نخست‌وزیر عراق، عادل المهدی، در سفری دو روزه همراه گروهی سیاسی و اقتصادی به تهران آمد. در سفر ماه گذشته حسن روحانی به عراق، که برای نخستین بار طی دوران ۶ ساله ریاست‌جمهوری‌اش از این کشور بازدید می‌کرد، نخست‌وزیر عراق به ایران دعوت شد.

تردیدی نیست که جمهوری اسلامی ایران به برقراری روابط خوب اقتصادی با همسایگان نیاز دارد، به‌خصوص با عراق، که در سال‌های گذشته سرمایه‌گذاری فراوانی بر اقلیم سیاسی این کشور کرده است.

اما سرمایه‌گذاری‌های ایران بر حمایت از گروه‌های مذهبی شیعه یا جناح‌بندی‌های سیاسی متمرکز بوده است و بیشتر با تمرکز بر ایدئولوژی انقلابی ایران تدوین شده بود. اینک با آمدن ترامپ در آمریکا و اعمال تحریم‌ها بر ایران و تغییر راهبرد آمریکا در جهان عرب، سرمایه‌گذاری جمهوری اسلامی ایران بی‌فایده به نظر می‌رسد.

عراقی‌ها در حالی‌که به داشتن رابطه‌ای خوب با ایران نیاز دارند، در عین حال می‌دانند که قرار داشتن در کنار کشورهای عرب و جلب حمایت آمریکا برای بازسازی کشورشان و برقراری امنیت بسیار مهم است و بدون این دو گزینه، اقتصادشان شکوفا نخواهد شد.

تردیدی نیست که عراق خواهان قطع ارتباط با ایران نیست. ارتباط تاریخی و گرایش‌های مذهبی آن‌ها را به یکدیگر پیوند می‌دهد، اما در عین حال، هویت عربی و احتیاج این کشور به یافتن سرمایه‌گذارهای بزرگ باعث شده است که با نگاه خریدار به اطراف و دوستان دور و نزدیک نظر داشته باشند.

حضور نیروهای آمریکایی از یک‌سو باعث دلگرمی سرمایه‌گذارهای خارجی، به‌خصوص کشورهای عربی، است و از سوی دیگر، به‌منزله تعهدی است به ایجاد شرایط برای دوستی با عراق و کم کردن نقش ایران در این کشور، تا سرمایه‌گذارها با اطمینان خاطر در بازسازی سهم داشته باشند.

ایجاد رقابت بین همسایگان و تنوع متقاضیان برای شرکت در بازسازی عراق باعث می‌شود این کشور از مزایای اقتصادی و سیاسی بیشتری بهره ببرد.

به‌منظور تحکیم رابطه دو کشور، مطمئن ساختن ایران برای بغداد بسیار مهم است تا به این وسیله بتواند به‌آرامی فضا را برای حضور دیگر کشورها، از جمله ترکیه و عربستان سعودی، فراهم کند و جایگاه فرامنطقه‌ای و وضع سیاسی و اقتصادی آینده‌اش تثبیت کند.

نخست‌وزیر عراق از ایران به عربستان سعودی و ترکیه خواهد رفت. عادل المهدی پیش از سفر به تهران و قبل از نشست سران اتحادیه عرب در تونس، در قاهره بود و در گفت‌و‌گوهای سه جانبه اردن، مصر و عراق، سعی کرد موقعیت عربی این کشور را تثبیت کند و در بهبود رابطه بغداد با جهان عرب نقش فعال‌تری داشته باشد.

امروز عراقی‌ها به‌خوبی می‌دانند که چه فرصت استثنایی‌ای برای بازسازی کشورشان دارند تا دوران گذار پس از سقوط صدام حسین، جنگ داخلی و پس از آن، حضور گروه تروریستی داعش را به‌سرعت پشت سر بگذارند.

عراقی‌ها هنوز در بخش انرژی به واردات برق ایران نیازمندند و به همین دلیل توانستند از دولت آمریکا برای خرید برق از ایران معافیتی سه‌ماهه بگیرند. در حال حاضر، حسن روحانی می‌گوید سطح مبادلات تجاری بین عراق و ایران ۱۲ میلیارد دلار است که به‌زودی افزایش پیدا می‌کند و به ۲۰ میلیارد دلار خواهد رسید. اما با نگاهی به افق سیاسی منطقه و انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در آمریکا، دشوار است بگوییم جمهوری اسلامی ایران می‌تواند به‌آسانی سطح روابط اقتصادی‌اش با همسایگان را در شرایطی افزایش دهد که به تحریم‌ها اضافه خواهد شد.

ایران در سال‌های گذشته توانست از سقوط صدام حسین و اعمال نفوذ در گروه‌های شیعی استفاده کند تا دولت‌های نزدیک به خود را روی کار آورد، اما این سرمایه‌گذاری زودگذر و فصلی بود. تجربه انتخابات گذشته در عراق نشان داد که سعودی‌ها نیز بیکار ننشستند و در کارزار انتخاباتی با ایران رقابت کردند و نتیجه انتخابات آن‌گونه که مطلوب جمهوری اسلامی بود رقم نخورد.

با روی کار آمدن سیاستمدارهایی که می‌خواهند دولت عراق روابطی گسترده با تمامی جهان داشته باشد و در پی بسط روابط خود با تمام کشورها، از عربستان سعودی و ایالات متحده گرفته تا اردن، مصر، بحرین و ترکیه هستند، منافع ایران محدود به تامین برقی می‌شود که حتی وجه فروش آن تاکنون دریافت نشده است و ادامه آن نیز به سیاست واشنگتن بستگی دارد و عربستان سعودی پیشاپیش برای تامین برق عراق ابراز آمادگی کرده است.

ایران با داشتن امکانات و دسترسی بی‌قید‌و‌شرط به بازارهای مالی و تجاری عراق، نتوانست سرمایه‌گذاری اقتصادی کلانی را به سامان رساند یا شرایطی ایجاد کند که، فارغ از تغییرات اقلیمی میان سیاستمدارهای این کشور، منافع ایران در معرض تهدید نباشد.