سال آینده زینب سلیمانی ۲۹ ساله برای موسسه تحت نام پدرش، «بنیاد فرهنگی قاسم سلیمانی»،‌ مبلغی بیش از آن خواهد گرفت که برای توانمندسازی بیش از سه میلیون زن سرپرست خانوار در نظر گرفته شده است؛ این را لایحه بودجه ۱۴۰۰ نشان می‌دهد.

در نخستین دقایق ارائه لایحه بودجه ۱۴۰۰ به مجلس،‌ عده‌ای اشاره کردند که برای نخستین‌بار است هنگام ارائه این لایحه، روسای دو قوه به دلیل مشاجرات اخیرشان، هر دو، از صحن علنی غایب بودند.

اما شگفتی‌های مربوط به این لایحه بعد از تامل در آن روشن می‌شود: در شرایطی که حتی مقام‌های رسمی نیز تلویحا تایید کرده‌اند «بیش از نیمی» از جمعیت کشور به زیر خط فقر رفته، بودجه‌ای در این لایحه به نهادهای مذهبی اختصاص یافته برای رسانه‌ها عجیب‌تر از هر زمانی جلوه‌گر شده است.

به نوشته تجارت‌نیوز، «بودجه برخی از این نهادها چندین برابر سهم وزارتخانه‌ها یا سازمان‌های بزرگ کشور است».

افزایش فاصله دستگاه‌های اجرایی و مذهبی با علنی شدن بودجه «بنیاد فرهنگی قاسم سلیمانی» به اوج خود رسید؛ موسسه‌ای که زیر نظر دختر این فرمانده نظامی کشته‌شده سپاه قدس اداره می‌شود و هیچ جزییاتی از اساسنامه،‌ اهداف و تشکیلات آن عمومی نشده است.

دولت ایران در حالی قرار است ۸/۵ میلیارد به این بنیاد اختصاص دهد که براساس اطلاعیه قانون بودجه ۹۹، ۱۰ میلیارد تومان هم در سال جاری به آن اختصاص داده شد.

در ادامه سند بودجه هم نام‌های رنگارنگ دیگری فهرست نهادهای مذهبی را تکمیل می‌کند: حوزه‌های علمیه،‌ بسیج، ‌پژوهشگاه‌های اسلامی، ‌سازمان تبلیغات اسلامی، ‌ستاد احیای امر به معروف و ... که به نوشته تجارت‌نیوز «چند ده برابر نسبت به سهم امسال خود رشد کرده‌اند».

ناظران در حال بررسی اعتبار و بودجه‌ای هستند که دولت برای این نهادها در نظر گرفته تا آن را با نهادهای اجرایی مقایسه کنند، مقایسه‌ای که به زبانی ساده نشان می‌دهد جمهوری اسلامی تا چه میزان پرورش حامیان مذهبی و تبلیغ اسلامی را بر اوضاع معیشت،‌ عمران و خدمات رفاهی مردم ترجیح داده است.

این مساله در دوره‌ای رخ‌ می‌دهد که با شیوع بحران کرونا و تشدید فشار تحریم‌ها براساس آمار منتشرشده خط فقر یک خانوار چهار نفره به ۱۰ میلیون تومان رسیده، دست‌کم دو میلیون نفر بیکار شده‌اند و میزان مصرف گوشت، برنج و میوه در ۷۰ درصد خانوارهای بیکارشدگان به صورتی چشمگیر کاهش یافته است.

بررسی گذرای لایحه بودجه نشان می‌دهد دست‌کم ۴۳ دستگاه با رویکرد و کارکرد مذهبی قرار است بیش از ۷۲۵ هزار میلیارد تومان از درآمد کشور را به خود اختصاص دهند. 

در این فهرست بلند پس از بسیج،‌ نهادهایی که بیشترین بودجه را دریافت می‌کنند مرکز خدمات و همچنین شوراهای حوزه‌های علمیه هستند.

اما قرار دادن ارقام بودجه این نهادها در مقابل بودجه بخش‌هایی از جمله محیط زیست،‌ آموزش عمومی، اشتغال و عمران موضوع را جالب‌تر نشان می‌دهد. جدول‌های زیر مقایسه‌ برخی از این ارقام را آسان‌تر می‌کند.

اعدادی که سخن می‌گویند

براساس جزییات بخش «ردیف‌های متفرقه» سند بودجه‌ای که دولت حسن روحانی تنظیم کرده، توسعه فرهنگ کتاب‌خوانی توسط وزارت فرهنگ و ارشاد با ۱/۸ میلیارد تومان، کمتر از یک‌دهم میزان کمک بلاعوض به «صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی» را دریافت خواهد کرد؛ موسسه نشر آثار روح‌الله خمینی هم با ۳۵/۵ میلیارد تومان، یک‌ونیم برابر بودجه آماده‌سازی و اداره موزه‌ها و ابنیه تاریخی را به خود اختصاص می‌دهد.

مقایسه آن‌جا جالبتر می‌شود که بدانیم در سالی که تا این‌جا بنا بر اعلام رییس سازمان حفاظت محیط زیست، ۲۵ هزار هکتار جنگل و مرتع در کشور سوخته،‌ بودجه هزینه‌های اطفای حریق این مناطق ۵ میلیارد تومان کمتر از «ستاد راهیان نور» است که با ۳۰ میلیارد بودجه برای دانشجویان و دانش‌آموزان با مدیریت سپاه پاسداران تور بازدید از مناطق عملیاتی دوران جنگ برگزار می‌کند.

از سوی دیگر در حالی که سازمان جنگل‌ها می‌گوید سالانه ۱۲ هزار هکتار جنگل در کشور تخریب می‌شود،‌ بودجه مختص هزینه‌های توقف بهره‌برداری از جنگل‌های شمال کشور بسیار کمتر از بودجه ۶۵۱ میلیارد تومانی «شورای عالی حوزه‌های علمیه» خواهد بود. طرح نجات دریای ارومیه هم حدود یک‌دهم «جامعه‌المصطفی العالمیه» که ۴۶۵ میلیارد تومان دریافت می‌کند بودجه خواهد گرفت.

همین گفتمان مذهبی در بخش‌های عمرانی، اشتغال و حمل‌ونقل شهری هم دیده می‌شود.

در حالی کمک مربوط به خرید اتوبوس‌های ناوگان کلانشهرها تنها ۵۰۰ میلیارد تومان، یعنی حدود ۱۰۰ دستگاه اتوبوس، است مرکز خدمات حوزه‌های علمیه به تنهایی ۱۰۰۰ میلیارد تومان بودجه دریافت می‌کند.

برای درک عواقب این رویکرد بودجه‌ریزی باید یک آمار دیگر را ابتدا در نظر داشت؛ سیستم گرمایشی قدیمی و غیراستاندارد مدارس کشور بارها در سال‌های اخیر حادثه آفریده و بنا بر اعلام معاون وزارت آموزش و پرورش دست‌کم ۱۳۶ هزار کلاس درس سیستمی استاندارد ندارند.

با در نظر گرفتن این آمار باید اشاره کرد که در مقابل ردیف «تامین و استانداردسازی سامانه گرمایشی ۱۰۰ هزار کلاس درس» عدد صفر مشاهده شده و بودجه تجهیز و نوسازی مدارس کشور ۴۵ میلیارد تومان خواهد بود. در همین شرایط،  شورای سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه خواهران ۳۲۵ میلیارد تومان بودجه می‌گیرد.

در این نظام بودجه‌ریزی عمران مناطق کم‌تر توسعه‌یافته نیز قربانی بودجه‌های مذهبی می‌شود. 

قرار است برای زیرساخت‌های مراسم اربعین استان‌های خوزستان، کرمانشاه و ایلام ۳ میلیارد تومان بودجه داده شود، در حالی که در همین لایحه برای ردیف «توسعه و عمران شهر خرمشهر و آبادان» اعتباری تعریف نشده است.