در حالی که وضعیت شهرهای ایران مانند قم با بحران شیوع ویروس جدید کرونا موسوم به کووید‌ـ‌۱۹ در روزهای گذشته نگران‌کننده گزارش شده و آمارهای منتشر‌شده در برخی رسانه‌های داخلی حاکی از این است که شمار مبتلایان و قربانیان به سطحی گسترده رسیده و روندی رو به افزایش داشته است، مقام‌ها و کارگزاران ارشد جمهوری اسلامی به‌جای چاره‌اندیشی و یافتن راه‌حلی اساسی برای مقابله با این بحران، تا این لحظه به عناوین مختلف سعی داشته‌اند با مخفی‌کاری و کم‌اهمیت جلوه دادن موضوع و اراٸه آمار و ارقام ضد‌و‌نقیض از تعداد موارد ابتلا و مرگ‌و‌میر، از حساسیت مساله، ناکارآمدی سیستم و عمق فاجعه‌ بکاهند، یا مانند سپاه پاسداران، در پی کسب مشروعیت داخلی با هدف بهره‌برداری سیاسی از فلاکت موجود باشند، یا مانند حسین طاٸب، رییس سازمان اطلاعات سپاه پاسداران، با ممانعت از قرنطینه قم، از خدشه‌ وارد شدن به نظام و آبروی اسلام جلوگیری کنند.

با قرنطینه نشدن قم که منشا اصلی پخش این ویروس به سایر شهرها بوده است، امتناع مسٸولان و مراجع مذهبی از تعطیلی مراکز مذهبی و پذیرش توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی پس از سه هفته تکذیب شیوع این ویروس در کشور و احضار، تهدید و بازداشت فعالان مدنی و رسانه‌ای، آمار ابتلا و مرگ‌و‌میر هر لحظه رو به افزایش است و در روزهای آینده، چشم‌انداز و وضعیت استان قم و دیگر شهرستان‌ها به مراتب وخیم‌تر خواهد شد و صدور ویروس کرونا به دیگر کشورهای منطقه، زیر سایه ناکارآمدی و بی‌کفایتی مقام‌های جمهوری اسلامی، می‌تواند فاجعه‌ای جهانی به بار آورد.

در حالی که سازمان بهداشت جهانی در روزهای گذشته آمار موارد ابتلا به ویروس کرونا در ایران را «بسیار نگران‌کننده» اعلام کرده بود، شخص اول نظام، علی خامنه‌ای، در سخنرانی برای طلاب، در روز یکشنبه ۴ اسفندماه، بر این باور بود که دشمنان از کرونا برای «کاهش مشارکت مردم» در انتخابات مجلس استفاده کردند و آن را «توطٸه دشمن» خواند.

گفته‌های اخیر رهبر جمهوری اسلامی در حالی است که با گذشت چهار ماه از سرکوب خونین معترضان در آبا‌ن‌ماه، دستگاه‌های حکومتی تاکنون آمار دقیقی از جانباختگان و بازداشت‌شدگان منتشر نکرده‌اند و هر بار به شیوه‌ای از اراٸه آمار شانه خالی کرده‌اند.

در تازه‌ترین مورد، می‌توان به ماجرای ساقط کردن هواپیمای اوکراینی با دو موشک پدافند سپاه پاسداران اشاره کرد که پس از سه روز کتمان و پنهان‌کاری، در نهایت، با اراٸه شواهد و مدارک مستند دولت کانادا، مجبور به پذیرفتن این فاجعه شدند.

تفاوت فاحش آمارها و نبودِ تجهیزات پزشکی 

آمارهای ارائه‌شده از سوی مقام‌های رسمی نشان می‌دهد که تا روز دوشنبه ۱۲ اسفندماه، تعداد ۱۵۰۱ نفر در ۲۷ استان کشور به‌طور قطعی به ویروس کرونا آلوده شده‌اند و ۶۶ نفر از افراد مبتلا فوت کرده‌اند. اما ابعاد فاجعه و شمار تلفات ویروس کرونا در ایران به‌نسبت مبتلایان تقریبا ۲۰ درصد بوده است، آمار و ارقامی که با گفته‌های مقام‌های رسمی جمهوری اسلامی، که آزمایش برخی از آن‌ها هم در روزهای گذشته مثبت اعلام شده است، تفاوتی فاحش دارد. 

کمبود تجهیزات پزشکی در بیمارستان‌ها و نبودِ وسایل اولیه پیشگیری در مقابله با این ویروس، که ضروری‌ترین ابزار ممکن در این برهه حساس‌اند، کار را بیش از پیش برای همه دشوار ساخته است. 

یکی از پرسنل بیمارستان کرمانشاه، که به دلایل امنیتی نخواست نامش فاش شود، به ایران اینترنشنال گفت: «کیت نمونه‌گیری در بیمارستان‌ کرمانشاه وجود ندارد و ما برای تشخیص ویروس کرونا، نمونه تست را به تهران می‌فرستیم و بعد از ۴۸ ساعت و یا حتی بیشتر، جواب تست‌ها را می‌فرستند و استان‌ها را در اولویت‌بندی قرار داده‌اند، یعنی اگر یک نمونه تست از کرمانشاه و اصفهان هم‌زمان به تهران فرستاده شود، اولویت با اصفهان است.»

او در ادامه افزود: «مجبوریم از تجهیزاتی که باید هر شیفت عوض شود مثل ماسک، دستکش، لباس‌های مخصوص، چندین روز استفاده کنیم، چون تجهیزات بسیار محدود است.»

به گفته این فرد از کارکنان بیمارستان کرمانشاه، «پزشک‌های کادر عفونی بر این باورند که تا دو هفته آینده، وضعیت بحرانی‌تر خواهد شد، چون نه تجهیزات کافی موجود است و نه توانایی کنترل آن را داریم.»

او در پایان اضافه کرد: «آن‌طور که از شواهد پیداست، این ویروس در ایران با یک جهش روبه‌رو بوده است و برخلاف چین، آمار بچه‌هایی که مبتلا شده‌اند بالاست.»

صحبت‌های این فرد در حالی است که پیش‌تر نیز برخی پزشکان شیوه رفتار این ویروس در ایران را مشابه رفتار شناخته‌شده آن در دیگر کشورها ندانسته بودند.

در چنین وضعیت حساسی که نبودِ رسانه‌های‌ مستقل و تهدید و بازداشت روزنامه‌نگاران در داخل به مسکوت ماندن هرچه بیشتر واقعیت‌های کنونی جامعه منجر شده است، آمار مبتلایان به این ویروس هر لحظه رو به افزایش است تا جایی‌که فقط در شهر کوچک مهاباد، دست‌کم ۱۵ نفر در بیمارستان این شهر قرنطینه و شماری دیگر در پی وخامت وضعیتشان، به ارومیه منتقل شده‌اند.

ویروس جدید کرونا چیست و در چه دسته‌ای قرار می‌گیرد؟ 

در این مدت، تعاریف متفاوتی از ویروس جدید کرونا شنیده شده است.

دکتر فرهاد حسین‌زاده، متخصص ویروس‌شناسی پزشکی، در این‌باره به ایران اینترنشنال گفت: «ویروس بیماری اخیر در خانواده کرونا‌ویریده و جنس بتا‌کرونا ویروس قرار دارد که RNA تک‌رشته‌ای با سنس مثبت دارد و این ویروس اول با نام nCoV-2019 معرفی شد. ولی در نهایت، نام سارس کرونا‌ویروس ۲ برایش انتخاب شد. این ویروس نشانه‌های ژنتیکی بسیار زیادی از کروناویروس‌های خفاش دارد و نزدیک به ۸۰ درصد هم شباهت با ویروس عامل سارس دارد. ولی شباهتش با ویروس مرس حدود ۵۰ درصد و میزان مرگ‌‌و‌میر آن در مقایسه با سارس (حدود ۱۰ درصد) و با مرس (حدود ۳۴ درصد)، حدود ۳ درصد است.»

این متخصص ویروس‌شناسی در ادامه افزود: «روش انتقال ویروس کرونا به‌صورت قطرات معلق در هوا، تماس و در مواردی مرتبط با پروسه‌های بیمارستانی است. در واقع، تماس نزدیک با شخص بیمار (فاصله کمتر از یک متر) و تنفس قطرات معلق در هوا که حاوی ویروس است و موقع عطسه یا صحبت، در هوا پخش می‌شود، علت اصلی انتقال بیماری است و راه دوم تماس با سطوح آلوده به ویروس و تماس دست آلوده با دهان و بینی و چشم است.»

مدت زمان انتقال و علائم ویروس جدید کرونا

این ویروس ۳ تا ۹ روز روی سطوح می‌ماند و تماس با سطوح و دست زدن به صورت و مخاط به انتقال ویروس به شخص منجر می‌شود. 

حسین‌زاده در این‌باره افزود: «دوره کمون ویروس ۳ تا ۷ روز است ولی برای احتیاط، تا ۱۴ روز پس از تماس احتمالی با ویروس، باید منتظر بیماری باشیم و از ۲۴ ساعت قبل از بروز علائم بالینی، امکان انتقال بیماری به افراد دیگر وجود دارد.» 

این متخصص ویروس‌شناسی معتقد است: «هر‌چه بیماری شدیدتر باشد، خطر انتقال آن به دیگران بیشتر است، چون تعداد ویروس بیشتری در قطرات تنفسی وجود دارد. علائم بیماری مشابه آنفلوانزا است و از فرم بدون علامت تا عفونت شدید دستگاه تنفسی تحتانی متغیر است. تب، سرفه خشک و تنگی نفس از علائم اصلی و شایع بیماری است و در ناحیه قفسه سینه درگیری شدید ریه مشاهده می‌شود و میزان لنفوسیت (یکی از انواع گلبول‌های سفید) کاهش محسوس دارد.»

تا چه زمانی ویروس جدید کرونا می‌تواند فعال بماند؟

در این چند روز و با شیوع ویروس جدید کرونا، سوالی که ذهن‌ها را درگیر کرده مدت زمان فعال بودن این ویروس جدید است.

فرهاد حسین‌زاده در این‌باره گفت: «هیچ‌گونه شواهد و مقاله‌ای راجع به مدت زمان فعال بودن این ویروس بر روی سطوح وجود ندارد، اما سایر کرونا‌ ویروس‌ها تا یک هفته و در مواردی، تا ۹ روز هم خارج از بدن فعال می‌مانند و در دمای بالای ۳۰ درجه سانتیگراد، کرونا ویروس‌ها مدت کوتاه‌تری خارج از بدن موجود زنده فعال می‌مانند.» 

این متخصص ویروس‌شناسی در ادامه افزود: «خوشبختانه ضد‌عفونی‌کننده‌های خانگی و در دسترس مثل اتانول ۶۲ تا ۷۱ درصد، آب اکسیژنه ۰/۵ درصد و وایتکس به‌راحتی ویروس‌ را در یک دقیقه غیرفعال می‌کنند. هر‌چند آلودگی دست‌ها به ویروس و تماس دست آلوده با دهان و بینی و چشم از راه‌های انتقال این ویروس است، همچنان تماس نزدیک با فرد بیمار و انتقال ویروس از طریق ذرات معلق ناشی از عطسه و سرفه اصلی‌ترین راه انتقال است.»

کشف دارو و سه سناریوی ممکن برای این بیماری

تا این لحظه، دارویی برای درمان این بیماری کشف نشده است ولی به گفته فرهاد حسین‌زاده، از داروهای ضد‌ویروسی مختلفی استفاده شده که البته هنوز به نتیجه مثبت و قطعی نرسیده است.

به باور این متخصص ویروس‌شناسی، سه سناریو برای این بیماری وجود دارد: «اول این‌که مانند سارس کلا نابود می‌شود؛ دوم، مانند سایر کرونا ویروس‌ها بومی می‌شود و سرماخوردگی ایجاد می‌کند؛ و سوم این‌که مثل آنفلوانزای فصلی که هر سال شاهدیم کشتار به راه می‌اندازد.»

گروه سنی افراد درگیر و رعایت توصیه‌های بهداشتی

علاوه بر این‌که رابطه‌ معناداری بین میزان مرگ‌و‌میر و سن بیماران مبتلا به ویروس  جدید کرونا وجود دارد، بیماران قلبی، دیابتی‌، کسانی که فشار خون بالا، بیماری‌های تنفسی مزمن، قلبی‌‌ـ‌عروقی و سرطان دارند بیشتر در معرض خطرند.

حسین‌زاده در پایان صحبت‌هایش گفت: «هرقدر سن بالاتر باشد، خطر مرگ‌و‌میر بیشتر است، که این عملکرد سیستم ایمنی بدن را در مواجهه با این بیماری نشان می‌دهد.» 

در حالی که سوء‌مدیریت و ناکارآمدی سیستم در ایران در پیشگیری و مواجهه با بحران مسبوق به سابقه بوده است و به‌تازگی با عنوان «سرکوب کرونا» به جنگ این ویروس رفته‌اند، مهم‌ترین توصیه‌ این متخصص ویروس‌شناسی کاهش دفعات خروج از منزل، پرهیز از مسافرت، اجتناب از حضور در جاهای پر‌ازدحام و‌ رعایت بهداشت فردی است.