«یا ما را انتخاب کنید یا آن‌ها را»؛ این سخنی است که رجب طیب اردوغان بارها به صورت علنی در سخنرانی‌ها و کنفرانس‌های مطبوعاتی‌اش، خطاب به دولتمردان آمریکایی به زبان آورده است. منظور اردوغان از آن‌ها، نیروهای سوریه دموکراتیک است که بخش بزرگی از آن را کردها تشکیل می‌دهند و در حال حاضر حدود یک سوم خاک سوریه را در کنترل خود دارند.

رییس جمهوری ترکیه اخیرا اعلام کرد که به شمال سوریه حمله خواهد کرد و در همین راستا نیروهای زرهی ارتش را در مرز با روژآوا (منطقه کردنشین سوریه) مستقر کرد که پس از مخالفت آمریکا با این حمله، جنگنده‌های ارتش این کشور چند نقطه در خاک اقلیم کردستان ازجمله کمپ پناهندگان شهر مخمور را بمباران کردند.

اگرچه رسانه‌های ترکیه اعلام کردند که در این بمباران‌ها بیش از سی پایگاه حزب کارگران کردستان را مورد هدف قرار داده‌اند و تعداد زیادی از نیروهای این حزب را کشته‌اند، اما رسانه‌های حزب کارگران کردستان، پ‌ک‌ک، و برخی از رسانه‌های اقلیم کردستان، تنها از کشته شدن سه زن و یک کودک در کمپ مخمور خبر دادند.

رییس جمهوری ترکیه که به‌شدت از ائتلاف کردها و آمریکا در سوریه نگران و عصبانی است، در چند سال اخیر تمام تلاشش را کرده است که آمریکا را از هم‌پیمانی با کردها منصرف کند، به ویژه از زمانی که علی‌رغم پیشنهاد ترکیه برای همکاری با آمریکا برای آزادسازی رقه، آمریکایی‌ها کردها را به ترکیه برای این عملیات ترجیح دادند.

بخشی از مخالفت ترکیه با حضور کردها در شمال سوریه به این مساله برمی‌گردد که ترکیه، حزب اتحاد دموکراتیک سوریه و شاخه نظامی آن، یگان‌های مدافع خلق را وابسته به حزب کارگران کردستان، پ‌ک‌ک می‌داند که حدود چهار دهه است با حکومت آن کشور درگیر جنگ است.

بخش دیگر مخالفت اردوغان با حضور کردها در شمال سوریه، به دیدگاه دولتمردان و حاکمان ترکیه از آغاز تشکیل این کشور تا به امروز بر می‌گردد، مبنی بر اینکه «اگر در کره ماه هم حکومتی کردی تشکیل شود، ما با آن مخالفت و علیه آن اقدام خواهیم کرد».

از سویی دیگر، پس از ضعیف شدن داعش، آرایش نیروهای مستقر در سوریه دچار پیچیدگی خاصی شده است. بخش عمده‌ای از سوریه زیر نظر دولت مرکزی و با حضور نیروهای روسیه و ایران اداره می‌شود، کردها به همراهی نیروهای آمریکایی در شمال و شرق، نزدیک به یک سوم خاک این کشور را در اختیار دارند و نیروهای اسلام‌‌گرای وابسته به ترکیه در استان ادلب در شمال غرب این کشور مستقرند.

اسلام‌گراهای مستقر در ادلب در واقع از سه طرف در محاصره نیروهای روسی و ارتش سوریه‌اند و دولت سوریه هم در حال حاضر بنا به شرایط منطقه‌ای و جهانی چندان رغبتی برای حمله به آنجا ندارد، اما درصورتی‌که شرایط مهیا باشد، این منطقه از حمله حکومت مرکزی و ارتش روسیه در امان نخواهند بود.

مناطق تحت کنترل کردها، یکی از پیچیده‌ترین مناطق سوریه است که هم به میدان رقابت سیاسی و ژئوپلیتیک میان آمریکا و روسیه تبدیل شده و هم باعث ترس حکومت مرکزی سوریه برای حکومت آینده این کشور.

برخلاف روسیه که تقریبا بر بیش از دو سوم خاک سوریه سیطره دارد و با موافقت حکومت بشار اسد تا زمانی بسیار طولانی می‌تواند در آن کشور باقی بماند و به تاسیس و تقویت پایگاه‌های نظامی‌اش بپردازد، آمریکا تنها در مناطق تحت کنترل کردها مستقر است که آن هم موجب ناخشنودی ترکیه و بشار اسد شده است.

آمریکا برای اطمینان خاطر ترکیه، چندین امتیاز از جمله ایجاد گشت مشترک در شهر منبج و تعیین جایزه برای دستگیری سه تن از رهبران حزب کارگران کردستان، به این کشور داده است، اما این‌ها نتوانسته است مانع از عزم ترکیه برای حمله به شمال سوریه بشود.

اگر ترکیه علی‌رغم هشدار آمریکا و پنتاگون، بخواهد حمله به شمال سوریه را که اکنون به یکی از مناقشه‌های میان این دو کشور تبدیل شده، عملی کند، یا به تقابل نیروهای دو کشور عضو ناتو منجر خواهد شد و یا اینکه آمریکا مجبور خواهد شد نیروهایش را برای عدم رویارویی با ترکیه، از روژآوا خارج کند.

در صورتی که آمریکا نیروهایش را از شمال سوریه خارج کند، این کشور علی‌رغم هزینه گزافی که در این چند سال متحمل شده، در واقع سوریه را تمام و کمال به روسیه واگذار کرده است و علاوه بر اینکه در آینده سوریه هیچ نقش و جایگاهی نخواهد داشت، به تضعیف بیش از پیش نقش این کشور در منطقه منجر خواهد شد.

همچنین اگر آمریکا از شمال سوریه خارج شود و ترکیه نیز بتواند کردها را از آنجا بیرون کند، کمک بزرگی به حکومت بشار اسد خواهد بود، زیرا در آینده بیرون راندن ترکیه از شمال سوریه برای روسیه و حکومت بشار اسد، هم از لحاظ نظامی و هم از لحاظ قوانین بین‌المللی بسیار آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر خواهد بود. برای همین روسیه، ایران و حکومت بشار اسد نه تنها مخالف حمله ترکیه به روژآوا نیستند، بلکه از آن خشنود هم خواهند بود.

در همین رابطه ولید چولی از اعضای مرکز تحقیقات استراتژیک فرات در قامیشلو، معتقد است، حمله ترکیه به شرق فرات، خواست روسیه و دولت مرکزی سوریه است.

این سیاستمدار کرد با بیان اینکه، روسیه و ترکیه قصد دارند آمریکا را از عرصه سوریه بیرون برانند، گفته است که ترک‌ها می‌خواهند که آمریکا از شرق فرات خارج شود و روس‌ها و دولت مرکزی سوریه نیز همین را می‌خواهد، بنابراین آن‌ها با ورود ترکیه به شرق فرات مشکلی ندارند.

از سوی دیگر، حمله ترکیه به روژآوا باعث خواهد شد کردها نیروهایشان را برای مقابله با ارتش ترکیه از شهر دیرالزور و رقه فرابخوانند و داعش دوباره بتواند تجدید قوا کند و کنترل مناطق نفت‌خیر دیرالزور و حتی رقه را بار دیگر به دست گرفته و دوباره به صفحه شطرنج سوریه برگردد.

اگرچه تاکنون هیچ خبری مبنی بر هماهنگی و یا چراغ سبز آمریکایی‌ها به ترکیه منتشر نشده، اما چنین به نظر می‌رسد که رهبران کردها امیدی به آمریکا ندارند و حمله ترکیه را محتمل می‌دانند.

صالح مسلم، رهبر سابق حزب اتحاد دموکراتیک سوریه و مسئول روابط خارجی این حزب، در مصاحبه با دیلی‌تلگراف با بیان اینکه «ما به هیچ دولتی وابسته نیستیم و تنها هم‌پیمانی‌های استراتژیک داریم»، گفته است: «ما از مدت‌ها پیش انتظار داشتیم که ترکیه تحرکاتی انجام دهد، ولی به آسانی عقب نخواهیم نشست.»

خبرگزاری هاوار نیوز نیز به نقل از مسئول روابط خارجی حزب اتحاد دموکراتیک سوریه نوشته است: «ما از پشت‌پرده مذاکرات ترکیه و آمریکا اطلاعی نداریم، اما نیروهای ما به‌غیر از ملت خود به هیچ نیروی دیگری دل‌نبسته است.»

آقای مسلم با بیان اینکه در عفرین بمب‌های ناتو علیه آن‌ها استفاده شد، افزوده است: «ترکیه برای اینکه مانع از دستاورد کردها شود، دائما در حال تلاش است و به همین دلیل گاهی به سمت ناتو و گاهی به‌سمت روسیه می‌رود.»

صالح مسلم معتقد است که آمریکا از یک طرف نمی‌خواهد کردها را از دست بدهد و از طرفی دیگر نیز ترکیه وجود دارد. ترکیه عضو ناتو و هم‌پیمان آمریکاست، آمریکا نه می‌خواهد کردها را از دست بدهد و نه ترکیه را، به همین دلیل اردوغان و دولت ترکیه از این وضعیت بیشترین بهره را می‌برند.

صالح مسلم می‌گوید: «همراهی و هم‌پیمانی آمریکا با ترکیه برای ما هیچ مساله‌ای نیست، آمریکا می‌تواند هم با ما و هم با ترکیه ارتباط داشته باشد، ما تنها می‌خواهیم روابط ترکیه و آمریکا علیه ما نباشد و آسیبی به ما نرساند»، اما ترکیه تاکید می‌کند «یا ما یا آن‌ها».

از لحاظ سیاسی و اداره آینده سوریه، وضعیت به‌صورت دیگری است، به این ترتیب که دیدگاه آمریکا و روسیه تا اندازه‌ای به هم نزدیک و در تقابل کامل با حکومت بشار اسد، ایران و ترکیه قرار گرفته است.

در نشستی که روز سه‌شنبه بیست و هفتم آذر ماه میان وزرای خارجه ایران، ترکیه و روسیه به همراه آقای استفان دی‌میستورا، نماینده سازمان‌ ملل با موضوع تشکیل کمیته قانون اساسی سوریه برگزار شد، قانون اساسی پیشنهادی آقای دی‌میستورا که طرح آمریکا هم محسوب می‌شود، موضوع فدرالی کردن سوریه را مطرح می‌کند که با طرح‌های پیشنهادی ایران، ترکیه و روسیه متفاوت است.

طرح پیشنهادی روسیه که حقوق فرهنگی کردها و دیگر ملیت‌های ساکن در مرزهای جغرافیایی سوریه را به‌رسمیت می‌شناسد، به طرح آمریکا نزدیک‌تر است، درحالی‌که ایران و ترکیه بدون در نظر گرفتن حقوق ملیت‌های ساکن در سوریه، بر جمهوری عربی بودن سوریه پافشاری می‌کنند.

چراغ سبز روسیه و حکومت بشار اسد، درگیر شدن رییس‌ جمهوری فرانسه به اعتراض‌های داخلی آن کشور، نزدیک شدن به پایان عمر سیاسی آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان و استفاده از کارت پناه‌جویانی که پشت مرزهای ترکیه به قصد سفر به اروپا منتظر نشسته‌اند، شرایطی را برای اردوغان به وجود آورده است که با کمترین اعتراض به روژآوا حمله کند.

*این مطلب پیش از اعلام خروج نیروهای آمریکایی از سوریه (۲۸ آذرماه) نوشته شده است.