محمدجواد ظریف پس از برجام که هدیه‌ دولت اوباما به جمهوری اسلامی ایران برای کسب حدود ۱۵۰میلیارد دلار و جایگاه دیپلماتیک بود، به‌جای ادامه‌ فعالیت در حوزه‌ دیپلماسی به بوق تبلیغاتی رژیم تبدیل شده است. سیاست خاورمیانه‌ای جمهوری اسلامی را نیز نه وزارت امور خارجه، بلکه سپاه قدس اداره می‌کند. از این جهت، کار دیگری برای ظریف غیر از حضور در مراسم دولتی و اظهار نظرهای تبلیغاتی باقی نمانده است.

در ایرانِ تحت حکومت جمهوری اسلامی نه‌تنها فرهنگ و رسانه، بلکه دیپلماسی به تبلیغات سیاسی تبدیل شده است. پیشگویی «نشست ورشو محکوم به شکست است» ازسوی ظریف، درست مثل «اسرائیل در ۲۵ سال آینده از میان می‌رود»، یک اظهار نظر پیامبرانه و تبلیغاتی است و نه یک اظهار نظر کارشناسی. نشستی که برگزار نشده، محکوم به شکست نیست. اظهار نظر دیگر مقام‌های جمهوری اسلامی درمورد این نشست نیز بیشتر بیان آرزوهای آن‌هاست، تا آنچه در عالم واقع اتفاق می‌افتد؛ مثل این سخن که «نشست ورشو بی‌ارزش است». (رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، ۲۳ بهمن ۱۳۹۷)

آیا واقعا این نشست بی‌فایده است؟

قهرمان دشمن‌سازی

جمهوری اسلامی ایران، قهرمان دشمن‌سازی است. بر همین اساس، برای مشارکت در کنفرانس ورشو، به اندازه‌ کافی کشور وجود داشته است و دارد. درست کردن ائتلاف علیه جمهوری اسلامی ایران، کار دشواری نیست، چون این رژیم دوست و هم‌پیمانی ندارد. حتی یکی از همسایگان ایران دوست راهبردی رژیم نیست. بزرگ‌ترین دستاورد مداخله‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی، نزدیک‌تر شدن کشورهای عربی حوزه‌ خلیج فارس به اسرائیل است. ائتلافی اعلام‌ناشده متشکل از ایالات متحده، اسرائیل و این کشورها علیه جمهوری اسلامی وجود دارد.

عقب‌نشینی و شکست؟

ادعای مقامات جمهوری اسلامی ایران آن است که این نشست از اهداف اولیه‌ خود عقب‌نشینی کرده و موفق نیز نخواهد بود. شواهد نشان می‌دهد که این‌ها تبلیغات سیاسی بی‌پایه و اساس است. حدود شصت کشور اروپایی، آسیایی و آمریکایی اعلام کرده‌اند که در سطوح مختلف در این نشست شرکت خواهند کرد. در باب اهداف نشست، هیچ عقب‌نشینی‌ای مطرح نبوده است. اسم کنفرانس هم هرگز رسما تغییر نیافت؛ «صلح و امنیت در خاورمیانه» از ابتدا عنوان و موضوع نشست بود و اگر ایران به محور موضوعات تبدیل شود، بدین‌خاطر است که جمهوری اسلامی مهم‌ترین عامل بی‌ثباتی و ترور در منطقه است. نقل قول مقامات جمهوری اسلامی ایران مبنی‌بر این‌که مقامات لهستانی گفته‌اند «در این نشست حرفی علیه ایران زده نمی‌شود» (تابناک، ۲۳ بهمن ۱۳۹۷) از سوی هیچ مقام لهستانی تایید نشده است.   

این نشست حتما با شکست مواجه نخواهد شد، چون هدف آن ایجاد ائتلافی برای حمله‌‌ نظامی نیست، تا کشورهایی با آن موافق و کشورهایی مخالف باشند. برای چنان هدفی، نشست برگزار نمی‌کنند. هدف هماهنگی میان ائتلاف نگران از رفتارهای جمهوری اسلامی، در حفظ امنیت هوایی و کشتیرانی، امنیت سایبری، توقف رشد گروه‌های شبه‌نظامی، پیشگیری از اقدامات تروریستی و بازداری از مداخلات منطقه‌ای، برنامه‌ موشکی و پول‌شویی است؛ اموری که رفتارهای جاری رژیم همه مخل آن‌ها بوده‌ است. این موضوعات قرار است در شش کمیته مورد بررسی قرار گیرد و تصمیماتی جمعی در مورد آن‌ها اتخاذ شود. مشخص است که برگزارکنندگان بیشر به‌سمت موضوعاتی می‌روند که امکان توافق بر آن‌ها وجود دارد و نه موضوعاتی که مایه‌‌ اختلاف‌اند.

دستاوردهای محتمل

نشست ورشو دارای چهار دستاورد محتمل خواهد بود:

۱) این نشست با حضور برخی کشورهای اروپایی و غیاب بعضی دیگر، نشان خواهد داد که در میان کشورهای اروپایی برسر سیاستی که در برابر رژیم جمهوری اسلامی دارند، اختلاف نظر وجود دارد. رفتارهای جمهوری اسلامی ایران در زمینه آزمایش‌های موشکی و حتی تهدید اروپا به اقدامات تهاجمی در کنار اقدامات تروریستی در گذشته و آینده، این کشورها را به مواضع دولت ترامپ در ایالات متحده نزدیک‌تر خواهد کرد. آن‌ها خواهند دید که مبادلات تجاری در برابر تهدیدات امنیتی رژیم قابل صرف‌نظر خواهند بود؛

۲) این نشست با حضور اسرائیل و کشورهای عربی خلیج فارس اقدامات این کشورها را دربرابر جمهوری اسلامی ایران هماهنگ‌تر خواهد کرد. هیچ نیرویی همانند مداخلات خارجی و گسترش‌طلبانه و برنامه‌های تولید سلاح‌های کشتار جمعی نمی‌توانست اسرائیل و کشورهای عربی را متحد سازد؛ فرایند آب شدن یخ‌ها میان این کشورها سال‌هاست که آغاز شده، اما این نشست، این امر را به‌طور رسمی به نمایش خواهد گذاشت؛ کشوری که می‌خواست مسلمانان منطقه را علیه اسرائیل در یک اقدام جمعی بشوراند، امروز به نیرویی برای متحد ساختن آن‌ها تبدیل شده است؛

۳) ایالات متحده با برگزاری این نشست در ورشو نشان خواهد داد که کشورهای اروپای شرقی که طعم ده‌ها سال حکومت‌های اقتدارگرا را کشیده و به‌راحتی به سوسیالیسم و چپ تن درنمی‌دهند، متحدان قابل اطمینان‌تری برای آن کشور بوده‌اند و خواهند بود؛ دولت‌هایی که در این نشست شرکت نکنند، در آینده مشمول پاداش‌های ایالات متحده نخواهند شد؛

۴) جمهوری اسلامی ایران، امروز رژیمی منزوی است که جز با رژیم‌ها و باندهای مافیایی و رانت‌خوار (رژیم اسد و حزب‌الله لبنان و حوثی‌ها) ارتباط مستحکم ندارد. نشست ورشو این انزوای دیپلماتیک را تشدید خواهد کرد. ایالات متحده این امکان را فراهم آورده است که کشورها میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده یکی را برگزینند و مشخص است که بسیاری جمهوری اسلامی را برنخواهند گزید. ممکن است برخی کشورهای اروپای غربی یا مقامات اتحادیه اروپا در این نشست شرکت نکنند، اما آن‌ها درهای خود را برای جمهوری اسلامی نیز باز نکرده‌اند. آخرین اقدام کشورهای اروپایی در بازکردن سازوکار مالی (یا همان نفت در برابر دارو و غذا) به شرط پذیرش اف‌ای‌تی‌اف، جز تحقیر برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی معنایی نداشت. این تحقیرها با نشست ورشو تشدید خواهد شد.