حکایت غریب «جمال خاشقجی»، روزنامه‌نگار منتقد عربستان‌سعودی، جدیدترین شاهد خشونت علیه روزنامه‌نگاران منتقد و گردش آزاد اطلاعات است.

این روزنامه‌نگار برجسته از منتقدان مشهور سیاست‌های حکومت عربستان‌سعودی درقبال قطر و کانادا، جنگ یمن و سرکوب مخالفان بود.

ارزیابی و گزارش منابع خبری متعدد و نیز روایت مقام‌های ترکیه، جملگی دال‌بر به‌قتل‌ رسیدن او در کنسولگری عربستان‌سعودی در استانبول ترکیه است. او چند روز پیش، برای انجام کاری اداری ـ حقوقی به آنجا مراجعه کرد؛ اما دیگر از این مکان دیپلماتیک خارج نشد.

«سازمان گزارشگران بدون مرز»، نهاد معتبر در حوزه داوری آزادی و امنیت رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران جهان، اعلام کرده که اگر کشته‌شدن خاشقجی تأیید شود، «رخدادی خوفناک» و «کاملا غیرقابل قبول» به‌وقوع پیوسته است.

«سازمان عفو بین‌الملل»، نهاد معتبر حقوق‌بشری نیز تصریح کرده که قتل خاشقجی به‌معنای فقدان امنیت جانی برای منتقدان ریاض، حتی در خارج از عربستان‌سعودی است.

این نخستین‌بار نیست که یک مخالف سیاست‌های حاکمان سعودی در خارج از این کشور، هدف خشونت و برخورد امنیتی قرار می‌گیرد. بهار سال گذشته نیز محمد العطیبی، کنشگر حقوق‌بشر سعودی در‌حالی‌که قصد داشت همراه همسرش به نروژ ـ که به آن‌ها پناهندگی داده بود ـ سفر کند، در فرودگاه دوحه قطر بازداشت و به عربستان‌سعودی منتقل شد.

او در محاکمه‌ای که سازمان عفو بین‌الملل آن را «کاملا غیرمنصفانه» توصیف کرده است، محاکمه و به ۱۴سال زندان محکوم شد.

جمال خاشقجی نیز در فهرست افراد تحت تعقیب ریاض قرار داشت.

عربستان سعودی ادعاها درباره قتل خاشقجی را رد کرده‌ است. عفو بین‌الملل در پاسخ، اعلام کرده که مقام‌های مسئول این کشور باید به‌گونه‌ای مستند ثابت کنند که او کنسولگری عربستان را در استانبول ترک کرده است و «در غیر این‌صورت، ادعاهای آنها کاملا بی‌پایه ارزیابی می‌شود» و سوء‌ظن‌ها درباره قتل را تأیید خواهد کرد.

برمبنای آخرین گزارش سازمان بین‌المللی گزارشگران بدون مرز، عربستان‌سعودی در جمع ۱۸۰ کشور مورد بررسی از جهت آزادی و امنیت رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران، در رتبه ۱۶۹ جهانی قرار دارد؛ جایگاهی کنار کشورهایی چون لائوس و سومالی.

کره‌شمالی، اریتره، ترکمنستان، سوریه و چین در قعر این جدول قرار دارند. ایران هم تنها پنج پله بالاتر از عربستان‌سعودی است و در رتبه ۱۶۴ قرار دارد.

واقعیت اسف‌بار در کشورهای درگیر رژیم‌های اقتدارگرا و غیردموکراتیک، سرکوب آزادی بیان و عقیده و خشونت علیه منتقدان و دگراندیشان است؛ از کره‌شمالی تا آذربایجان و ازبکستان؛ از عربستان تا ایران.

تهدید و تمامیت‌خواهی وقتی قابل‌تأمل‌تر می‌شود که از مرزهای جغرافیایی زیر سیطره حکومت‌ها نیز فراتر می‌رود و در قالب ترور، مخالفان را در خارج از کشورهای اسیر خودکامگی، هدف قرار می‌دهد.

موضوع قتل روزنامه‌نگار منتقد عربستانی تنها یک شاهد مهم و دهشتناک جدید است. سرکوبی که پیام سکوت و انفعال و انزوا صادر می‌کند.

این مواجهه، ازسوی جمهوری اسلامی نیز در دستور کار بوده؛ ترور بختیار یا قاسملو، تنها دو مورد از ترورهای خارج از کشور، درکنار سرکوب‌های خشن و ترورهای داخل ایران (ازجمله قتل‌های زنجیره‌ای پاییز ۱۳۷۷) است.

ماجرای ناگوار جمال خاشقجی یا مواردی از این دست، بیش از آنکه موجب تهدید روزنامه‌نگاران کاوشگر حقیقت و منتقد اقتدارگرایی و خودکامگی شود، مایه تشجیع فعالان رسانه‌ای و تقویت انگیزه مدافعان آزادی بیان است.

این رخداد تلخ، همچنین دال‌بر هراس دشمنان آزادی و نقادی قدرت و مخالفان حق مردم در دستیابی به داده‌های دقیق و مستند است. شاهدی مهم که خود امیدبخش و مشوق دغدغه‌داران آزادی و دموکراسی و حقوق‌بشر است.