اخیرا دونالد ترامپ در واکنش به مخالفت کنگره ایالات متحده با تصویب بودجه برای ساخت دیوار حائل میان مکزیک و ایالات متحده تهدید کرد در صورت عدم تخصیص این بودجه، اعلام وضعیت فوق‌العاده ملی خواهد کرد. هر‌چند ترامپ مدتی بعد، از انجام چنین اقدامی خودداری کرد، اما همچنان این پرسش مطرح است: مطابق قوانین ایالات متحده، این اقدام ترامپ تحت چه شرایطی امکان‌پذیر است؟

طبق ماده دوم قانون اساسی ایالات متحده، رییس‌جمهوری این کشور از قدرت و اختیارات اجرایی گسترده‌ای برای محافظت از مردم و حفظ امنیت ملی در زمان بحران برخوردار است. همچنین در قانون اعلام وضعیت فوق‌العاده ملی مصوب سال ۱۹۷۶ پیش‌بینی شده است که ريیس‌جمهوری جهت استفاده از این قدرت و اختیارات اجرایی در محافظت از امنیت کشور و مردم می‌بایست مسیر قانونی را طی بکند.

اما مطابق قوانین مذکور، رییس‌جمهوری در چه شرایطی می‌تواند متوسل به این اختیارات اجرایی بشود؟ به عبارتی، منظور از بحران پیش‌بینی‌شده در قانون اساسی چیست؟ پاسخ این پرسش در گزارش مرکز پژوهشی کنگره ایالات متحده، که در سال ۲۰۰۷ منتشر شده، مشخص شده است. در این گزارش آمده است: «ريیس‌جمهوری فقط در شرایطی می‌تواند به این اختیارات اجرایی متوسل شود که کشور در معرض بحران و شرایط اضطراری مانند بلایای طبیعی، جنگ یا شرایط جنگی احتمالی» قرار داشته باشد.

در چارچوب شرایطی که در زیر به آن‌ها اشاره خواهد شد، به نظر می‌رسد دونالد ترامپ با تهدید کنگره به منظور تصویب بودجه مورد نظر او برای ساخت دیوار، از مقام خود در جایگاه ریاست‌جمهوری دارد سوء‌استفاده می‌کند، چرا که این اقدام در حقیقت نقض آشکار قانون وضعیت فوق‌العاده ملی است. به بیان ساده‌تر، دونالد ترامپ هیچ‌گونه دلیل قانع‌کننده‌ای برای ضرورت اعلام وضعیت فوق‌العاده، بر اساس آنچه در مرز ایالات متحده و مکزیک در حال وقوع است، ارائه نکرده است. اعلام این وضعیت نیازمند ارائه دلایل مستند در چارچوب قوانین ایالات متحده است. اما قرائن و شواهد حاکی از آن است که دولت دونالد ترامپ در‌صدد سوء‌استفاده از میلیاردها دلار برای احداث دیواری است که بی‌شک در مقایسه با ضروریات ناشی از بلایای طبیعی، همچون سیل و طوفان در ایالت‌هایی مثل تگزاس، از اهمیت بسیار اندکی برخوردار است.

اما علی‌رغم وجود مشکلات عدیده مهم در کشور، از جمله عدم پرداخت حقوق معوقه صدها کارمند فدرال، دونالد ترامپ با اصرار بر مواضع یک‌جانبه خود پس از برگزاری انتخابات نوامبر سال گذشته، کنگره را تهدید کرده بود اگر پنج میلیارد دلار بودجه اختصاصی برای احداث این دیوار را تصویب نکند، او با اعلام وضعیت فوق‌العاده در کشور، اقدام به تعطیلی دولت فدرال آمریکا خواهد کرد. در عین حال، اعلام وضعیت فوق‌العاده در این مورد بدین معنی است که دولت بدون طی مسیر قانونی و بدون اخذ مجوز از کنگره اقدام به احداث دیوار خواهد کرد.

بلافاصله پس از تعطیلی دولت فدرال، پرسش مهم دیگری که مطرح گردید این بود: در شرایط فعلی و با در نظر گرفتن تعطیلی دولت، اعلام وضعیت فوق‌العاده به‌دلیل عدم تصویب بودجه ساخت دیوار مکزیک از سوی کنگره تا چه حد ضروری است؟ در ایالات متحده، بسیاری بر این باورند که ترامپ مساله مهاجرت از مسیر مرز مکزیک را بزرگ‌نمایی کرده است و آن را بحران می‌نامد. اما برخی دیگر معتقدند مساله مهاجرت از مرزهای جنوبی کشور را نمی‌توان با احداث دیواری بتنی یا فولادی حل‌و‌فصل کرد و این گونه اقدامات موقتی است و راه‌حلی پایدار به حساب نمی‌آید.

بنابراین، به نظر می‌رسد درک و تحلیل بهتر این مساله در گروی معنا و مفهوم ارائه‌شده از واژه «بحران» در قوانین داخلی ایالات متحده باشد. در همین ارتباط، مطابق تعریفی که دیوان عالی ایالات متحده در سال ۱۹۳۴ ارائه کرده است، بحران فقط بر رخدادهای غیر‌معمول و غیر‌قابل‌پیش‌بینی (فورس ماژور) دلالت دارد. طبق این تعریف، بعید به نظر می‌رسد بتوان موضوع مهاجرت از مرز مکزیک را امر غیر‌قابل‌پیش‌بینی و غیر‌مترقبه‌ای محسوب کرد که قابلیت تهدید کلیت کشور و زندگی مردم را داشته باشد. همچنین هیچ آمار و ارقام مستندی مبنی بر ایجاد تهدید در نتیجه مهاجرت از مرز مکزیک در دست نیست. ترامپ بایستی طی روندی قانونی ثابت کند خطر آشکار و مبرهنی وجود دارد که اعلام وضعیت فوق‌العاده ملی را می‌طلبد. در غیر این صورت، به نظر می‌رسد چنین اقدامی مغایر مقررات داخلی کشور، دستور‌العملی غیر‌قانونی و سوء‌استفاده از قدرت محسوب می‌شود.

از جمله اقدامات مشابه در تاریخ ایالات متحده که امروزه از آن به‌عنوان اقدامی غیر‌قانونی یاد می‌شود، اعلام وضعیت فوق‌العاده از سوی روزولت، رییس‌جمهوری وقت ایالات متحده، برای ایجاد یک منطقه نظامی جهت اسکان بیش از ۱۰۰ هزار سرباز اسیر ژاپنی در سال ۱۹۴۲ بود که با فرمان اجرایی روزولت محقق شد.