روحانی و دانشگاه؛ برخورد ابزاری یا پذیرش محدودیتها
دو ماه قبل از انتخابات بود که روحانی متوجه شد که مساله ریاست جمهوریش قطعی نیست و نهادهای قدرت مانند نهاد رهبری درصدد پیدا کردن کاندیدای جانشین برآمدهاند و لذا سطح فعالیتش را برای بسیج آرا افزایش داد. یکی از مهمترین مراکز برای جذب آرا انتخاباتی دانشگاه است که با چندین میلیون دانشجو و اساتید نقش مهمی در شکل دهی افکار عمومی و هدایت آرا به سمت کاندیدای مطلوبشان دارند. روحانی متوجه شد که نوعی دلسردی و سرخوردگی در میان فعالان و تشکلهای دانشجویی وجود دارد و آنها تمایلی به حضور فعال در انتخابات ندارند و لذا سعی کرد جلسهای با تشکلها و فعالین دانشجویی ترتیب دهد و نظراتشان را بشنود. روحانی اصولا سیاستمدار در دسترسی نیست به خصوص در ارتباط با گروههای فعال مدنی و اجتماعی و لذا دلخوریهای جدی در میان گروههای دانشگاهی و فعالان مدنی از او وجود دارد. به هرحال در ملاقاتی که صورت میگیرد نمایندگان دانشجویان گلایههای خود را با صراحت مطرح میکنند و گلایههای مختلف خود را از رفتار منفعلانه فرهادی و نیز معضلات کنونی دانشگاه را نیز مطرح میکنند.
در مجموع روحانی با قبول انتقادات تشکلها، قول میدهد که به طور جدی در انتخاب وزیر همه این ملاحظات را در نظر بگیرد و بعد هم در دولت شخصا مسائل مربوط به آموزش عالی را پیگیری کند. همین سخنان باعث شد که تشکلهای دانشجویی به طور فعالی در انتخابات به بسیج آرا دست یازند.
اما نگاهی به کارنامه روحانی نشان میدهد که در طول چهارسال نخست چنان درگیر مسائل برجام و چالشهای آن بود که بعد از رد صلاحیت فرجیدانا و سپردن سکان کشتی آموزش عالی به فرهادی دخالتی نکرد و کاملا سیاست منفعلانهای در حوزه آموزش عالی داشت. روحانی حتی به تصرف غیرقانونی دانشگاه آزاد نیز که بعد از مرگ هاشمی رفسنجانی گام به گام صورت گرفت واکنشی نشان نداد. زیرا روحانی سعی میکرد سطح چالش خودش را به حوزه سیاست خارجی و سپس اقتصاد محدود سازد و تمایلی نداشت که در این حوزهها هزینه خاصی بدهد. بخاطر اینکه برای او این موضوعات اولویت اصلی نداشتند.
اکنون باید دید دانشگاهها با چه معضلاتی روبرو هستند:
الف – بازسازی فضای امنیتی درون دانشگاه
برخلاف قولهایی که روحانی در سال 92 داده بود در دوره فرهادی به تدریج فضای امنیتی در دانشگاه بازسازی شده است. بسیاری از سخنرانیها بدون هیچ اعتراضی لغو میشوند و موانع جدی برای فعالیت دانشجویی ایجاد شده است.
ب- محدودسازی تشکلهای دانشجویی و تزریق منابع مالی به تشکلهای محدود
در دوره فرهادی مانند دوره قبل، تشکلهای اصلی دانشجویی که اکثریت دانشجویان را نمایندگی میکنند علاوه برمحدودیتهای که از سوی مقامات دانشگاهی برای فعالیتهای آنها اعمال میشود. منابع بودجهای دانشگاه نیز به فعالیتهای مربوط به جریانات دانشجویی محافظهکار طرفدار نهادهای قدرت که حتی ۱۰ درصد هوادار نیز ندارند تزریق میشود. احضار قضایی تشکلهای دانشجویی نیز از جمله مشکلات دیگر است و مدیریت آموزش عالی نیز به هیچ عنوان حاضر نشده که هزینهای بدهد و در این زمینه اقدامی کند.
ج- کمی شدن دانشگاهها
یکی دیگر از معضلات دانشگاه تقلیل روح و کارکرد دانشگاه به عنوان مرکز پژوهشهای نظام به مراکزی تبدیل شده که کارش صدور مدرک است وغلبه کمی گرایی و درآمدزایی است و بدین وسیله بنیان آموزش عالی کشور را با تهدید مواجه ساخته است. جدا از این، از جنبه محتوایی نیز مساله پایاننامهها نیز همچنان مسالهای چالشبرانگیز در حوزه دانشگاهی در ایران است. ضعف نوشتاری وعلمی پایاننامهها موضوعی است که به طور جدی به یک چالش جدی در آموزش عالی تبدیل شده است. کمارزش شدن علم و پایان نامههای تقلبی و فروشی مدتهاست مورد انتقاد جامعه آکادمی در ایران قرار دارد.
د- تزریق اساتید طرفدار نظام به آموزش عالی
یکی از روشهایی که نهاد رهبری برای کنترل دانشگاه و تولید فرهنگی جامعه مد نظر دارد. تزریق اساتید طرفدار نظام به بدنه دانشگاههاست. جریان سه هزار نفر از بورسیههای حزباللهی که در دوره احمدینژاد به سیستم آموزش عالی تزریق شده بود که روحانی در آغاز کارش منتقدانه مطرح کرد که با نهیب خامنهای و انفعال فرهادی موضوع کاملا کنار گذاشته شد.
اکنون ناروشن بودن معیارهای حاکم بر جذب اعضای هیات علمی و ارجحیت داشتن روابط شخصی و جناحی و ایدئولوژیک بر رویههای سازمانی باعث شده که نهادهای قدرت دائما نیروهای حامی خود را به عنوان اساتید به سیستم تزریق کنند.
حال باید دید وزیر جدید که گفته میشود آقای خاکی صدیق است میتواند به وعدههای روحانی به دانشجویان جامه عمل بپوشاند؟
هر چند روحانی مدعی شده که اسامی ۹ نفر را به رهبر ایران ارائه داده است و با رد آنها او دهمین نفر را انتخاب کرده است. اما منتقدان معتقدند او میتوانست لیست بالابلندتری را ارائه دهد چون کاندیدای فعلی به گونهای حتی بسیار منغفعلانهتر از فرهادی است و در اداره دانشگاه خواجه نصیر طوسی هیچ عنصر شاخص و برجستهای از خودش بروز نداده است و نمیتواند با معضلات مطرح شده مقابله کند علاوه براین منتقدان معتقدند که روحانی در مقابل رد اسامی نایستاده است و نخواسته است در حوزه آموزش عالی چانهزنی کند و در جاهای دیگر کارت چانهزنیاش را خرج کرده است. حال باید دید اگر وزیر مطرح شده انتخاب شود و نتواند سیاست جدیدی را در آموزش عالی اعمال کند روحانی چگونه میخواهد با تشکلهای دانشجویی روبرو شود. قطعا تشکلها و فعالین دانشجویی بسرعت به انتقاد از روحانی خواهند پرداخت وتلقی آنها این خواهد بود که روحانی از آنها استفاده ابزاری کرده و آنها را فریب داده است طبیعتا این شهرت برای آینده سیاسی روحانی چندان خوشایند نخواهد بود. روحانی از حجم وسیع انتقادها با خبر است شاید برای پرهیز از این موضوع است که روحانی در آخرین لحظه وزیر جدید علوم را معرفی نکرده است. حال باید دید روحانی در این مورد چگونه تصمیم خواهد گرفت؟