حجاب، پیشگیری از تبدیل زن به کالای جنسی یا امضای سند بردگی؟
در سال ۲۰۱۳، روز اول فوریه به پیشنهاد یک زن مسلمان آمریکایی به نام نظمه خان، بهعنوان روز جهانی حجاب برگزیده شد. این پیشنهاد در واقع، واکنشی بود در برابر موج اسلامهراسی در آمریکا و اروپا پس از ۱۱ سپتامبر و در این روز، از زنان سراسر جهان دعوت میشود حتی در صورت مسلمان نبودن، یک روز خود را باحجاب بگذرانند و سپس، تجربه خود از این روز را بیان کنند.
در واقع، هدف از این نامگذاری و کمپین، تبلیغ و ترویج حجاب اسلامی بین زنان سراسر جهان بوده است و به همین دلیل، هر سال چنین روزی به میدان مناقشهای بزرگ میان مخالفان و موافقان حجاب تبدیل میشود. این مناقشهها هم در فضای مجازی و هم در تجمعها و گردهماییها در سطح شهرها و کشورهای مختلف دنیا دیده میشود. سوئد بهعنوان یکی از کشورهای اروپایی که پذیرای جمع بزرگی از مهاجران با ادیان گوناگون و بهویژه مهاجران خاورمیانهای است که بخش بزرگی از جمعیت مسلمان این کشور را تشکیل میدهند، یکی از کانونهای اصلی تجمعها و کنفرانسها در حمایت یا مخالفت با حجاب است.
اما امسال از حدود یک هفته پیش از این روز، با اعلام خبر برگزاری کنفرانسی بهمناسبت روز جهانی حجاب در استکهلم، کاربران سوئدی و فعالان حقوق زنان در فضای مجازی واکنشهای تندی به این کنفرانس نشان دادند. این واکنشها بهویژه زمانی بیشتر شد که آلیس نیکمنش، نماینده ایرانیتبار حزب محیط زیست در شورای شهر اومئو (حزب سبز سوئد با پیشینه فمینیستی)، نیز در تويیتی که در صفحه توییتر شخصیاش منتشر کرد، از این کنفرانس حمایت و از مردم دعوت کرد در این روز، حجاب بر سر بگذارند و تجربه خود از این اقدام را بیان کنند.
در مقابل، بسیاری از کاربران فضای مجازی حتی کاربران سوئدی و بلاگرهای مطرحی چون ینی پیپر با اعلام انزجار از حجاب گذاشتن بر سر کودکان، در فراخوانی از مخاطبان خود خواستند در روز اول فوریه، در شهر استکهلم، تجمعی علیه این کنفرانس برگزار کنند.
نیما درویش، یکی دیگر از بلاگرهای سوئدی ایرانیتبار پرمخاطب، در صفحه فیسبوکش اعلام کرد با کندوکاو در فعالیتهای مجازی آلیس نیکمنش، به این نتیجه رسیده است که او دوستدار بسیاری از شخصیتهای منفور جهان عرب و جمهوری اسلامی و همچنین برخی فیلمهای آمریکاییستیز ترک است و از او سوال میکند پس چرا با وجود این همه علاقه به این ایدئولوژی، نمیرود در آن کشورها زندگی کند؟
حملات چند روز اخیر فعالان و بلاگرها در فضای مجازی موجب شد آلیس نیکمنش فراخوان سر کردن حجاب در روز اول فوریه را دو روز پیش از برگزاری این کنفرانس، از صفحه توییترش حذف کند. شاپرک شجری، بلاگر ایرانی، نیز در صفحه توییترش با محکوم کردن این روز، از همه زنان دعوت کرد تا در همبستگی با زنان زندانی معترض به حجاب اجباری در ایران، روسریهای سفید خود را بالا ببرند و به حجاب اجباری «نه» بگویند.
علیرغم این حاشیهها، کنفرانس «حجاب در غرب» (hijab i väst) روز اول فوریه در مسجد امام علی استکهلم و در حالی که بیرون مسجد، تجمعی در اعتراض به این کنفرانس شکل گرفته بود، برگزار شد. ربکا مسترتون، اسلامپژوه از بریتانیا و خبرنگار شبکههای تلویزیونی پرس تیوی و اهلالبیت، خبرنگار سابق پرس تیوی موسوم به «سیستر زهرا علوی» و دو روحانی ایرانی دیگر به نامهای سیدمهدی قزوینی و عیسی جهانگیر از سخنرانان این کنفرانس بودند. پذیرایی مفصل عصرانه و شام از تمام مهمانان نیز از نکات جالبتوجه کنفرانس تشویق و حمایت حجاب در غرب بود. به نظر میرسد یکی از دلایل برگزاری چنین کنفرانسی در استکهلم سوئد و میان انبوه مخالفان سرنگونیطلب و منتقد جمهوری اسلامی و مهاجران کشورهای اسلامزده این باشد که چندی پیش، تعدادی از کمونها یا همان استانهای سوئد قوانینی برای ممنوعیت حجاب کودکان صادر کردهاند و آن را مصداق تزریق اجباری عقیده و مناسک دینی به کودکان زیر سن بلوغ فکری دانستهاند.
هرچند موافقان حجاب، چنان که در این کنفرانس نیز عنوان شد، معتقدند حجاب نه تنها محدودیتی برای زن ایجاد نمیکند، بلکه او را از تبدیل به یک کالای جنسی نمایشی و تبلیغاتی حفظ میکند، بسیاری از معترضان به این کنفرانس در بیرون از مسجد محل برگزاری آن، با شعارهایی مانند «نه به حجاب برای کودکان» و «نه به تبدیل زن به کالای جنسی»، معتقد بودند که حجاب نوعی خطکشی جنسی بین زن و مرد ایجاد و ذهن کودکان را به این مورد شرطی میکند.
البته در این میان، برخی از موافقان حجاب، کسانی همچون کریمه المقینی، پژوهشگر تونسیالاصل ساکن آلمان، معتقدند که «حجاب بخشی از لباس زنان است که به آنان آزادی میدهد، نه برعکس». به گفته او، حجاب بههیچوجه مانعی برای زنان ایجاد نمیکند اما با این همه، تایید میکند این مساله برای همه عمومیت ندارد یعنی «در صورتی که زنی مجبور به پوشیدن حجاب گردد، حجاب برای او به مفهوم باری سنگین میشود».
این در حالی است که شیرین شمس، یکی از فعالان حقوق زنان در استکهلم که از فراخواندهندگان و شرکتکنندگان در تجمع مخالفت با روز جهانی حجاب نیز بوده است، در این مورد به خبرنگار ایران اینترنشنال میگوید: «اعتراض ما در واقع به جریانهای اسلامی است که حجاب را که سند بردگی زن بوده و نشانی از فرهنگ نرینهسالار است، ترویج میکند و برخی احزاب یا گروههای سکولار و مدافع حقوق زنان نیز در این راه با آنان همراهی میکنند. در حالیکه به عقیده ما، مماشات دولت سوئد با جریانهای اسلامی و مبلغان ایدئولوژی جمهوری اسلامی در این کشور به نام نسبیت فرهنگی و اختصاص بودجه به آنان موجب رواج فرهنگ زنستیزی و کودکآزاری میگردد، یعنی همان چیزی که جامعه سوئد سالها تلاش کرده بود تا از آن رهایی یابد.» او همچنین با اشاره به لقب دکتر در ابتدای نام سخنرانان کنفرانس حجاب، معتقد است استفاده از این عناوین فقط برای افزایش وجهه آکادمیک و علمی این قبیل کنفرانسهای ترویج دینی است که البته در عمل، نمیتواند یک ایدئولوژی واپسگرا را اندیشهای پیشرو نشان دهد.
از سوی دیگر، روزنامه وستربوتن، پرتیراژترین روزنامه در شمال سوئد، نیز با انتشار خبر برگزاری کنفرانس تشویقی حجاب و حمایت برخی احزاب سوئدی از آن مینویسد: «هرچند در سوئد همه برای انتخاب نوع پوشش آزادند، سازمان ملی GAPF، که با سرکوبها و برخوردهای ناموسی در سوئد مبارزه میکند، معتقد است که حجاب نمیتواند مانند بقیه موارد پوشش، پوشاک تلقی شود.» عمر مکرم، از اعضای این سازمان، پیشتر در روزنامه سراسری آفتون بلادت سوئد نیز در بحث حمایت از حقوق کودکان، هشدار داده بود که اجبار کودکان به پوشیدن حجاب افراطگرایی مذهبی و تبعیض جنسیتی است.
در پایان تجمع اعتراض به برگزاری کنفرانس حجاب در استکهلم، معترضان با خواندن بیانیه و سپس، بر سر چوب زدن حجاب و به آتش کشیدنش، مخالفت خود را با این پوشش ابراز کردند.
اما با تمام دلایل موافقت و مخالفت با حجاب و لزوم آزادی در برگزاری هر نوع کنفرانسی در کشوری آزاد، به نظر میرسد تا زمانی که حکومتهایی همچون جمهوری اسلامی برای اعتراض مسالمتآمیز به حجاب اجباری، زنها را به حبسهای طولانیمدت محکوم میکنند و حجاب را ابزاری برای صدور آرمانهای خود به سراسر دنیا میدانند، گفتوگوی دموکراتیک در مورد حجاب در غرب، بدون توجه به پشتپردههای سیاسی آن، بهویژه وقتی ۹۰ درصد برگزارکنندگان و سخنرانان چنین کنفرانسی ایرانی و مبلغ نظام جمهوری اسلامی باشند، نمیتواند مدعی ارائه دیدی آزادانه به حجاب صرفا بهعنوان پوشش دلخواه زنان باشد.