افغانستان ۱۷ سال پس از سرنگونی امارت اسلامی طالبان بار دیگر در دو راهی مهم تاریخی قرار گرفته که نتیجه آن می‌تواند گره کور جنگ و خشونت را باز و سمت‌وسوی آینده سیاسی کشور را تغییر دهد.

انتخابات ریاست جمهوری کشور برای کمتر از شش ماه دیگر برنامه‌ریزی شده، اما همزمان، طرح تعویق انتخابات و ایجاد حکومت موقت برای مذاکره با طالبان و ادغام بزرگترین گروه شورشی در جریان اصلی سیاست افغانستان، بیش از هر وقت دیگر جان گرفته‌است.

از این رو، گروه‌های فعال سیاسی در افغانستان برای دو گزینه آمادگی می‌گیرند تا با سیاست آمریکا در قبال افغانستان که همواره تعیین کننده بوده‌است، بیشتر همخوانی پیدا کنند.

با وجود اصرار مقام‌های حکومت وحدت ملی بر برگزاری انتخابات در زمان معینش، گفت‌وگوهای مستقلانه آمریکا با طالبان که پیش از این حاضر به مذاکرات رو در روی با شورشیان نبود، دست کم در سه مورد و در غیاب دولت افغانستان صورت گرفته و امکان رفتن افغانستان به سوی یک «طرح بزرگ آشتی ملی» را قوت داده است.

دولت آمریکا دو ماه پیش زلمی خلیلزاد، دیپلمات ارشد افغان‌تبار را که شناخت عمیقی با دنیای سیاست افغانستان دارد، در همین راستا، به‌عنوان نماینده ویژه در امور پیشبرد مذاکرات صلح با طالبان برگزید.

او در این مدت توانست زمینه آزادی ملا عبدالغنی برادر، معاون ملا عمر، بنیانگذار طالبان از زندان پاکستان را فراهم کند و بازگشت و فعالیت پنج رهبر پیشین طالبان را به عنوان مذاکره کنندگان طالبان در دفتر قطر رقم زند تا احتمال شروع مذاکرات با طالبان و رسیدن به یک توافق سیاسی را تقویت کند.

این رهبران طالبان شامل ملا فاضل، فرمانده ارشد پیشین در شمال، خیرالله خیرخواه، وزیر پیشین داخله و والی هرات، عبدالحق وثیق، معاون اداره اطلاعات، ملا نورالله نوری، والی طالبان در بلخ و محمد نبی عمری، رئیس ارتباطات طالبان هستند که اکنون وارد دفتر سیاسی طالبان در قطر شده‌اند.

چنانکه در کابل گفته می‌شود «طرح خلیلزاد» و زبان واشنگتن که بیش از پیش در قبال طالبان آشتی‌جویانه شده، از سرخوردگی ترامپ از عدم پیشرفت در اوضاع افغانستان و بیرون کردن نیروهای آمریکا از افغانستان پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ آمریکا برخاسته است.

ترامپ که پیش از نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ آمریکا هم مخالف حضور سربازانش در افغانستان بود و با راه یافتن به کاخ سفید همچنان دل خوشی به ماندن نیروهایش در این کشور نداشت، منافع خود را در نوعی توافق دولت مرکزی افغانستان با طالبان جستجو می‌کند.

همین دیروز جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا در انستیتیوی صلح آمریکا گفت: «مهمترین هدف راهبردی ایالات متحده برای افغانستان رسیدن به مصالحه است. خلیلزاد به این مقام معرفی شده است. او شناخته شده است و برای این موضوع سخت کار می‌کند.»

بنابرین اگر شانس موفقیت طرح خلیلزاد بیش از این هم بالا برود، برگزاری یک انتخابات با هزینه حدود ۲۰۰ میلیون دلار که بیشتر از جیب آمریکا می‌آید، برای آمریکا جای سوال خواهد داشت.

اما این وضعیت باعث نشده نامزدهای احتمالی برای انتخابات ریاست جمهوری آمادگی نگیرند.

اشرف غنی، رئیس جمهوری برحال، بر سفرهای ولایتی خود و حرکت‌های که از نظر سیاستمداران افغان بار تبلیغاتی دارد افزوده است.

حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی پیشین با طرف‌های گوناگون درباره ایجاد یک تیم انتخاباتی گفتگو کرده است.

عمر داوودزی، وزیر پیشین داخله و عضو شورای حراست و ثبات اعلام کرده که نامزد است.

از سوی دیگر،‌ شیدا محمد ابدالی سفیر پیشین افغانستان در هند که از قندهار و به حامد کرزی نزدیک است، هم گفته درباره نامزدی‌اش با بزرگان قندهار مشوره می‌کند.

عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی حکومت وحدت ملی هم نامزدی‌اش در انتخابات ریاست جمهوری آینده را رد یا تایید نکرده است.

و اما مهمتر از آن، انسجام «ائتلاف بزرگ ملی» در محور احزاب جمعیت اسلامی، جنبش ملی اسلامی و وحدت ملی مردم افغانستان، سه حزب عمده تاثیرگذار است که در افغانستان به «بانک‌های رای و پادشاه‌ساز» معروف هستند.

ائتلاف ملی در دو هفته گذشته به رهبری ژنرال عبدالرشید دوستم، معاون اول ریاست جمهوری،‌ صلاح‌الدین ربانی، وزیر خارجه فعلی و محمد محقق، رهبر حزب وحدت دست کم سه بار جلسه داشته اند و روی اصول کاری خود به توافق رسیده اند.

منابع ایران اینترنشنال درباره این اصول می‌گویند:‌«نظام باید پارلمانی شود، معاونان ریاست جمهوری از دو به سه مقام ارتقا داده شده و مساویانه به بخشها تقسیم شود بدون آنکه درجه بندی شود. صلاحیت معاونان در دست ریاست جمهوری نباشد. ریاست اجرایی به صدارت تبدیل شود و آنهم سه معاون داشته باشد و صلاحیت ها تفکیک شود.»

این ائتلاف تاکنون نتوانسته بر سر یک نامزد مورد تایید همه به توافق برسد. اما اعضای ائتلاف از چانه‌زنی درباره چنین نامزدی خبر می‌دهند و امکان حمایت ائتلاف از یک نامزد بیرون از این جریان را هم رد نکرده‌اند.

نور رحمان اخلاقی،  عضو شورای رهبری جمعیت اسلامی به ایران اینترنشنال گفت:‌«اصل سیاست ما این است که روی برنامه متمرکز شود روی افراد متمرکز نیستیم. افرادی برای ما مهم هستند که برنامه ما را تطبیق کنند و هم اطمینانی وجود داشته باشد که از قول و قرار خود مثل گذشته تخلف نمی کنند.»

او احتمال حمایت ائتلاف و جمعیت اسلامی از اشرف غنی، رئیس جمهوری فعلی را رد می‌کند و می‌گوید: «آقای غنی کسی نیست که تعهد کند و حتی تعهد کند از آن تخلف نکند. تجربه قبلی این را ثابت کرد.»

منابع دیگر ما می‌گویند ائتلاف امکان حمایت از عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی دولت  را هم منتفی می‌دانند. اما گفتگوها با حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی پیشین و عمر داوودزی،‌ وزیر داخله پیشین صورت گرفته‌است.