استرس مضاعف در دوران همه‌گیری شاید کار والدین را سخت‌تر کرده باشد. شاید والدین در این دوران با این پرسش مواجه شوند که چه روی شانه‌های فرزندانشان سنگینی می‌کند و چگونه باید در چنین شرایطی به آن‌ها کمک کرد.

زندگی فرزندان ما چه تحت تاثیر همه‌گیری قرار گرفته باشد و چه مسائل کلی‌تر مانند روابط با دوستان و عملکرد در مدرسه و فارغ‌التحصیلی، روان‌شناسان معتقدند در همه موارد، وظیفه اولیه والدین این است که از فرزندان خود در مقابل احساس یاس و ناامیدی محافظت کنند. روان‌شناسان راهکارهایی عملی در برخورد با این مساله پیشنهاد می‌کنند. سی‌ان‌ان در گفت‌وگو با یک روان‌شناس به این موضوع پرداخته است که در زیر خلاصه‌ای از آن را با هم مرور می‌کنیم.

سی‌ان‌ان: زمانی که خود بزرگسالان در حال سپری کردن روزگار سختی‌‌اند، محافظت از کودکان در برابر احساس نا‌امیدی کار آسانی نیست. در چنین مواقعی، چه شناختی در مورد ذهن کودکان و نوجوانان می‌تواند به والدین کمک کند؟

مغز نوجوانان در دوران بلوغ مرحله سخت و حساسی را پشت سر می‌گذارد. مغز نوجوانان در این دوران دستخوش فرایند تغییری می‌شود که در پی آن، مغز قوی‌تر و سریع‌تر و بهتر عمل می‌کند.

از آن‌جا که احساسات در مناطق اولیه و اصلی‌تر مغز جای دارند، توانایی درک عمیق احساس‌ها و عواطف بر توانایی درک چشم‌انداز مسائل پیشی می‌گیرد. در حدود ۱۳ سالگی، اگر نوجوان ناراحت شود، مراکز هیجانی فعال مغز به اندازه‌ای قوی‌اند که می‌توانند از لوب‌های جلویی مربوط به استدلال پیشی بگیرند و باعث فروپاشی عمیق احساسی شوند.

وقتی لوب‌های جلویی مغز دوباره به کار می‌افتد، قدرت استدلال آن‌ها نیز بیشتر می‌شود. در چنین وضعیتی، بزرگسالان که از نظر اعصاب و قدرت استدلال در شرایط بهتری قرار دارند باید بیشتر مراقب خود باشند که بتوانند از کودکان و نوجوانان حمایت کنند.

سی‌ان‌ان: افسردگی و اضطراب نوجوانان در دوران همه‌گیری دو برابر شد. کودکانی که در آستانه نوجوانی قرار دارند و نوجوانان اکنون به چه نیاز دارند تا بتوانند احساساتشان را بهتر درک کنند؟

نخست این‌که تنها زمانی با اضطراب به‌صورت بیماری برخورد می‌شود که فرد در برآورد میزان خطر دچار اغراق شود یا توانایی برای مدیریت اضطراب را از دست دهد.

اگر بچه‌ها در اوج شیوع کرونا در مورد بازگشت به مدرسه مضطرب‌اند، والدین به‌جای این‌که ترسشان را کوچک و بی‌اهمیت جلوه دهند، بهتر است به آن‌ها کمک کنند سطح واقعی خطر را بشناسند و بدانند تا چه میزان توانایی کنترل و کاهش آن را دارند.

دختر بزرگ من واکسینه شده است و از او انتظار می‌رود که در مدرسه ماسک بزند. او همچنین از پروتکل‌های بهداشتی آگاهی دارد و فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت می‌کند. صحبت درباره این موارد احتیاطی به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند با توانایی خود برای به حداقل‌رسانی خطر آشنایی پیدا کنند. شناخت درباره انچه در کنترل ماست مفید است. اما اضطراب در شرایط کنونی به‌هیچ‌وجه غیرمنطقی و دور از انتظار نیست.

سی‌ان‌ان: شما در نوشته‌هایتان می‌گویید اضطراب علاوه بر ناراحتی، فوایدی نیز دارد، حتی در شرایط کنونی. اضطراب چه فوایدی می‌تواند داشته باشد؟

اضطراب یک سیستم هشداردهنده است که ما را از خطرها و تهدید‌های احتمالی آگاه می‌کند. این باعث می‌شود که اضطراب احساسی فوق‌العاده مفید باشد و هدیه‌ای است که در فرایند تکامل تدریجی به ما رسیده است. شاید بزرگسالان این احساس را زمانی که کسی هنگام رانندگی ناگهان مقابلشان می‌پیچد داشته باشند، یا دانش‌آموزان وقتی مطالعه برای امتحانی مهم را شروع نکرده باشند. این بازخوردی خوب و سالم است در مورد آنچه در اطراف ما می‌گذرد و به ما کمک می‌کند بهتر بتوانیم از پس آن موقعیت بربیاییم.

استرس واقعا نعمت است. هر وقت باید خود را با شرایط جدید سازگار کنیم و از ظرفیت‌هایمان پا فراتر می‌گذاریم، رخ می‌دهد. در نبودِ استرس، هیچ رشدی صورت نمی‌گیرد. 

مدرسه نیز از این قاعده مستثنی نیست. اصولا مدرسه باید استرس‌زا باشد. می‌خواهیم فرزندانمان بتوانند کارهای پر‌چالش انجام دهند. استرس زمانی خطرناک و نگران‌کننده است که از تاب و تحمل فرد بیشتر یا مزمن می‌شود و به او فرصت استراحت و تثبیت دستاوردهایش را نمی‌دهد.

سی‌ان‌ان: والدین از کجا بدانند فرزندانشان به آستانه خطرناک استرس رسیده‌اند؟

در این مورد، قانون استراحت بعد از ورزش صدق می‌کند. اگر استرس پس از بازه استراحت کمتر نمی‌شود، احتمالا دلایلی برای نگرانی وجود دارد. نکته کلیدی یکسان در ورزش و استرس آسیب است. فرد پس چند روز استراحت بعد از تمرین‌های سخت، حالش خوب می‌شود؛ اما اگر آسیب‌دیده باشد، چند روز استراحت برای بهبود کافی نیست. استرسی سازنده است که در برخورد با چالش‌ها، به رشد فردی کمک می‌کند، نه استرسی که فرد را ناتوان می‌کند.

سی‌ان‌ان‌: چگونه والدین می‌توانند تفاوت نوجوانانی را که در حالت نقاهت پس از استرس قرار دارند و کودکانی را که انزوای ناسالم دارند از هم تشخیص دهند؟

همه افراد در هر سنی وقتی دچار اضطراب می‌شوند به‌طور غریزی به انزوا و کناره‌گیری تمایل دارند. انزوا و کناره‌گیری در کوتاه‌مدت باعث تسکین افراد می‌شود اما در بلندمدت مشکل ایجاد می‌کند. در مورد انزوا و کناره‌گیری‌ به‌عنوان راهبردی برای مواجهه با استرس باید هشیار باشیم چرا که در طول زمان همیشه به نتیجه مطلوب منتهی نمی‌شود.

می‌توانیم از نوجوانان بخواهیم درباره کارهایی که می‌کنند با ما صحبت کنند. اولین قدم عالی برای والدین نگران این است که بپرسند «اخیرا متوجه شده‌ام زیاد می‌خوابی. از یک طرف خوشحالم که استراحت می‌کنی اما از طرف دیگر، نمی‌دانم اوضاع روبه‌راه است؟ مساله‌ای هست که نگرانت می‌کند؟»

با چنین رویکردی، احتمالا بخش بالغ آن‌ها را درگیر گفت‌وگو با خود خواهید کرد. نوجوانان دو رو دارند: روی نابالغ، هیجانی، گاهی اوقات بهبود‌گرا، و روی منطقی و بلندنظر و بلند‌پروازی که از خود محافظت می‌کند. رویی که با آن صحبت کنید برای گفت‌وگو ظاهر می‌شود.

سی‌ان‌ان: می‌گویید والدین باید نگران این باشند که فرزندانشان در ناراحتی‌های روحی روانی احساس تنهایی کنند‌ــ یعنی مانند همه ما، بچه‌ها نیاز دارند در چنین شرایطی دیده شوند. والدین چگونه می‌توانند چنین کاری را انجام دهند؟

والدین اغلب اهمیت و قدرت همدلی را در کمک به بهبود حال روحی فرزندانشان دست‌کم می‌گیرند. اغلب اوقات مستقیم وارد رویکرد حل مشکل می‌شویم، در حالی‌ که آن‌ها فقط می‌خواهند به آن‌ها گوش دهیم و بگوییم «وای، چقدر افتضاح. چقدر ناراحت شدم» همین اندازه همدردی یا مشکل آن‌ها را حل خواهد کرد یا خودشان دنبال راه‌حل خواهند رفت. دو جمله مفید برای همه والدینی که نوجوان دارند عبارت‌اند از:

• آیا به کمک من احتیاج داری یا فقط می‌خواهی درد‌و‌دل کنی؟

• آیا کاری از دست من برمی‌آید که وضعیت را بهتر کند؟

این دو جمله معمولا آنچه را باید انجام دهید پوشش می‌دهد.