دولت ایالات متحده تنها ۶ درصد متقاضیان واجد شرایط ویزا از کشورهای مشمول فرمان مهاجرتی را مستثنی کرده است.

مقام‌های مسئول در دولت دونالد ترامپ امکان معافیت در نظر گرفته‌شده در فرمان مهاجرتی را مهر تاییدی می‌دانند بر این‌که ساز‌و‌کار مذکور مسلمانان را هدف قرار نداده است. کاخ سفید هدف از فرمان مهاجرتی را حفاظت از امنیت ایالات‌ متحده اعلام کرده است. این ادعا در پاسخ به منتقد‌هایی است که از همان روزهای نخست، مخالفت خود را با طرح ممنوعیت ورود شهروندان مسلمان برخی کشورهای خاورمیانه و آفریقا به آمریکا ابراز کردند.

فرمان مهاجرتی مناقشه‌برانگیز دونالد ترامپ، که با انتقادهای زیادی روبه‌رو بود، پس از مخالفت‌های بسیار از سوی مراجع قضایی‌ آمریکا، دست آخر با تجدیدنظرهای صورت‌گرفته در برخی بند‌های آن، در اواخر ژوئن سال ۲۰۱۷، به تایید دیوان عالی، بالاترین مرجع قضایی این کشور، رسید و از ژوییه همان سال به اجرا درآمد. مخالفان این فرمان را مغایر با قوانین ایالات‌ متحده آمریکا ارزیابی می‌کردند.

بر اساس این فرمان و مطابق با دستورالعملی که وزارت خارجه آمریکا به کنسول‌گری‌های این کشور در سراسر جهان ابلاغ کرد، صدور ویزا برای شهروندان ۶ کشور عمدتا مسلمان ایران، سوریه، سودان، سومالی، لیبی و یمن متوقف می‌شود.

با این همه، این فرمان استثنائاتی قائل شده است؛ از جمله این‌که تنها شهروندانی از این کشورها می‌توانند ویزا بگیرند که در ایالات متحده «خویشاوند نزدیک» یا رابطه کاری داشته باشند. بر اساس این فرمان، والدین، همسر، فرزند (از جمله فرزندان بزرگسال)، داماد، عروس، خواهر یا برادر «خویشاوند نزدیک» محسوب می‌شوند، اما نوه، پدربزرگ، مادربزرگ، شوهر خواهر، زن برادر، نامزد یا سایر خویشاوندان در این دسته‌بندی قرار نمی‌گیرند.

در همین حال، دولت آمریکا به دفاتر کنسولی‌اش اجازه داده است تا به تشخیص خود، برای موارد دیگری که «پیوند یا تعهد حرفه‌ای مهمی با آمریکا داشته و یا دارند» ویزا صادر کنند.

به گزارش رویترز، داده‌های جدید نشان می‌دهد که طی یک دوره ۱۱ ماهه، از دسامبر ۲۰۱۷ تا نوامبر سال بعد ، ۳۸ هزار درخواست ویزای متقاضیان به‌طور بالقوه مشمول چنین معافیتی بوده‌اند. حال آن‌که فقط ۶ درصد آن‌ها، یعنی ۲۲۱۶ مورد، معاف از این فرمان تشخیص داده شده‌اند. از میان آن‌ها، ۶۷۰ مورد هنوز ویزا دریافت نکرده‌اند، ولی انتظار می‌رود که به آن‌ها ویزا داده شود.

علاوه بر ۳۸ هزار تقاضای ویزایی که مشمول معافیت از فرمان مهاجرتی می‌شدند، کنسول‌گری‌ها ۸۱۰۰ درخواست را هم طی مدت مشابه به دلایل نامربوط رد کرده‌اند. به این رقم باید ۲۶۰۰ مورد را هم اضافه کرد که مشمول معافیت نمی‌شدند و انتظار می‌رفت رد شوند.

این داده‌ها بار دیگر نگرانی‌ها درباره تبعات فرمان مهاجرتی دونالد ترامپ را آشکار کرده است. کریس ون هالن، سناتور دموکرات، با اشاره به بندهای مشخص در خصوص موارد معاف از این فرمان، به رویترز گفت: «دولت ترامپ بارها در برابر دیوان عالی آمریکا و مردم این کشور سوگند خورده است که فرمان مهاجرتی ممنوعیتی علیه مسلمانان نیست.»

تقاضا‌ی ویزای آمریکا براساس معیارهای سه‌گانه مندرج در دستورالعمل مربوطه داوری می‌شود. به این ترتیب، چنانچه تقاضایی، به هر دلیل، رد شد، دیگر امکان ارزیابی مجدد وجود ندارد، حتی اگر شخص متقاضی هیچ تهدیدی برای امنیت ایالات متحده نباشد یا در جهت منافع ملی کشور باشد.

هیچ تقاضانامه یا رویه ویژه‌ایی برای کسانی که مشمول معافیت از فرمان مهاجرتی‌اند در نظر گرفته نشده است. به گفته وزارت امور خارجه آمریکا، رویه ارزیابی تقاضاها بر اساس معیارهای مذکور به‌صورت «خودکار» انجام می‌شود.

منتقدان می‌گویند رویه محرمانه ارزیابی تقاضاهای مشمول معافیت از فرمان مهاجرتی از یک‌سو و معیارهای مبهم حاکم بر این روند و نبود اطلاعات کافی در زمینه چگونگی ارزیابی تقاضاها از سوی دیگر، عادلانه بودن این رویه را با تردید‌های جدی روبه‌رو کرده است. فاصله زیاد میان داده‌های گزارش رویترز حاکی از آن است که بسیاری از شهروندان کشورهای مسلمان این‌ بار نیز قربانی سیاست‌‌های حاکمان و بوروکراسی آن‌ها شده‌اند.