشورهای مصرف‌کننده و آمریکا در مقابل تشکیل سازمانی مشابه اوپک چه واکنشی خواهند داشت؟ این‌ها سوالاتی هستند که در سال‌های آتی می‌توان جواب روشنی برایشان یافت.