امروز ۷ آوریل، روز جهانی سلامت است که سازمان بهداشت جهانی برای یادآوری زحمات پرستاران و کادر درمان به رهبران جهان و نقش اساسی آن‌ها در حفظ سلامت عمومی جهان در نظر گرفته است.

تقارن کنایه‌آمیز این روز در سال ۲۰۲۰ با عالم‌گیری کووید‌ـ‌۱۹ که علاوه بر مردم، با مرگ‌و‌میر گسترده پرستاران و کادر درمان همراه بوده است، بهانه‌ای شد تا در این مطلب به بررسی پنهان‌کاری رهبران جهان و سازمان متولی این روز یعنی سازمان بهداشت جهانی (WHO) و نقش آن‌ها در بروز این فاجعه بین‌المللی بپردازیم.

 با گسترش بیماری کووید‌ـ‌۱۹ به دیگر مناطق جهان، کم‌کم تردیدها نسبت به درستی آنچه چینی‌ها از این بیماری به‌عنوان یافته و آمار منتشر کرده بودند افزایش یافت. نرخ مرگ‌و‌میر بالا و گسترش سریع بیماری باعث شد تردیدها در مورد تعداد بیماران و درگذشتگان بیماری در چین و همچنین برخی یافته‌های علمی این کشور درباره کووید‌ـ‌۱۹ زیر سوال برود و علاوه بر آن، مشخص شود سازمان بهداشت جهانی هم در خوشبینانه‌ترین حالت، بدون هیچ واکنشی به نظاره این پنهان‌کاری نشسته و آن‌ را تایید کرده است.

واقعیت‌های علمی بر پایه دروغ

یکی از مهم‌ترین دلایل زیر سوال رفتن آمارهای رسمی چینی‌ها مقاله‌ای است که در ۲۴ ژانویه در ژورنال لنست منتشر شد. در این مقاله آمده است که منشا بیماری بازار مواد غذایی دریایی شهر ووهان نیست و نخستین مورد شناسایی‌شده بیماری (در زمان نگارش مقاله) هیچ ارتباطی با این بازار نداشت و ۱ دسامبر علائم بیماری را بروز داده است. این یعنی فرد یاد‌شده در ماه نوامبر به این ویروس آلوده شده بود؛ در حالی که مقام‌های چینی در ۳۱ دسامبر با سازمان بهداشت جهانی تماس گرفتند و بروز ذات‌الریه در اثر ابتلا به ویروسی ناشناخته را گزارش دادند. این به معنای از دست رفتن یک بازه زمانی دست‌کم یک‌ماهه است.

همچنین، به گزارش روزنامه مورنینگ پست جنوب چین، مقام‌های چینی ۲۶۶ بیمار مبتلا به این بیماری را قبل از آغاز سال ۲۰۲۰ شناسایی کرده بودند. بر اساس آمار رسمی، در ۲۲ ژانویه، ۵۷۱ مورد ابتلا در چین تایید شده بود، این یعنی تعداد بیماران در یک بازه زمانی ۲۲ روزه تقریبا دو برابر شده، در حالی که طولانی‌ترین بازه زمانی تایید‌شده برای این میزان افزایش ۱۰ روز است. حتی با این نرخ، تعداد بیماران در ۲۲ ژانویه باید دست‌کم ۱۰۰۰ نفر بوده باشد، این در حالی است که در مراحل اولیه، به‌دلیل نبودِ اقدام‌های پیشگیرانه، زمان مورد‌نیاز برای افزایش دو‌برابری تعداد بیماران می‌توانست تا ۳ روز هم پایین بیاید.

اما در ۲۵ ژانویه ۲۰۲۰، پژوهشی ژنتیکی روی ژنوم ۲۷ نمونه از ویروس سارس کوو‌ـ‌۲ نشان داد قدمت جد مشترک آن‌ها به دست‌کم ۱ اکتبر ۲۰۱۹ باز‌می‌گردد. این بدین معناست که ویروس جدید از ۱ اکتبر ۲۰۱۹، توانایی بیماری‌زایی در انسان را داشته است.

پژوهشی در دانشگاه ساوت‌همپتون نشان می‌دهد حتی اگر چینی‌ها هشدار دکتر لی ولیانگ را با احضار به پلیس خفه نکرده بودند، امکان کنترل بیماری ۹۵ درصد بیشتر می‌‌شد.

 سازمان بهداشت جهانی، خوشبین یا همدست؟

اما با گزارش مقام‌های چینی و ورود سازمان بهداشت جهانی به ماجرا، اوضاع تغییر چندانی نکرد. این سازمان در توییتی در ۱۴ ژانویه، یعنی دو هفته بعد از تایید رسمی همه‌گیری‌ که حالا می‌دانیم دست‌کم ۱/۵ ماه از آن گذشته بود، اعلام کرد که شواهد واضحی مبنی بر انتقال انسان به انسان بیماری وجود ندارد. این درست یک روز قبل از ورود نخستین بیمار تایید‌شده به آمریکا از طریق پرواز ووهان‌ـ‌سیاتل بود. به همین دلیل، به نظر می‌رسد سازمان بهداشت جهانی آگاهانه و با اعتماد به اطلاعات غلط چینی‌ها، روندی که ادامه یافت، فرصت پیشگیری از این فاجعه بین‌المللی را سوزاند.

همان‌ زمان، برخی دانشگاهیان بخشی از اطلاعاتی را که در مقالات علمی منتشر شد رد کردند، از جمله مقاله‌ای که از وجود دو سویه اِس (S) و اِل (L) از ویروس خبر داد و مدعی شد سویه ضعیف‌تر در حال گسترش است. این مقاله که در مورد شدت بیماری‌زایی و واگیرداری کووید‌ـ۱۹ نگاهی خوشبینانه داشت خیلی زود پس از بررسی‌های دقیق‌تر، مردود شد.

اما آمارهای چینی‌ها را منابع مستقل کمتر توانستند به‌طور مستند زیر سوال ببرند تا این‌که تناقض‌های این آمارها بیشتر شد. نشریه پولتیکو در مقاله‌ای به بررسی خبرهای دروغ چینی‌ها پرداخته است که برای انحراف اذهان عمومی برنامه‌ریزی شده بودند، از جمله این اتهام که ویروس را آمریکایی‌ها ساخته‌اند و  مقام‌های رسمی چین و ایران بارها تکرار کردند.

شواهد خاکستری

روزنامه واشینگتن پست با بررسی مجموعه شواهد، از جمله تغییر ساعت‌های کاری کوره‌های سوزاندن اجساد و تعداد گلدان‌های خاکستر تحویل‌شده به موسسه‌های کفن و دفن، نتیجه گرفته که تعداد درگذشتگان در اثر ابتلا به کووید‌ـ‌۱۹ بسیار فراتر از ادعاهای مقام‌های چینی است.

رادیو آسیای آزاد هم با بررسی شواهد نتیجه گرفته که تعداد درگذشتگان دست‌کم ۴۰ هزار نفر بوده است، ادعایی که منابع اطلاعاتی غربی هم تایید می‌‌کنند.

بنابراین، شاید هرگز نتوان فهمید سطح پنهان‌کاری چینی‌ها در چه حدی بوده است، اما این مساله قطعی است که آن‌ها میزان شیوع و مرگ‌و‌میر را کمتر از آنچه اطلاعات خودشان نشان می‌داد گزارش کرده‌اند و این سوای مشکلات رایج در همه جای جهان در زمینه کشف بیماری و جمع‌آوری اطلاعات است.

البته این مساله در چین سابقه‌دار است و پیش از این، مقام‌های چینی به گزارش غلط و پایین‌تر از رقم واقعی موارد ابتلا در شیوع سارس هم اعتراف کرده بودند. ممنوعیت کار رسانه‌های مستقل و اخراج روزنامه‌نگاران از شهر ووهان هم دلیل دیگری است که این پنهان‌کاری را ممکن کرد، اقدامی که باعث دست کم گرفتن بیماری در بسیاری از نقاط جهان شد.

متولی سلامت جهانی و قربانی‌کننده سلامت

در نتیجه این اتفاق، حالا نه تنها صحت اطلاعات و آمارهای چینی‌ها محل تردید است‌ــ موضوعی که حتی سخنگوی وزارت بهداشت ایران هم به آن اشاره کرد و سپس، زیر فشار مقام‌های سیاسی و قلدر‌مابی سفیر چین مجبور به پس گرفتن حرفش شد‌ــ بلکه مدیریت و سلامت سازمان بهداشت جهانی و مدیرانش به‌عنوان متولی بهداشت و سلامت عمومی را زیر سوال برده است.

منتقدان حالا این سازمان را به بزرگ‌نمایی اطلاعات غلط چین متهم می‌کنند؛ از شواهد این اتهام برخورد یکی از مشاوران اصلی این سازمان، بروس آیلوار، با خبرنگار تایوانی است. او ابتدا از پاسخگویی طفره رفت و تماس ویدیویی را قطع کرد، سپس بدون نام بردن از تایوان، این کشور را چین می‌نامد، موضوعی که سال‌هاست محل مناقشه بین این دو کشور است.

علاوه بر این‌ها، سابقه مدیر اتیوپیایی این سازمان، تدروس ادهانوم، هم دوباره پرسش‌برانگیز شده است. او که به پنهان‌کاری در مورد ۳ دوره شیوع وبا در کشورش متهم شده بود، در مصاحبه‌ای با نیویورک تایمز این اتهام‌ها را رد کرد. اما همه‌گیری جهانی کووید‌ـ‌۱۹، شواهد پنهان‌کاری چینی‌ها و تایید سازمان تحت مدیریت او دوباره این اتهام‌ها را مطرح کرده است، هرچند شواهدی در مورد شیوع وبا وجود ندارد.

اما حتی مشاوران بهداشتی در بریتانیا به نخست‌وزیر این کشور، که حالا خود نیز به‌دلیل ابتلا به کووید‌ـ‌۱۹ در آی‌سی‌یو بستری است، توصیه کرده بودند آمار واقعی را بین ۱۵ تا ۴۰ برابر آمار رسمی چینی‌ها در نظر بگیرد. به گفته آن‌ها، چینی‌ها با این پنهان‌کاری و ایجاد تصویری موفق و سپس، ارسال کمک به کشورهای دیگر، در تلاش‌اند جای پای اقتصادی و سیاسی خود را محکم کنند، آن هم با بهره‌گیری از شرایط ایجاد‌شده در اثر همه‌گیری جهانی مرگباری که منشا آن خود این کشور بوده است، تلاشی که تا حد زیادی موفق به نظر می‌رسد. البته چین در این راه از کمک‌های سازمان بهداشت جهانی، که باید حافظ سلامت بین‌المللی باشد، تمام‌و‌کمال بهره برده و سلامت جهانی قربانی جاه‌طلبی‌ چینی‌ها شده است.