رییس‌جمهوری ایران، حسن روحانی، در آخرین روز سفرش به عراق به دیدن آیت‌الله سیستانی رفت. این نخستین باری است که سیستانی رییس‌جمهوری ایران را می‌پذیرد.

آیت‌الله سیستانی با اصلاح‌طلب‌های ایرانی روابط نسبتا خوبی دارد. او پیش از این، هاشمی رفسنجانی را به حضور پذیرفته بود. وزیر کنونی امور خارجه، محمد‌جواد ظریف، نیز چند بار به دیدن آیت‌الله سیستانی رفته است. این در حالی است که رییس‌جمهوری سابق، محمود احمدی‌نژاد، در هر دو سفر خود به عراق موفق به دیدار با آیت‌‌الله سیستانی نشد. ريیس سابق مجمع تشخیص مصلحت نظام، آیت‌الله هاشمی شاهرودی، نیز که سال گذشته در مقام نماینده رسمی رهبر ایران به عراق سفر کرد، علی‌رغم اقامت پنج‌روزه‌اش در نجف، موفق به کسب اجازه دیدار با سیستانی نشد.

سیستانی از نفوذ معنوی گسترده‌ای در عراق و ایران و دیگر مناطق شیعی‌نشین جهان برخوردار است. او از این نفوذ معنوی برای رساندن پیام‌هایش به دیگران به‌خوبی استفاده می‌کند.

دیدار او با روحانی و ظریف، با توجه به امتناعش از دیدار با احمدی‌نژاد و هاشمی شاهرودی، حاوی پیامی روشن برای مردم ایران است، این‌‌که او مخالف جریان تندرو در ایران بوده و حامی جریان معتدل و میانه‌رو است. او در سخنان کوتاهش با روحانی، به‌روشنی به این نگرش اشاره کرد. در بیانیه‌ای که دفتر سیستانی درباره مضمون صحبت‌هایش با روحانی صادر کرد، او بر «ضرورت گرایش سیاست‌گذاری‌ها در این منطقه حساس (خاورمیانه) به سمت توازن و اعتدال تاکید کرد.»

مواضع خود سیستانی نیز در طول زعامت معنوی‌اش همواره معتدلانه و دوراندیشانه بوده است. او هرگز به حکومت عربستان سعودی حمله نکرده است و بر‌عکس، همواره مسئولان عراقی را به تقویت روابط با آن کشور و گشودن باب گفت‌و‌گو جهت حل مشکلات فی‌ما‌بین فراخوانده است. او شیعیان منطقه را به تبعیت از قوانین کشورهایشان و برخورداری از هویت ملی کشورشان دعوت کرده است. مواضع او نسبت به اهل سنت همواره از روی احترام بوده و هر‌گونه توهین به مقدساتشان را محکوم کرده است.

معصومه ابتکار، معاون رییس‌جمهوری در امور زنان و خانواده، در سال ۲۰۰۵ به مجله «چشم‌اندازهای جدید» گفته بود: «زعامت آیت‌الله سیستانی در عراق به‌خوبی با نگرش اصلاح‌طلبان در ایران انسجام دارد. جریان فکری وسیعی در بین اصلاح‌طلبان در خصوص اندیشه‌های وی و شیوه ایشان در ترویج تسامح در جامعه جاری است.»

استقبال سیستانی از گسترش روابط ایران و عراق، پیام روشنی برای آمریکایی‌ها دارد، پیامی مبنی بر حمایت نکردنش از تحریم‌های اقتصادی علیه ایران. مواضع او در سازمان‌های سیاست‌گذاری خارجی آمریکایی به دیده احترام و توجه نگریسته می‌شود. پل برمر، حاکم غیر‌نظامی آمریکایی در عراق، در مناسبت‌های متعددی، نقش سازنده سیستانی در ایجاد و حمایت از ساختار سیاسی دموکراتیک عراق را ستوده است. حکومت ائتلاف موقت، بر‌خلاف برنامه از پیش‌ تعیین‌شده برای عراق، به درخواست‌های سیستانی برای برگزاری سریع انتخابات و انتقال قدرت به نمایندگان عراق تن داد.

سیستانی برای نخستین بار و به‌طور صریح از دخالت‌های ایران در عراق ابراز ناخرسندی کرد. او به روحانی گفت از گسترش روابط عراق با ایران استقبال می‌کند، اما این امر باید بر مبنای منافع دو طرف و بر پایه احترام متقابل و دخالت نکردن در امور داخلی کشور دیگر صورت گیرد. مضمون عام این سخن مخالفت با پروژه‌های هیمنه‌جویانه ایران در عراق و سوریه و لبنان است. محدود شدن این فعالیت‌ها می‌تواند به تمرکز بیشتر نظام جمهوری اسلامی ایران روی امور داخلی خود و بهبود وضعیت مردم ایران بیانجامد.

شیوه تعامل سیستانی با بحران‌های سیاسی منطقه مبتنی بر حرکت اصلاحی آرام و تدریجی و به دور از تنش و درگیری است. نگرانی اصلی او وضعیت انسانی مردم منطقه است، نه سلطه سیاسی یک جریان فکری، دینی یا سیاسی. این نگرش عملا در تضاد با نگرش انقلابی آیت‌الله خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای است.

سیاست عملی سیستانی در عراق نیز ترویج حکومت دموکراسی غیر‌دینی بوده که با ایده ولایت فقیه، که مبنای نظام جمهوری اسلامی است، تضاد دارد. در عین حال، او با جمهوری اسلامی به‌عنوان واقعیت سیاسی موجود برخورد می‌کند، که باید از طریق تعامل آن را مهار کرد. سیستانی همین شیوه و نگرش را درباره دیگر رژیم‌های غیر‌دموکراتیک منطقه نیز دنبال می‌کند.

شیوه تعامل اصلاحی سیستانی هر‌چند درازمدت بوده و مقتضی بردباری، آرامش و حکمت بسیار است، در نگاه دراز‌مدت تنها راه عملی ممکن با کمترین زیان برای اصلاح وضع منطقه است. راه‌های انقلابی و جنگجویانه جایگزین، در عمل، چیزی جز ویرانی و آشوب به منطقه نیاورده‌اند.