با وجود گذشت هزار روز از بازداشت فعالان محیط زیست در ایران و درخواست‌های متعدد فعالان حقوق بشری و مجامع بین‌المللی برای آزادی این زندانیان سیاسی، ‌آنها همچنان در حبس به‌سر می‌برند.

ادامه حبس فعالان محیط زیست در حالی است که وضعیت سلامتی و شرایط نگهداری آنها تاکنون چندین بار موجب نگرانی نزدیکانشان و موضوع گزارش‌های رسانه‌ای و حقوق بشری شده است.

کتایون رجبی،‌ خواهر سام رجبی یکی از این زندانیان، در صفحه توییتر خود نوشته: «هزار روز پیش سام رجبی را از مادرش و خانواده‌اش و دوستانش و جوانیش و آزادیش و آسمان و ستاره و ماه و طبیعت گرفتند.» 

رجبی پیشتر یک بار در زندان به کرونا مبتلا شد.

هومن جوکار، امیرحسین خالقی،‌ طاهر قدیریان،‌ نیلوفر بیانی،‌ سپیده کاشانی،‌ مراد طاهباز و عبدالرضا کوهپایه دیگر فعالان محیط زیست زندانی هستند که در  بهمن و اسفندماه سال ۱۳۹۶ با اتهامات امنیتی بازداشت شدند. کوهپایه در فروردین امسال از زندان آزاد شد.

کاووس سیدامامی،‌ استاد دانشگاه و مدیرعامل موسسه «حیات وحش میراث پارسیان»، هم از جمله بازداشت‌شدگانی بود که به طرز مشکوکی در زندان درگذشت. قوه قضاییه علت فوت او را «خودکشی» اعلام کرد.

خانواده این زندانیان پیش از این با شدت گرفتن موج شیوع کرونا در زندان‌ها، در نامه‌ای به رییس قوه قضاییه از او خواستار اعطای مرخصی به بستگان زندانی خود شده بودند،‌ اما این اتفاق نیفتاد.

تناقض‌گویی مقام‌ها درباره اتهامات امنیتی

انتساب اتهامات امنیتی به این حامیان محیط زیست در حالی است که عیسی کلانتری،‌ رییس سازمان حفاظت محیط زیست ایران، اشاره کرده بود هیاتی که دولت برای بررسی پرونده آنها مامور کرد به این نتیجه رسید «هیچ سندی» برای اثبات اتهاماتشان وجود ندارد. 

این سخنان با واکنش سخنگوی وقت دستگاه قضایی مواجه شد. 

بعدتر نیز وقتی کلانتری دوباره درباره پیگیری وضعیت این زندانیان مورد سوال رسانه‌ها قرار گرفت،‌ گفت: «ما پیگیری کردیم، ولی به ما گفتند به شما ربطی ندارد و شمار در کار ما دخالت نکنید.»

کلانتری حتی گفته بود که «وزیر اطلاعات رسما اعلام کرده است که این افراد هیچ جرمی مرتکب نشده‌اند».

احکام این فعالان محیط زیست بعد از حدود دو سال حبس و ساعت‌ها بازجویی قطعی شد. 

طاهباز و بیانی به اتهام «همکاری با آمریکا» به ۱۰ سال حبس محکوم شدند. جوکار و قدیریان به هشت سال حبس و رجبی،‌ خالقی و کاشانی نیز به شش سال زندان محکوم شدند. برای کوهپایه هم حکم چهار سال حبس صادر شد.

از جمله دیگر اتهامات منتسب به این زندانیان «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت کشور» بوده است. 

سخنگوی قوه قضاییه در بهمن‌ماه سال گذشته گفته بود پرونده این فعالان محیط زیست برای دستگاه قضایی «پرونده اقدام علیه امنیت ملی» به شمار می‌رود.

فروردین‌ماه سال ۱۳۹۸ وب‌سایت «کلمه» گزارش کرده بود علت برخورد با این فعالان محیط زیستی مقاومت آنها در برابر طرح‌های سپاه پاسداران برای «استقرار سامانه‌های موشکی در محدوده‌های جغرافیایی حفاظت‌شده» بوده است.

فشار و آزار جنسی در زندان

فشار و محدودیت امنیتی برای این زندانیان در طول بازداشت و بازجویی از جمله موضوعات گزارش‌شده درباره آنها بوده است.

نیلوفر بیانی در بهمن‌ماه سال گذشته در نامه‌ای «شکنجه و آزار جنسی» خود در طول بیش از هزار و ۲۰۰ ساعت دوران بازداشتش را رسانه‌ای کرد.  

بعد از این نامه، وکیل سپیده کاشانی هم از رخ دادن اتفاقات مشابه برای موکلش در زندان خبر داد.

دست‌کم پنج نفر از این زندانیان پیشتر در اعتراض به شرایط بازداشت خود و برای آزادی دست به اعتصاب غذا نیز زده‌اند.

تاکنون کمیسر عالی حقوق بشر و مدیر برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد،‌ اعضای پارلمان اروپا، سازمان دیده‌بان حقوق بشر، سازمان عفو بین‌الملل و فعالان حقوق بشری و سیاسی و مدنی از جمله ۱۰۰ ‌استاد دانشگاه در بیانیه و اظهارات جداگانه خواستار آزادی این فعالان محیط زیست شده‌اند.