حل معما، معدنی پنهان در دل کوه؛ فرضیه نشت ویروس عامل کووید۱۹ از آزمایشگاهی در ووهان
مقامهای چین، از تلاشهای مستقل برای بررسی معدن مس متروکه، جلوگیری کردهاند و افراد ناشناس، در نزدیکی این معدن با ایجاد یک محل ایست و بازرسی، شمار زیادی از خبرنگاران خارجی را که قصد رفتن به این معدن را داشتهاند، به بهانههای مختلف، طی هفتههای اخیر متوقف کردهاند. به عنوان نمونه در یک مورد، به گزارشگران اخطار داده شده که خطر فیلهای وحشی در کمین است.
یکی از گزارشگران وال استریت ژورنال که خود را با دوچرخه کوهستان به معدن رسانده بود، دستگیر شد و پلیس پنج ساعت از او بازجویی کرد. او ناچار به حذف عکس معدن از گوشیاش شد. روستاییان منطقه به این خبرنگار گفته بودند که مقامات محلی از آنها خواستهاند تا درباره این معدن با «غیرخودیها» حرف نزنند.
از تخلیه روستاهای همجوار معدن یا وقوع تحقیقات تازه در این منطقه خبری نیست و بر دهانه معدن آنقدر علف روییده که ورود به آن غیرممکن به نظر میرسد.
شمار زیادی از ویروسشناسان، زیستشناسان و دیگر محققان، بار دیگر خواستار بررسی هر چه دقیقتر فرضیه نشت ویروس از آزمایشگاه شدهاند.
حدود دو هفته پیش، آنتونی فائوچی، مشاور ارشد علمی دولت بایدن، درباره این فرضیه، گفت : «این احتمال، قطعا وجود دارد و من کاملا با بررسی جامع اینکه چه چیزی روی داده است، موافقم». آنتونی فائوچی، مدیر سازمان آلرژی و بیماریهای عفونی است. سازمانی که پیشتر، به موسسه ویروسشناسی ووهان، برای پژوهش درباره ویروسهای کرونا، کمک مالی ارائه داده است. فائوچی پیشتر گفته بود که ویروس عامل کووید-۱۹ احتمالا با تکامل در طبیعت، از حیوان به انسان منتقل شده است.
سال گذشته، ۲۷ پژوهشگر در نامهای سرگشاده «تئوریهای توطئه»ای را که میگویند کووید-۱۹ منشا طبیعی ندارد، محکوم کردند. اما اخیرا که وال استریت ژورنال با این محققان تماس گرفته است، سه تن از آنها گفتهاند که که حادثه نشت ویروس از آزمایشگاه بهقدر کافی محتمل است تا ارزش بررسی داشته باشد. ۲۴ محقق دیگر، همچنان فکر میکنند که این فرضیه بسیار نامحتمل است و دلیلی برای بررسی آن وجود ندارد.
برنارد رویزمن، ویروسشناس دانشگاه شیکاگو و یکی از امضاکنندگان نامه مذکور گفت که ممکن است ویروس ابتدا برای بررسی به آزمایشگاه برده شده باشد و سپس یک «دستوپا چلفتی» آن را به خارج از این مکان منتقل کرده باشد. او تاکید کرد که چین نمیتواند چنین عمل «احمقانهای» را بپذیرد.
گروهی اندک از محققان و بازرسان اینترنتی، برای ماهها با هم همکاری و از رسانههای اجتماعی استفاده کردهاند تا شواهد عملکرد موسسه ویروسشناسی ووهان، بهویژه در رابطه با معدن مذکور را، با هم تطبیق دهند و منتشر کنند. از نزدیک به دو ماه پیش تاکنون، سه نامه سرگشاده برای بررسی بیشتر فرضیه نشت ویروس از آزمایشگاه منتشر شده است.
۱۳ مه ۲۰۲۱، گروهی ۱۸ نفره از پژوهشگران دانشگاههایی چون هاروارد، استنفورد و ییل، در نامهای سرگشاده که در مجله علمی «ساینس» منتشر شد، خواستار بررسی جدی فرضیه نشت ویروس از آزمایشگاه شدند و از آزمایشگاههای تحقیقاتی خواستند تا اجازه دسترسی به بایگانیهایشان، به آنها داده شود.
یکی از امضاکنندگان این نامه، رالف باریک، متخصص میکروبیولوژی دانشگاه کالیفرنیای شمالی است. او پیشتر با موسسه ویروسشناسی ووهان، برای ایجاد یک ویروس کرونای مصنوعی که قادر به آلوده کردن سلول انسان در آزمایشگاه باشد، همکاری داشته است.
باریک در یک ایمیل گفت که ساختار ژنتیکی ویروس عامل کووید-۱۹، نشان میدهد که این ویروس منشائی در طبیعت دارد و بهصورت طبیعی تکامل یافته است تا بتواند انسان را آلوده کند. او همچنین فکر میکند که این طبیعیترین حالت ممکن پیدایش کووید-۱۹ است. اما باریک افزود که «بررسی بیشتر و شفافیت برای مشخص کردن منشا این همهگیری لازم است».
باریک باور دارد که یک بررسی سختگیرانه، میتوانست درجه ایمنی زیستی که در آن ویروس کرونای گرفتهشده از خفاش، در آزمایشگاه ووهان آزمایش شده بود را مورد بازبینی قرار دهد. این بازبینی میتوانست اطلاعات مفصل درباره فرآیند آموزشهای مربوط و ایمنی بایگانی و نیز راهکارهای اتخاذشده برای جلوگیری از نشت تصادفی و سهوی ویروس را در برگیرد.
بخشی از تغییر جهت ناگهانی در آرای پژوهشگران سرشناس، ناشی از اظهار نظرات متناقض محققان چینی است. تیم سازمان بهداشت جهانی که در ابتدای سال میلادی ۲۰۲۱ از ووهان بازدید کرد، در گزارشی مشترک با متخصصان چینی در ماه مارس اینچنین نتیجهگیری کرد که کووید-۱۹ احتمالا، با دخالت یک موجود پستاندار، از خفاش به انسان منتقل شده است. این گزارش نشت ویروس از آزمایشگاه را آخرین احتمال ممکن در نظر گرفت.
بهگفته اعضای این تیم که بازدیدی سه ساعته از موسسه ویروسشناسی ووهان داشتند، آنها چندان چیزی، جز اعتماد به کارکنان خود این موسسه، در دست نداشتند. روزی که گزارش اعضای این تیم منتشر شد، آدهانوم، رییس سازمان بهداشت جهانی گفت که این تیم احتمال نشت از آزمایشگاه را به اندازه کافی بررسی نکرده است.
ایالات متحده، اتحادیه اروپا و بسیاری از کشورهای دیگر در واکنش به این گزارش، بدون اشاره عمومی به «فرضیه آزمایشگاه»، خواستار بررسی دقیق و شفاف منشا همهگیری کووید-۱۹ در جهان شدند.
سوال برخی پژوهشگران این است که چرا تیم سازمان بهداشت جهانی، که در کشورهای دیگر همچون ایتالیا، بهدنبال سرنخهایی از منشا همهگیری کووید-۱۹ میگشت، نتوانسته از افراد یا حیوانات پیرامون معدن مذکور که بهگونهای، نزدیکتر به ویروس عامل کووید-۱۹ بودهاند، تست پادتن بگیرد یا آنها را بررسی کند؟
تیم اعزامی سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد چنین تحقیقی را داده است اما به گفته بن ایمبریک، پژوهشگر ایمنی غذا و رهبر این تیم، زمان این پژوهش هنوز مشخص نشده است. ایمبریک امیدوار است که این تحقیقات به زودی آغاز شود.