ارائه خدمات جنسی در مشهد به زائران عراقی، موضوعی نیست که تنها در یکی دو هفته اخیر مطرح شده باشد. سه چهار سالی می‌شود که در رسانه‌های مختلف، کمابیش به این مساله اشاره شده است. اما انتشار گزارشی از این موضوع  در روزنامه نیمه‌دولتی شهروند (متعلق‌به جمعیت هلال‌احمر ایران) با تیتر «مردان عراقی و حاشیه‌های تجرد» در روز چهارم شهریورماه، باعث شد این موضوع بیشتر مورد توجه مردم قرار بگیرد.

در گزارش منتشرشده در روزنامه شهروند، به‌نقل از محمد قانعی، رییس اتحادیه هتلداران خراسان رضوی، حضور مردان مجرد عراقی در خانه مسافرها همراه با زنان ایرانی تایید شد. او به شهروند گفت: «در شهرهایی مثل مشهد و قم که زائرپذیر هستند، مراوده و مراجعه افراد غیرایرانی به‌خصوص عرب‌های عراق، خیلی بیشتر مشهود است و حالا با مطرح‌شدن موضوع ازدواج موقت، باید بیشتر مراقب باشیم.»   

سایت خبرآنلاین نیز یک هفته قبل از آن، گزارشی منتشر کرد با این موضوع که  درحالی‌که هتل‌های رسمی و معتبر از پذیرش زوج‌هایی با ترکیب مرد خارجی و زن ایرانی (و حتی شرعی) منع شده‌اند، بخشی از زائران خارجی به‌ویژه عراقی‌ها، در منازل شخصی اسکان یافته و در نقاط مختلف شهر پراکنده شده‌اند؛ منازلی (خانه مسافر) که نه مجوز فعالیت دارند و نه بر آنها نظارت می‌شوند.

رییس اتحادیه هتل‌داران خراسان رضوی نیز تایید می‌کند که از ۷۳۰۰ خانه مسافر فعال در مشهد، تنها ۶۰۰ خانه مجوز فعالیت دارند.

انتشار این گزارش و بازنشر آن در بعضی خبرگزاری‌ها ازجمله خبرگزاری دانشجویان ایران و همچنین توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از ایران، باعث شد مقامات سیاسی به موضوع ورود کنند و تنها دو روز بعد، روح‌الله جمعه‌ای، مشاور وزیر کشور ایران، این خبر را تکذیب و اعلام کرد که هیچ آمار مستندی در این مورد وجود ندارد.

رییس اتحادیه هتلداران خراسان رضوی هم در چرخشی که به نظر می‌رسید تحت فشار اتفاق افتاده، گفت: «خبر مربوط به حواشی سفر مردان عراقی به ایران، به‌شکل نادرستی منعکس شده و اصل این خبر تکذیب می‌شود. حضور گردشگران در تمام نقاط دنیا ممکن است حاشیه‌هایی را با خود به همراه داشته باشد که هیچ آمار و مستنداتی هم از آن در دست نیست.»

فعالیت کارگران جنسی در مشهد؛ شایعه یا واقعیت؟

واکنش مقامات ایران به این گزارش، تکذیب محض بود، اما بعضی از کاربران شبکه‌های اجتماعی، نسبت‌دادن انحصاری دریافت خدمات جنسی به زائران عراقی را نوعی نژادپرستی دانستند و از ترویج ستیزه‌جویی با عرب‌ها در گزارش منتشرشده انتقاد کردند.

برخی از کسانی که در چهار دهه اخیر در ایران زندگی کرده و به شهرهای زیارتی نظیر مشهد و قم رفته‌اند، از نزدیک شاهد فعالیت کارگران جنسی در این دو شهر بوده‌اند که بخشی از آن‌ها با تمسک به سنت‌‌ اسلامی صیغه و برخی دیگر بدون استفاده از عناوین، به زائران و حتی شهروندان این دو شهر، خدمات جنسی ارائه می‌کنند.

در مشهد، گفته می‌شود گسترش حاشیه‌نشینی و عمیق‌تر شدن شکاف طبقاتی باعث شده است تا بعضی زنان برای تامین معیشت به ارائه خدمات جنسی روی بیاورند.

برخورد مسئولان مشهد در برابر دو پدیده برگزاری «کنسرت و حاشیه‌نشینی» و پیامدهای آن از جمله تن‌فروشی نیز قابل تامل است.

درحالی‌که آیت‌الله علم‌الهدی، امام جمعه مشهد، اجازه برگزاری کنسرت در شهر مشهد را نمی‌دهد و رسما اعلام می‌کند هر کسی که می‌خواهد در کنسرت شرکت کند، می‌تواند از مشهد برود، توجه به زمینه‌های تن‌فروشی چندان برای مسوولان اهمیتی ندارد. این در حالی است که تا پیش از انتخابات پنجمین دوره شورای شهر، در اکثریت قریب به اتفاق موارد، اصولگرایان و همفکران تندروی علم‌الهدی بر مسند قدرت بوده‌اند و نتیجه عملکرد آن‌ها اگر بدتر شدن وضعیت حاشیه‌نشینی در مشهد نبوده، تاثیری در بهبود این وضعیت نداشته است.

نژادپرستی، آدرس غلط

سه سال پیش، روزنامه گاردین در گزارشی با عنوان «عبادت، غذا، سکس و پارک‌های آبی در مشهد مقدس» موضوع حضور عراقی‌ها در آن شهر و استفاده آن‌ها از کارگران جنسی تحت لوای صیغه را مطرح کرد. در این گزارش، به نقل از چند شهروند مشهدی آمده بود که عراقی‌ها برای فرار از جنگ، به مشهد سفر می‌کنند و به همین دلیل، پول زیادی در مشهد خرج نمی‌کنند.

شهروند دیگری به گاردین گفته بود که آن‌ها در سفر به مشهد، سراغ زنان ایرانی را می‌گیرند. انتشار این گزارش در داخل ایران بازتاب داشت، اما نه به اندازه گزارش‌‌ها و اخباری که در هفته‌های گذشته درباره این موضوع منتشر شده است.

انتشار گزارش شهروند و بازنشر آن در وب‌سایت‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی، واکنش‌های متفاوتی به همراه داشت. موضوعی که شهروند در تیتر گزارش خود، آن را «‌بحران حیثیتی» نامید، از یک‌سو خشم عده‌ای از شهروندان را برانگیخت. این خشم فروخورده که در نتیجه بی‌اعتنایی حاکمیت به فرهنگ ملی و ارجح دانستن فرهنگ مذهبی مدت‌هاست در شهروندان رخنه کرده، با انتشار چنین گزارش‌‌هایی بروز پیدا می‌کند. این دسته از شهروندان که به‌دلیل اختلافات سیاسی با حاکمیت، نسبت‌به عرب‌ها ذهنیتی منفی دارند، تصور می‌کنند چنین رفتارهایی نتیجه بی‌اعتنایی حکومت به حیثیت ملی است.

دسته‌ای دیگر از شهروندان نظر کاملا متفاوتی دارند. آن‌ها این نوع نگاه را نژادپرستانه ارزیابی می‌کنند و معتقدند نسبت‌دادن این موضوع صرفا به زائران عراقی، صادقانه به‌نظر نمی‌رسد. با توجه به اینکه در حدود چهار دهه‌ای که از انقلاب می‌گذرد، خدمات جنسی در دو شهر مذهبی مشهد و قم ارائه می‌شده، به‌نظر می‌رسد محدود کردن کاربران این خدمات به عراقی‌ها و اعراب، دادن آدرس غلط و صرفا با هدف سوء‌استفاده از ذهنیت مردم است.  

فرق نمی‌کند عرب باشید یا ایرانی، اروپایی باشید یا آذری و لر و بختیاری؛ در مشهد در ازای پرداخت پول، همه می‌توانند از خدمات جنسی بهره ببرند.

جای خالی تحلیل واقع‌بینانه و آگاه‌سازی عمومی

در یک سال گذشته، کلیپ‌هایی از بزم چند مرد که به زبان عربی حرف می‌زنند، در کنار یک یا دو زن در خانه‌ای در مشهد، در کانال‌های تلگرامی پخش شد و خشم برخی از کاربران را برانگیخت. بی‌شک گزارش اخیر روزنامه شهروند، آخرین گزارش درباره این موضوع نخواهد بود.

با این حال انتظار می‌رود که معاونت اجتماعی قوه‌قضاییه یا دیگر نهادهای ذی‌ربط به تحلیل واقع‌بینانه‌ای از آن‌چه در مشهد اتفاق می‌افتد، دست پیدا کند و براساس آن تحلیل، به آگاه‌سازی عمومی و کنترل احساسات افراطی و مخرب بپردازد. اما در این بین، یکی دو مشکل اساسی وجود دارد. از یک طرف، مقامات نمی‌توانند به واقعیت وجود این تجارت در حدود چهل‌سال گذشته در مشهد اعتراف کنند، چون در این صورت باید پاسخ‌گوی پایه‌های ایدئولوژیک حکومت باشند. چگونه می‌توانند بگویند در شهری که مکررا آن را پایتخت جهان اسلام می‌دانند، خدمات جنسی راحت‌تر و آزادانه‌تر از شهرهای دیگر کشور ارائه می‌شود؟

از طرف دیگر، باید اعلام کنند تنها گردشگران عراقی و عرب نیستند که از این سرویس‌ها استفاده می‌کنند، بلکه خدمات جنسی ارزان در اختیار تمام گردشگران و همچنین مردم خود مشهد قرار دارد و اگر این روزها، تعداد زائران عراقی در مشهد افزایش یافته، به‌دلیل افت شدید ارزش پول رسمی کشور در مقابل دلار و دینار است و به همین دلیل، سفر به ایران برای شیعیان عراقی بسیار ارزان تمام می‌شود.

وقتی مقامات نمی‌توانند هیچ‌کدام از این دو واقعیت را اعلام کنند، به راهکار همیشگی پناه می‌برند. خبرگزاری ایسنا یک روز بعد از بازنشر گزارش شهروند، ازسوی مسئولان، کل موضوع ارائه خدمات جنسی در مشهد را تکذیب می‌کند و احمد علم‌الهدی در نماز جمعه، «از بین بردن قداست مشهد» را دلیل انتشار این اخبار عنوان می‌کند.